Geri Dön

Akarçay Havzası'nın beşeri ve iktisadi coğrafyası

Human and economic geography of the Akarçay Basin

  1. Tez No: 106808
  2. Yazar: UĞUR YILDIZ
  3. Danışmanlar: PROF.DR. ALİ SELÇUK BİRİCİK
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Coğrafya, Geography
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2001
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Coğrafya Eğitimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 154

Özet

ÖZET Akarçay Havzası İç Ege ile İç Anadolu'nun batısında, 30°-32° doğu boylanılan ile 3g°_40° kuzey enlemleri arasında kalan 6300 km2'lik bir alanı kapsamaktadır. İnceleme sahasının denizden yüksekliği 1150-960 m. arasında değişmektedir. İklimi karasaldır. Yazlan sıcak ve kurak, kışlan soğuk ve yağışlıdır. Afyon meteoroloji istasyonu 43 yıllık rasatlarına göre yıllık ortalama yağış 462 mm dir. Etüt sahasında tahıl ve endüstri bitkileri yetiştirilmektedir. Etüt alanında muhtelif yaşlarda tortul, mağmatik ve metamorfik kayaçlar mevcuttur. Paleozoik; şist-kuarsit, kalker, Mesozoik; kireçtaşlan, Neojen;kanşık seri, konglomera-marn- kireçtaşı- çört, Tüf-tüfit - aglomeralardan, Pliokuaterner; konglomera - kil-kum depozitleri, Kuaterner; alüvyon ve konilerinden ibarettir. Mağmatikler Neojen yaşlı andezit ve bazaltlarla temsil edilmiştir. Etüt sahasında kuzeyde Emirdağlan, güneyde Sultandağlan bir yükselime (horst) ortada kalan ova ile Eber ve Akşehir gölleri ise bir grabene tekabül eder. Etüt alanının en önemli akarsuyu Akarçay' dır. Uzunluğu 1 15 km olup ovayı baştan sona kateder. Havzada Eber ve Akşehir gölleri bulunur. Bu göllerin çevresi bataklıktır. Önemli kaynaklar Karaarslan, Ulupınar, Akpınar, Kırkpmarlardır. Köken itibariyle topografya, Fay, kontakt kaynaklandır. Aynca Afyon kuzeyinde ve Bolvadin de kaplıcalar bulunmaktadır. Havzada önceki yıllarda araştırma, içme ve işletme gayesiyle açılmış 195 adet sondaj kuyusu vardır. Sondaj kuyularının derinlikleri 15-346 m arasında değişmektedir. Statik seviyeleri ise + 25 m ile -63,4 arasındadır. Açılan sondaj kuyularında akiferlerin iletkenlik katsayılan 50 - 4000 m3 / gün / m depolama katsayısı lxlO3 dür. Akarçay havzasında akifer teşkil eden formasyonlar alüvyon konileri (kum ve çakıl) Pliokuaterner çökelleri, Neojen kanşık serileri, konglomera, aglomera, tüflerdir. Yağışlar bu formasyonlar içinden süzülerek yer altı suyuna intikal ederler. Havzada beslenim, yağış, yüzeysel akış ve kısmen de barajlardan sulama suyundan süzülme ile olmaktadır. Boşalım ise, kaynaklar, buharlaşma-terleme, kuyularla çekim ve Akarçay ile olmaktadır. Yeraltı suyu kalitesi genellikle C2S1 - C3S1 sınıfindadır. Afyon IXovası kuzeyinde Susuz-Beyyazı köyleri çevresinde yeraltı suyu kalitesinin kötü olduğu seviyeler mevcuttur. Kuzeydeki sıcak kaplıca ve maden suları gömülü faylar boyunca derinlerden üst seviyelere çıkarak akiferler içerisine yayılmıştır. Bolvadin ve Çay ovasında, Eber gölü kuzeyi (Karaboğlar) ile Akşehir ovası kuzey doğusundaki (Subatan -Pazarkaya köyleri) sahalarda tuzlanma nedenleri ise; Neojen sonu teşekkül eden göl serisi içindeki turba ve jipsli seviyelerin bulunmasıdır. Kötü kaliteli bu sular C5S3 - C4S3 sımfindadır. ^?Araştırma sahasında bitkilerin yayılışında, iklim ve yükseklik orografik faktörlerin