Генеративдик жасалма интеллект менен корпаративдик чатботторду иштеп чыгуу жананатыйжалуулугун талдоо
Üretken yapay zeka ile kurumsal chatbotların geliştirilmesi ve performans analizi
- Tez No: 968037
- Danışmanlar: DOÇ. DR. BAKIT ŞARŞEMBAEV
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Belirtilmemiş.
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 76
Özet
Бул изилдөөдө акыркы жылдары билим берүү тармагында актуалдуу болуп келе жаткан жасалма интеллект (ЖИ) технологиялары жана табигый тилди иштетүү (NLP) ыкмалары колдонулуп, университеттик маалымат системаларынын мүмкүнчүлүктөрү изилденди. Изилдөөнүн максаты – студенттер менен университеттин ортосундагы маалымат алмашуу процессин жакшыруу үчүн кыргыз тилиндеги генеративдик чатботтун прототибин иштеп чыгуу. Изилдөөнүн жүрүшүндө алгач Кыргыз-Түрк Манас университетинин расмий веб-сайттынан маалыматтар жыйналып, чатботту бир нече модель менен тест кылынды. Жыйналган маалыматтар атайын структурада системалаштырылып, 2000ден ашык суроо-жооп түрүндөгү JSON форматында даярдалган маалыматтардын негизинде модель үйрөтүлдү. Чатботту иштеп чыгууда заманбап технологиялардан LoRA жана QLoRA сыяктуу жеңилдетилген үйрөтүү ыкмалары, диалогду башкаруу модулдары, вектордук издөө системалары колдонулду. Ар кандай тил моделдери сыноодон өткөрүлүп, жооп берүүдөгү тактык, ылдамдык жана табигый тилдеги түшүнүктүүлүк критерийлери боюнча салыштырылып, эң ылайыктуусу тандалды. Изилдөөнүн жыйынтыгында, чатботторду университеттик платформаларга интеграциялоо студенттердин керектүү маалыматка жетүү мүмкүнчүлүгүн жакшыртары, ошол эле маалда кызматкерлердин жүгүн да бир топ жеңилдете турганы аныкталды. Мындан тышкары, бул система 24/7 форматында студенттерге маалымат берип, университет менен студенттердин ортосундагы өз ара байланыштарды жакшыртууга жардам берет. Бул илимий иш кыргыз тилинде маалыматтык технологияларды өнүктүрүүгө кошкон маанилүү салым катары бааланса болот. Ачкыч сөздөр: Жасалма интеллект, машиналык окутуу, Чоң Тил Моделдери , автоматташтырылган маалымат берүү
Özet (Çeviri)
Son zamanlarda yapay zeka sistemleri, sadece büyük şirketlerin değil, birçok eğitim kurumunun da dikkatini çekmektedir. Artık yapay zekâ yalnızca verileri analiz eden değil, aynı zamanda yeni bilgiler üretebilen bir yardımcı haline gelmiştir. Özellikle üretken yapay zeka teknolojileri sayesinde, bilgisayarlar metin, ses ya da görsel içerikler oluşturabilmektedir. Bu alandaki en önemli gelişmelerden biri de büyük dil modelleri ile gerçekleşmiştir [1][2]. Eğitim alanında öğrencilerin doğru bilgiye hızlı bir şekilde ulaşması, yönlendirme alması ve idari işlemleri daha kolay yürütülebilmesi için yapay zekâ temelli çözümlere ihtiyaç duyulmaktadır. Ancak bugün piyasada bulunan pek çok sistem, kişisel ve bağlama uygun yanıtlar sunmakta yeterince başarılı değildir. Aynı zamanda, birçok yapay zeka aracı yerel dilleri ya hiç desteklememekte ya da çok sınırlı destek vermektedir. Bu bağlamda hazırlanan bu çalışmada, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi öğrencilerine yönelik olarak, kırgızca çalışan bir sohbet robotu (chatbot) geliştirilmiştir. Proje sürecinde üniversitenin resmî web sitesinden 2000'in üzerinde soru ve cevaptan oluşan bir veri seti hazırlanmıştır. Bu veri seti, chatbot'un bağlamı anlayarak doğru cevaplar verebilmesi için kullanılmıştır. Modelin eğitimi sırasında, özellikle düşük kaynaklı diller için etkili olduğu bilinen LoRA ve QLoRA gibi verimli teknolojiler kullanılmıştır [3]. Bu araştırmada phi 4, mistral, qwen 2.5 ve chat GPT modelleri test edilerek, en iyi Büyük Dil Modeli (Large Language Model-LLM) seçilerek sohbet robotu hazırlanmıştır. Projenin sonuçlarına göre, geliştirilen chatbot sistemi kırgız dili için iyi sonuç vererek başarıyla işleyebilmiştir. Sohbet robotu başka sistemlerden farklı olarak günün her saatinde kullanılabilir olmasıyla dikkat çekmiştir. Bu proje, kırgız dilinde çalışan yapay zeka sistemlerinin faydalı olduğunu kanıtlamakta ve gelecekte bu tür uygulamaların eğitim alanında daha fazla yer alabileceğini göstermektedir. Yapay zeka günümüzde yalnızca teknoloji firmalarının değil, eğitimden sağlığa kadar pek çok alanın gündeminde önemli bir yer edinmiştir. İnsan zekasına benzer bir şekilde düşünme ve karar verme yeteneğini yazılımlarla taklit eden bu sistemler, yıllar içinde