Чуй областынын күнөсканаларындагы бадыраңдын тамыр чирик илдетин чакырган fusarium түрлөрүн аныктоо, патогендүүлүгүн белгилөө жана биологиялык коргоо мүмкүнчүлүктөрүн изилдөө
Çüy bölgesindeki seralarda yetiştirilen hıyar bitkilerinde kök çürüklüğüne neden olan fusarium türlerinin tanımlanması, patojenitelerinin belirlenmesi ve biyolojik mücadele olanaklarının araştırılması
- Tez No: 968032
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. SAYKAL BOBUŞEVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bitki Koruma Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 79
Özet
Hıyar (Cucumis sativus), Cucurbitaceae (kabakgiller) familyasına ait ve meyveleri tüketilen önemli bir bitki türüdür. Ekonomik açıdan önemli olan Cucurbitaceae familyası 90 cins ve 750 tür içermektedir. En eski tarım ürünlerinden biri olup, ılıman iklim kuşağındaki neredeyse tüm ülkelerde yetiştirilmektedir. Termofilik ve dona duyarlı bir bitki türüdür; 20 °C'nin üzerindeki sıcaklıklarda en iyi şekilde yetişir. Hıyarın muhtemelen Himalayalar'ın eteklerinde ortaya çıktığı ve en az 3,000 yıldır yetiştirildiği düşünülmektedir. Asya'da domates, lahana ve soğandan sonra 4. sırada yer alırken, Batı Avrupa'da ise domatesten sonra 2. sırada gelmektedir. Tüketicilerin taleplerini karşılamak amacıyla, ıslahçılar tarafından genetik olarak uzun yıllar boyunca iyileştirilmiştir. Dünyada farklı meyve özelliklerine sahip birçok hıyar çeşidi, doku ve tür açısından büyük bir çeşitlilik göstermekte ve hıyarın birçok ana türü, dünyanın çeşitli bölgelerinde geliştirilmiştir. Hıyar bitkisi, 1-2 metreye kadar uzanabilen, sarı renkte çan şeklinde çiçekler açan bir bitkidir. Yaprakları geniş, beşgen şekilli olup, sırayla dizilir. Meyvesi uzun, çok tohumlu (100-400 adet) ve ışıktan hoşlanan, nemli ve sıcak ortamlarda iyi gelişir. İçeriğinde su, şeker, protein, yağ, lif, C ve B2 gibi önemli vitaminler bulunur. Bu çalışmanın amacı, Çüy Bölgesi'nin Kara-Balta, Belovodski, Sokuluk, Sadovoye, Ozyornıy, Aleksandrovka ve Voznesenovka ilçelerinden seralarda hıyarda kök çürüklüğüne neden olan Fusarium türlerini tespit etmek ve bu türlerin patojenitelerini belirlemektir. Dünya genelinde hıyar üretimi 21.763,97 hektar alanda yapılmakta olup, toplam üretim 94 milyon tona ulaşmaktadır. Hıyar üretiminde Çin, 77 milyon ton üretimle dünya lideridir. Dünyada hıyar üretiminde 32. sırada yer alan Kırgızistan'da, 2022 yılında 126.811 ton üretim gerçekleşmiştir. [10].
Özet (Çeviri)
Бадыраң өсүмдүгүнүн тамыр чириги маанилүү илдеттердин бири болуп саналат. Аны чакырган илдет козгогуч Fusarium түрлөрү, маанилүү топурак патоген козу карындардын бири, илдетти алып келиши мүмкүн. Бул изилдөөнун алкагында Чүй облусунун бадыраң өстүрүлгөн күнөсканаларда бадыраңдын тамыр чирик илдетин чакырган Fusarium түрлөрүн аныктоо, алардын патогендүүлүгун изилдөө жана биологиялык коргоо мүмкүнчүлүктөрүн балоого багытталган. Изилдөө учурунда Кара-Балта, Вознесеновка, Беловодский, Александровка, Сокулук, Садовое жана Озерное аймактарынан өсүмдүк үлгүлөрү чогултулду. Жалпысынан 30 күнөсканадан 145 изолят алынган. Fusarium түрлөрү морфологиялык жана молекулярдык ыкмалар менен иденфикацияланды. Изилдөөнүн жүрүшүндө төмөнкү Fusarium түрлөрү аныкталды: Fusarium oxysporum, Fusarium redolens, Fusarium proliferatum Fusarium sp. жана Rhizoctonia solani козу карыны чыкты. Патогендик тесттер Вязниковский жана Хабар сортторунда, ошондой эле Гавриш гибриддеринде жүргүзүлдү. Натыйжада, кадимки сорттордо (Вязниковский жана Хабар) вируленттүүлүк жогору болгону байкалган, ал эми гибриддик сортто (Гавриш) оорунун алгачкы белгилери пайда болгону менен, өсүмдүктөр илдетти жеңип, өсүүсүн улантышкан. Антагонисттик тесттин жыйынтыгында калемпир жана томаттан бөлүнгөн Pseudomonas putida, P.canavaninivorans жана Pseudomonas aeruginosa бактериялары Fusarium oxysporum га каршы натыйжалуу болгону аныкталды. Контролдук вараинтта козу карындын өсүү зонасы 6.5 см түзгөн, ал эми кош культурада 3.5 см чейин кыскарган. Изилдөөнүн жыйынтыгы боюнча, Чүй облусунун күнөсканаларында бадыраңдын тамыр чирик илдетин Fusarium oxysporum, Fusarium redolens, Fusarium proliferatum, Fusarium sp. түрлөрү чакырары аныкталды. Ачкыч сөздөр: Сucumis sativus, Fusarium spp., Fusarium oxysporum тамыр чирик, Pseudomonas spp.
Benzer Tezler
- Кыргызстандагы прогрессивдүү салык салуунун проблемалары
Kırgızistan'da artan oranlı vergilendirme sorunları
GÜLNAZ MARKİSOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2016
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DAMİRA CAPAROVA