hakim tesirleri görülmektedir. Ayrıca, edafik şartlarda bitkilerin lokal olarak yayılışım etkilemiştir. Genel olarak, bölgedeki bitkiler, yayılış ve arz ettikleri formasyonlar açısmda üç grupta toplanabilir * I- Step Sahaları 2-Orman Sahası 3- Yayla (Alpin) Sahalar Araştırma sahamızı Afyon merkezi, Bolvadin,Çay,Şuhut, Çobanlar Sultandağı gibi Afyon iline bağlı ilçeler ile Konya iline bağlı Akşehir ilçesi meydana getirmektedir. Çalışma sahamız çok eskiden beri yerleşim alanıdır. MO 1800' lü yıllardan beri birçok uygarlığa sahne olmuştur. 1068 yılında Selçuklu Türklerinin hakimiyetine gitmiştir. Havzada 1 şehir (il merkezi), Ip-ilçe merkezi 146 köy, vardır. Havza'nın toplam nüfusu 547.994 kişidir. Nüfusun % 41.42 (298. 140kişi ) şehirlerde, % 58.58(247.804 kişi ) köylerde yaşamaktadır. Akarçay havzasındaki nüfus artış hıza ülkemizin ortalamasının altındadır. Bunun nedenleri doğumların azlığı kadar bölge dışına olan göçlerdir. Havza'nın nüfus yoğunluğu km ye 60 kişidir ve ülkemiz ortalamasının altındadır. Sağlık eğitim, haberleşme ve ulaşım gibi sosyal hizmetler yönünden oldukça gelişmiştir. Okur-yazar oranı yüksektir. Havzada bilhassa merkezlerde sağlık. kurum ve kuruluşları, kapasite ve hizmet olarak Türkiye ortalamalarının üzerindedir. Akarçay Havzasında halkın büyük çoğunluğu taran ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Tarım modern yöntemlerle yapılmaktadır. Zirai mücadele ve suni gübre kullanımı yaygındır. En çok yetiştirilen ürün tahıl ürünleri olmakla birlikte şekerpancarı da önemli bir paya sahiptir. Tahıllardan buğday ve arpa ön plandadır.Sebze ve meyveciliğin yanında azda olsa bağcılık yapılmaktadır. Kiraz vişne ve çilek üretimi ihracat açısından da önemlidir. Hayvancılık mera hayvancılığından ahır hayvancılığına geçiş sürecindedir. Kümes hayvancılığı önemlidir, bu durumu yumurta üretiminin fazlalığından da çıkarabilmekteyiz. Ayrıda sucuk üretiminde ülkemizde üne sahiptir. Havzada bulunan Akşehir ve Eber gölleri balıkçılığı da olumlu etkilemektedir. Endüstriyel faaliyetler Afyon dışında küçük işletmeler halindedir. En önemli sanayi faaliyetini mermer oluşturmaktadır. Bunun yanında gıda, toprak, yem, ziraat aletleri sanayide gelişmiştir. Havzanın bulunduğu konum itibarıyla Anadolu'ya uzanan yolların bağlantısını teşkil etmesi ticaretin gelişmesine yardımcı olmuştur. El sanatları yöresel kıyafetler, Anadolu kültürünün özelliklerini görmek mümkündür. Halıcılık, kilimcilik yanında, Afyon kaymağı önemli bir tanıtım ürünüdür. Havzanın kendine özgü giyim tarzı, gelenek ve görenekleri görülmeye değerdir. Havza'nın en önemli yer altı kaynağının mermer olduğuna değinmiştik. Bunun yanında jeotermal kaynaklar dışında çok önemli bir maden varlığı mevcut değildir. Fakat büyük bir maden ve jeotermal potansiyele sahip havzada bu kaynaklar tam olarak kullanıldığında ülke ekonomisine katkısı olacaktır. Eski bir uygarlık merkezi halinde bulunan havzada başta doğal ve tarihi olmak üzere birçok turizm faktörü bulunmaktadır. Kaplıcalar, Peribacalan, birçok tarihi yapı, Anadolu kültürü turizm olanakları olarak sayılabilir. Havza kalkınmada planlanması gereken bölge kapsamına alındığı ve gerekli kaynaklar tam kullanıldığı taktirde ekonomimize katkısının çok daha fazla olabilecek bölgelerimizdendir. XI

