Sosyal medya kullanıcılarının yalan haberle ilgili eğilimlerinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması
Investigation of social media users' tendencies related to fake news: A mixed method research
- Tez No: 966579
- Danışmanlar: PROF. DR. MİNE YENİÇERİ ALEMDAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halkla İlişkiler, İletişim Bilimleri, Public Relations, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Halkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İletişim Araştırmaları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 236
Özet
Teknolojik gelişmeler ve sosyal medyanın haber kaynağı haline gelmesi sebebiyle olumsuz etkisi artan yalan haber kavramı son yıllarda akademik çevre, hükümetler, uluslararası ve ulusal organizasyonlar, gazeteciler ve birçok farklı alandan kişinin ilgisini çekmektedir. Topluma olan negatif etkileri sebebiyle küresel ölçekte mücadele edilmesi gereken bir olgu olan yalan haberin etkisinin azaltılması ve yayılmasının engellenmesi açısından sosyal medya kullanıcıları adeta bir eşik bekçisi görevi görmektedir. Bu sebeple, yalan haberin üretilmesi ve ardındaki motivasyonları, ayırt edilmesini sağlayan özellikleri, sosyal medya platformlarında yayılmasını, paylaşılmasının sebepleri, yapay zeka ve sosyal medya algoritmalarının yalan haber açısından değerlendirilmesi ve yalan haberle mücadele kullanılan farklı yöntemlerin incelenmesi gerçek dünyaya önemli etkileri olan yalan haberin bütüncül bir bakış açısıyla anlaşılmasını sağlayacaktır. Bu çalışmanın temel amacı, sosyal medya kullanıcılarının yalan haberle ilgili eğilimleri ile yalan haberle mücadele konusundaki gerçekleştirilen faaliyetleri Türkiye ve Hollanda arasında karşılaştırmalı olarak incelemektir. Bu sayede, Türkiye ve Hollanda'dan sosyal medya kullanıcılarının yalan haberle ilgili eğilimleri keşfetmektir. Bu bağlamda yalan haberle mücadele veya yalan haberin etkisini azaltma amacıyla gerçekleştirilen faaliyetler ile sosyal medya kullanıcılarının ilgili literatürde yalan haberle mücadele konusunda önemi vurgulanan haber okuryazarlığı, medya / yeni medya okuryazarlığı, haber doğrulama pratikleri, yalan haberin tespit edilmesi, habere ve haber medyasına güven, sosyal medyada haber paylaşım pratikleri vb. arasında bir ilişki olup olmadığını incelemek bu araştırmanın amaçları arasında yer almaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın araştırma bölümü birbiriyle ilişkili üç farklı aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamada; Türkiye ve Hollanda'dan yalan haberle mücadele konusunda çalışmaları bulunan toplam 22 uzmanla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu derinlemesine görüşmelerde; yalan haberin yayılmasının nedenleri ve yalan haber içeriğinin ayırt edici özellikleriyle birlikte sosyal medya kullanıcıların medya okuryazarlığı seviyelerinin arttırılması, haber doğrulama platformlarının çalışmaları, sosyal medya platformlarının algoritmalarının düzenlenmesi/ denetlenmesi, yasal düzenlemeler gibi yalan haberle mücadele konusundaki başat yöntemler ele alınmıştır. Böylece Türkiye ve Hollanda arasında yalan haberle mücadele konusundaki benzerlikler ve farklılıklar keşfedilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın ikinci ve üçüncü aşamalarında sosyal medya kullanıcılarının yalan haberle ilgili eğilimlerini anlamak amacıyla karma yöntem araştırması yürütülmüştür. Bu amaçla ilk önce haber teyit / güven ölçeği, yeni medya okuryazarlık ölçeği ve haber medyası okuryazarlık ölçeği ile oluşturulmuş anket formu, Türkiye ve Hollanda'dan sosyal medya kullanıcılarına uygulanarak veri toplanmıştır. Üçüncü aşamada ise anket katılımcıları arasından yüksek skor ve düşük skor elde eden kişiler ile nitel görüşmeler gerçekleştirilerek sosyal medya haber tüketim ve paylaşım alışkanlıkları ile yalan haberi tespit edip edemedikleri incelenmiştir. Bu amaçla görüşme esnasında sorulan çeşitli sorulara ek olarak farklı türdeki doğru ve yalan haber örnekleri katılımcılara gösterilerek haberin doğru veya yalan olmasına ilişkin karar verme süreci ile bu süreçte dikkat edilen unsurlar keşfedilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın nitel yöntemi içeren birinci ve üçüncü aşamalarında elde edilen verilerin analizi içerik analizi ile yapılmış olup MAXQDA 2024 programından faydalanılmıştır. Nicel yöntemi içeren ikinci aşamada elde edilen veriler SPSS 26.0 paket programı ile gerçekleştirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The concept of fake news, whose negative impact has increased due to technological developments and social media becoming a source of news, has attracted the attention of academics, governments, international and national organizations, journalists and people from many different fields in recent years. Social media users act as a gatekeeper in terms