Türkiye'de afet dirençliliği ve planlama: Bartın taşkın riski üzerinden değerlendirme
Disaster resilience and planning in Turkey: An assessment of flood risk in Bartin
- Tez No: 967659
- Danışmanlar: PROF. DR. TANYEL ÖZELÇİ ECERAL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 182
Özet
Bu tez çalışması, Türkiye'deki planlama mevzuatını afetlere karşı dirençlilik perspektifiyle değerlendirmeyi ve imar planlarında afet risklerinin sistematik olarak ele alınmasına yönelik politika ve uygulama önerileri geliştirmeyi amaçlamaktadır. Kuramsal çerçevede; afet türleri, Türkiye'nin afet tehlike profili ve afetlere dirençlilik kavramı ele alınmış, BRIC, CoBRA, Disaster Resilience Scorecard, City Resilience Framework ve City Resilience Index gibi uluslararası ölçme yaklaşımları incelenmiştir; bu yöntemler üzerinden yere özgü analizlerin ve yerel düzeyde dayanıklılığı artıran mekânsal politikaların plan kararlarına entegrasyon gerekliliği vurgulanmıştır. Mevzuat incelemesi kapsamında, 2000 sonrası dönemde yürürlüğe giren başlıca düzenlemeler (Büyükşehir Belediyesi Kanunu, AFAD'ın kurulması, İmar Kanunu'ndaki değişiklikler) değerlendirilmiş; uygulama ve denetimdeki boşluklar, risk temelli planlamanın mevzuata sınırlı yansıması ve yerel ölçekte araç eksiklikleri temel sorun alanları olarak belirlenmiştir. Alan çalışması olarak Bartın ili özelinde taşkın odaklı bir değerlendirme yapılmıştır. Sosyo-ekonomik (nüfus artışı, yaşlanma), mekânsal (tarım alanlarının yapılaşmaya açılması) ve kurumsal (plan kararlarında taşkın riskinin yeterince ele alınmaması, gelişme alanlarının tehlikeli alanlarla çakışması) kırılganlık başlıklarında çok ölçekli analizler gerçekleştirilmiştir. Tehlike analizinde geçmiş taşkınlar ve Batı Karadeniz Taşkın Yönetim Planı'nda tanımlanan taşkın yayılım alanları; risk analizinde mevcut arazi kullanımı ile 1/5 000 ölçekli Nazım İmar Planı'nda önerilen gelişme alanlarının taşkın sınırlarıyla çakıştırılması değerlendirilmiştir. Bulgular, gelişme baskısının yoğun olduğu kesimlerde maruziyetin arttığını göstermektedir. Çalışma, risk duyarlı arazi kullanım kararları, yeşil-mavi altyapı yaklaşımları, sakınım ve uyum odaklı plan notları ile uygulama-denetim araçlarının güçlendirilmesine ilişkin somut öneriler sunmaktadır. Amaç, planlama süreçlerinin afet dirençliliğiyle tutarlı biçimde yeniden kurgulanmasına katkı sağlamak ve yerel ölçekte riskleri azaltarak daha güvenli, dayanıklı kentlere geçişi desteklemektir.
Özet (Çeviri)
This thesis evaluates the Turkish planning legislation from the perspective of disaster resilience and aims to develop policy and practice recommendations for systematically integrating disaster risks into land use plans. In the theoretical framework, disaster types, Turkey's disaster hazard profile, and the concept of resilience are discussed, while international measurement approaches such as BRIC, CoBRA, Disaster Resilience Scorecard, City Resilience Framework, and City Resilience Index are examined. Based on these methods, the necessity of place-specific analyses and the integration of resilience-enhancing spatial policies into planning decisions at the local level is emphasized. Within the scope of legislation review, major regulations enacted after 2000 (such as the Metropolitan Municipality Law, the establishment of AFAD, and amendments to the Zoning Law) are assessed, and fundamental issues including gaps in implementation and supervision, limited incorporation of risk-based planning into legislation, and the lack of effective tools at the local scale are identified. As a case study, a flood focused evaluation was conducted in Bartın province. Multi-scalar analyses were carried out under socio-economic (population growth, aging), spatial (conversion of agricultural land to built-up areas), and institutional (inadequate consideration of flood risk in planning decisions, overlap between development areas and hazard-prone zones) vulnerability dimensions. In the hazard analysis, past flood events and the flood extent areas defined in the Batı Karadeniz Flood Management Plan were considered; in the risk analysis, current land use and development areas proposed in the 1/5 000 scale Development Plan were overlaid with flood boundaries. The findings reveal increased exposure in areas with high development pressure. The study concludes with concrete recommendations for risk-sensitive land-use decisions, green-blue infrastructure approaches, adaptation and avoidance-oriented plan notes, and strengthened implementation and monitoring tools. The ultimate aim is to contribute to the reconfiguration of planning processes in line with disaster resilience and to support safer, more resilient cities by reducing risks at the local level.
Benzer Tezler
- Afetlere karşı kentlerin dirençliliği: İstanbul örneği
Urban resilient for disasters: Istanbul sample
FERHAT ERDİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Şehircilik ve Bölge PlanlamaGazi ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSEVEN UBAY TÖNÜK
- Inter-scale disaster resilience index: Examples of Eastern Marmara, Kocaeli, and its districts
Ölçekler arası afet dirençlilik endeksi: Doğu Marmara, Kocaeli ve ilçeleri örneği
YİĞİT EMRE SELEK
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEDA KUNDAK
- A study on physical resilience of urban transformation implementations in Turkey under the law numbered 6306
Türkiye'deki 6306 sayılı kanuna dayalı kentsel dönüşüm uygulamalarının fiziksel dirençliliği üzerine bir çalışma
UMUTCAN ÜSTÜNCAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Şehircilik ve Bölge PlanlamaOrta Doğu Teknik ÜniversitesiDeprem Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MELTEM ŞENOL BALABAN
- İklim değişikliği karşısında kentlerin eylem planları: AB ve Türkiye kentleri
Başlık çevirisi yok
DOĞANCAN KURBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Kamu YönetimiTrakya ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÖKHAN ZENGİN
- Türkiye'de akıllı kent uygulamalarının afet yönetimi boyutuyla analizi
Analysis of smart city applications in Türkiye with the dimension of disaster management
MEHTAP KILIÇ
Doktora
Türkçe
2025
Kamu YönetimiDokuz Eylül ÜniversitesiAfet Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUNUS EMRE ÖZER