Özet (Çeviri)

ABSTRACT Akarçay Basin is located in Aegan Region and West part of Middle Anatolia, between 30°-32° east longitudes and 38°- 40° north latitides and covers 6300 sq kms. It has 1150-960 m of height from the sea level. The climate of the basin is continental. It is hot and dry in summer; cold and rainy in winter. The annual mean precipitation is 462 mm according to the Afyon Meteorological Station. The agriculture of grain and industrial plants are carried out. There are many differenet aged sedimentary, igneous and metamorphic yocks in the investigation area. Paleozoio is formed by schist- aglomerate; BlioQuaternary is formed by conglomerate olay and deposite and Quaternary is formed by alluvium and alluvial conse. Ignecus rocks are represented by Neogene aged andesites and basalts. Plain area and Eber and Akşehir lakes are formed by a graben; Emir mountains (in the north) and Sultan mountains (in the south) are formed my a horst.The main stream of the aras is Akarçay. It has 115 kms. Of length and passes throough the plain. The lakes of the aras are Eber and Akşehir. The surroundings of lakes are marshy places. Karaaslan, Ulupınar, Akpinar and Kırkpınarlar are the important springs, the origins of these springs are; topographic, fault and contact. Berides thene, there are some hot springs in the north of Afyon and Bolvadin. There are 195 exploration, drinking and exploitation wells in the basin. The depths of the wells are between 15-346 m. Static levels are between +25-63.4 m. There is one pressured aquiferre in the investigation area. The bore holes which are drilled in the low altitudes are flowing artesian. The transminimibility coefficients of the aquifferres are 50- 4000 Cum / day / m and the atorage coefficients are 1x10 3. The aquiferre is formed by the alluvial cones (sand and gravel), plioQuaternary deposits, Neogene complex serie, conglomerate, agglomerate and prectipitation filtrates and joins to the ground water from these formations. The recharge of the basin is from precipitation, surface run off and partly from irrigation water of dams. The discharge is by springs, evaotranspiration, artificial discharge and Akarçay. The recharge and discharge of the Akarçay basin is investigated separeately in four different plains of the basin. XIIAccording to the distribution of the plain's the safety yield is 132.5 x 10 6 Cum/ year. A big amount of water is not used up by the exploitation wells. The areas which are suitable for groundwater exploitation are shown on the hydrogeological map.The groundwater quality usually in C2S1-C3S1 class. The levels which have bad quality of groundwater are near Susuz-Beyyazi- villages in the north of the Afyon plain. The hot water and mineral water which are in the north, rise from the depths to the upper levels, along the buried faults and they spread over the aquifferes.The peat and gypsum levels which are formed at the and of the Neogene are the cause of the salt of the areas in Bolvadin and Çay plains, north of Eber Lake (Karabağlar) and northeast part of Akşehir plain. This water is in the C5S3-C4S3 class. In the research area climate and height have dominant effects in the spread of plants. Plants in general can be classified into three groups due to their spread and formations. 1 -Steppe Areas 2-Forest Areas 3-Plareau Areas The Afyon city center and some of its towns, Bolvadin, Çay, Şuhut, Çobanlar, Sultandağı, Emirdağı and the town Akşehir, related to 'Konya' form our area of research. The research area is a residental place for a long time. There have been lots of civilizations since 1800 B.D. The area was under the rule of Seljuk Turks. There are dwelling units involving, 1 city, 6 town centre, 146 villages. The total population of the basin is 547.994 people. % 41.42 live in the city, and % 58.58 live in villages. The population increase rate is below the average of Turkey. The reasons of this are either the low percentage of births and the moves out of the basin. The population rate in the basin is 60 people per km2 and this is below the average of Turkey. It has been developed in the aspects of social facilities, education, health, communication and transportation. The literacy rate is high. In the basin, especially in the centers, the capacity and service of the health establishments is above the average of Turkey. In the basin most of the people deal with farming and stockbreeding.. It has been used modern devices in farming. Agricultural struggle and artificial dung usage is common. The mostly producted crop is wheat, however, beets have an important part. XIIIAmong the cereals, wheat and barley are the main crops. With vegetable and fruit farm, there are grape gardens of less importance. Cherries, morellos and strawberries are important in the aspect of export products. Animals are in the period of changing from grass animals to stable animals. Coop animals are important, we can conclude it from the excessive egg production. Also it is famous for its production of sausages. Lakes Akşehir and Eber in the basin have positive effects on fishing. Industrial activities are in a small extent out of Afyon. The most significant industrial field is marble. Besides, food, soil, baid, agricultural devices, industry are developed, too. The basin is in the place where the routes to Anatolia intersect so it helped the development of trade. Handcrafts, local clothes it is possible to see the properties of Anatolian culture. Carpets, Kilims and Afyon cream are important touristic products. The style of clothing and customs in the basin worth seeing. We have mentioned about marble, it İs the most important subground source, besides, there are no mine-riches of great importance out of geotermal sources in the basin are exactly used, the participation of the basin in the economy of the country will increase. In the basin which is like a civilization centre, there are lots of touristic factors mainly natural and historical factors. Baths, Peribacas, a lot of historical buildings, can be considered as the facilities of Anatolian touristic culture. If taken as an area of development planning and the necessary resources are used exactly, it is one of the regions that may have an important part in our economy. XIV