of reducing the impact of fake news, which is a phenomenon that needs to be combat on a global scale due to its negative effects on society and preventing its spread. For this reason, the production of fake news and the motivations behind it, the features that distinguish it, the reasons for its dissemination and sharing on social media platforms, the evaluation of artificial intelligence and social media algorithms in terms of fake news, and the examination of different methods used to combat fake news will provide a holistic understanding of fake news, which has significant effects on the real world. The main purpose of this study is to examine the tendencies of social media users regarding fake news and the activities carried out to combat fake news comparatively between Turkey and the Netherlands. In this way, the tendencies of social media users from Turkey and the Netherlands regarding fake news were tried to be explored. In this context, it is among the objectives of this research to examine whether there is a relationship between the activities carried out to combat fake news or reduce the impact of fake news and social media users' news literacy, media / new media literacy, fact-checking practices, detection of fake news, trust in news and news media, news sharing practices on social media, etc., which are emphasized in the relevant literature on combating fake news. In line with this purpose, the research part of the study consists of three different interrelated stages. In the first stage, in-depth interviews were conducted with a total of 22 experts from Turkey and the Netherlands working on combating fake news. In these in-depth interviews, the reasons for the dissemination of fake news and the distinguishing features of fake news content were discussed, as well as the main methods of combating fake news, such as increasing the media literacy levels of social media users, the work of fact-checking platforms, regulation/auditing of the algorithms of social media platforms, and legal regulations. Thus, similarities and differences between Turkey and the Netherlands in terms of combating fake news were tried to be explored. In the second and third stages of the research, a mixed method research was conducted to understand the tendencies of social media users regarding fake news. For this purpose, firstly, a questionnaire form composed of news confirmation/trust scale, new media literacy scale and news media literacy scale was applied to social media users from Turkey and the Netherlands to collect data. In the third stage, qualitative interviews were conducted with high-scoring and low-scoring survey participants to examine their social media news consumption and sharing habits and their ability to detect fake news. For this purpose, in addition to the various questions asked during the interview, examples of different types of true and false news were shown to the participants in order to explore the process of deciding whether the news is true or false and the factors considered in this process. The data obtained in the first and third stages of the study were analyzed by content analysis and the MAXQDA 2024 program was used. The data obtained in the second stage were analyzed with SPSS 26.0 package program.
Benzer Tezler
- Sosyal medyada manipülasyon: PKK tarafından oluşturulan haberler üzerine bir inceleme
Manipulation of social media: A revien of news generateo by the PKK
HANDE ŞÜKRÜYE AYDINALP
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
GazetecilikMarmara ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ MURAT KIRIK
- Suriyeli sığınmacıların bakış açısıyla gündelik yaşam pratiği bağlamında yalan haberler
The impact of fake news on the daily lives of Syrian refugees
HAYA ANDROON
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Radyo-TelevizyonMersin ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP ÜNAL
- Post truth çağda habercilik: Doğrulama platformları üzerinden inceleme
Journalism in the post-truth age: Examination through verification platforms
ELİF NUR AYDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Radyo-TelevizyonErciyes ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÇİLEM TUĞBA KOÇ
- Yeni nesil derin bağlamsallaştırılmış kelime gösterimleri ve derin öğrenme modelleriyle finansal haberler kullanarak borsa tahminlemesi
Stock generation estimation using financial news with new generation deep contextualized word display and deep learning models
DERYA OTHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolDoğuş ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP HİLAL KİLİMCİ
- Türkiye'de SMS haberciliği
SMS journalism in Turkey
KEMAL ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Gazetecilikİstanbul ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUAT GEZGİN