Benzer Tezler

  1. Tez No

    321236

    Akşehir-Eber gölleri seviye değişikliklerine etki eden faktörler

    Factors effecting level changes of Akşehir-Eber lakes

    MUZAFFER ACAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2012

    CoğrafyaNecmettin Erbakan Üniversitesi

    Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ADNAN DOĞAN BULDUR

  2. Tez No

    682404

    Akarçay Havzası'nın hidrolojik ve su kalitesi modellemesi

    Hydrological and water quality modeling of Akarçay Basin

    MASUME ATAM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    İnşaat MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAYRULLAH AĞAÇCIOĞLU

  3. Tez No

    106914

    Akarçay Havzası'nın hidrolojik etüdü ve planlaması

    Hydrological research and planning of the Akarçay basin

    HÜSEYİN KAYA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2001

    CoğrafyaMarmara Üniversitesi

    Coğrafya Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. ALİ SELÇUK BİRİCİK

  4. Tez No

    324353

    Akarçay havzası taşkın modellemesi

    Flood modelling of akarcay basin

    HALİL İBRAHİM BURGAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Teknik EğitimAfyon Kocatepe Üniversitesi

    Yapı Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YILMAZ İÇAĞA

  5. Tez No

    746820

    Arkeolojik veriler ışığında Neolitik Çağ'dan demir çağı sonuna kadar Akarçay Havzası'nın batısı (Afyonkarahisar il merkezinin kuzeyinden İhsaniye çevresine kadar)

    In the light of archaeological data the west of the Akarçay basin from the neolitik age to the end of the iron age

    FATMA ÇETİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    TarihSelçuk Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖZDEMİR KOÇAK

    DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL BAYTAK

Geri Dön