Halkevlerinin kuruluşu ve Atatürk Döneminde İstanbul halkevlerini faaliyetleri. 1932-1938
The Foundation of folk houses and the activities of Istanbul folk houses during Atatürk's Period. 1932-1938
- Tez No: 122975
- Danışmanlar: PROF. DR. İZZETTİN ÖNDER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk İnkılap Tarihi, History of Turkish Revolution
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 329
Özet
ÖZET Halkevleri, Atatürk'ün Halkçılık ilkesinin 1932 yılında Türkiye'de uygulanan prototipidir. Halk kavramı içinde her türlü etnik kökenli, değişik inançlara sahip ama aynı topraklar üzerinde binlerce yıldan beri tasada ve kıvançta ortak yaşamış topluluk vardır. Atatürk işte uzun yıllar geri bırakılmış Türk halkını çağdaş uygarlık düzeyine çıkarmak için devletin resmi eğitim ve öğretim kurumlarını devreye sokmadan halkı gündelik hayatının arta kalan zamanında bilgilendirmek, beceri kazandırmak, güzel sanatlardan yararlandırmak amacıyla Halkevlerini kurmuştur. Atatürk'ün siyasi fikirlerini gerçekleştirmek için kurduğu partinin adı Halk Partisi'dir. Bu partinin kültür kolu olarak kurduğu kuruluşun adı da Halkevidir, yani Halkın Evi'dir. bu evde yapılan tüm çalışmalarda Halk kendini evinde hissedecektir. Halkevlerinin; Dil, Tarih ve Edebiyat, Güzel Sanatlar, Temsil, Spor, Halk Dershaneleri ve Kurslar, Sosyal yardım, Kütüphane ve Yayın, Köycülük, Müzeler ve Sergi olmak üzere 9 dalda faaliyet göstermeleri öngörülmüştür. Halkevleri, Atatürk'ün ölümüne kadar geçen dönemde hızla yükselen bir grafik çizmişlerdir. 1938 yılında Halkevlerindeki etkinliklere katılanların sayısı 7.942. 160'dır. bu rakam o tarihteki Türkiye nüfusunun yarısına yakındır. Atatürk'ün ölümünden sonraki dönemlerde Halkevleri aynı tempoyu tutturamamıştır. Bunun da sebebi C.H.P'nin yeni yönetiminin Köylünün kalkınması için Köy Enstitülerine ve şehirlerdeki Halkevleriyle bağlantıyı sağlamak amacıyla köylerde Halkodalarının kuruluşuna öncelik tanımasıdır. Halkevlerinin giderek sayıları istenen düzeyde artmadığı gibi 1947 yılından itibaren Halkevi açılmamıştır. Halkevlerinin öneminin ve işlevinin azalmasında radyonun, sinemanın ve gazetelerin de olumsuz etkileri olmuştur. II. Dünya savaşının bitiminden sonra Türkiye'de radyo ve sinema sayısında büyük artış olmuştur. Gazeteler okuyucu çekmek için fiyatlarını sabit tutmuşlar ilaveler çıkarmışlardır.Ancak en önemli neden siyasidir. 1946 yılından itibaren çok partili sisteme geçilmesiyle devlet memurlarının ve özellikle öğretmenlerin Halkevlerinde görevlendirilmeleri zorlaşmıştır.Muhalefet daima bunu C.H.P aleyhine bir koz olarak kullanmıştır. C.H.P de kendisine siyasi bir yarar sağlayamadığını gördüğü Halkevlerini artık sadece eskiden olduğu gibi bir kültür kolu olarak devam ettirmekte yarar görmemiştir. 1951 yılında D.P iktidarının çıkardığı 5830 sayılı yasa ile Halkevleri olarak kullanılan ancak C.H.P'nin mülkiyetinde bulunan taşınmazlar ve içindeki eşyalar eski sahiplerine yada Hazineye intikal etmiştir. 1953 yılında da yine D.P tarafından 6195 sayılı yasa çıkarılarak haksız iktisap ettiği gerekçesiyle C.H.P'nin elinde kalan tüm varlığı da Hazineye intikal etmiştir. Parti, ayakta durabilmek için çok zorlanmıştır. Ancak bilinen bir şey varsa o da Halkevlerinin 5830 sayılı yasa ile KAPATILMADIKLARI yalnızca FAALİYETLERİNİ YÜRÜTMEK İÇİN GEREKLİ BİNA, ARAÇ ve GEREÇLERDEN YOKSUN BIRAKILDIKLARIDIR. 1960 ihtilalinden sonra kurulan Anayasa mahkemesi C.H.P'nin müracaatı üzerine 6195 sayılı yasayı iptal etmiştir. C.H.P bu suretle tüm haklarını geri alma olanağına kavuştuğu halde sadece Atatürk'ün iş Bankasındaki hisseleri ile, Ankara'da Ulus semtindeki iş hanlarını geri almıştır. C.H.P'nin Halkevlerine ait binaları da almak suretiyle Halkevlerini yeniden sahneye çıkarmak konusunda bir çabası olmamıştır. O dönemdeki C.H.P Genel Başkanı İsmet İnönü, Halkevlerinin 1960 yılında kurulan Türk Kültür Dernekleri ile birleşerek faaliyetlerine devam edeceklerini söylemiştir. Bundan da 1946'dan itibaren Halkevlerinden uzaklaşan C.H.P'nin 1960'lı yılların ortasında bile aynı tavrı koruduğu anlaşılmaktadır. 1930'lu ve 40'lı yıllarda büyük atılımlar yapan Halkevlerinin benzer işlevlerini bugün birbirleriyle ilgisi bulunmayan devlet kuruluşları, vakıflar, dernekler ve özel kuruluşlar üstlenmiştir. Bu da Halkevlerinin kuruluş amacının 2000'li yıllarda dahi önemini kaybetmediğinin bir kanıtıdır. Çalışmamız Atatürk döneminde İstanbul Halkevlerinin faaliyetlerini kapsamaktadır. 1932 de kurulan ve 1935 yılına kadar faaliyet gösteren İstanbul Halkevi ile bu tarihten sonra faaliyete geçen Eminönü, Şehremini, Beyoğlu, Şişli, Beşiktaş, Kadıköy, Üsküdar, Eyüp, Fatih ve Bakırköy Halkevlerinin 1938 yılına kadar ki faaliyetleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir, incelemede o dönemde İstanbul'un sosyo-ekonomik yapısına da yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Folk Houses are the prototypes of the populism idea of Atatürk which was applied in Turkey in 1932. In populism concept of Atatürk, there is a society of any ethnical origins, different beliefs but living common in happiness and sorrow on the same land for thousands of years. So that Atatürk established the Folk Houses to inform, to make inteligence and give pleasure through fine arts to Turkish people who were left back of the contemperary standards, during free time of their daily life on the way of raising them to modern civilisation level without any help of official training and educational associations. The name of the party that Atatürk founded to set his political ideas is Folk Party“C.H.P”. The name of the institution that was founded as the culture branch of this party is Folk House. In another meaning it is the House of the public. People would feel themselves at home in the activities done in this house. It was stipulated that Folk Houses would act in 9 branches; language, History and Literature, Arts, Drama, Sports, Public Schools and Courses, Social assistance, Library and Publication, Village fan club, museums and Exhibitions. Folk Houses showed a rapid development in the period until Atatürk's death. In 1938, 7.942.160 people participated in the activities of the Folk Houses, This number was nearly half of the Turkish population that time. Folk Houses could not achieve the same success in the period after Atatürk's death. This was because of the new administration of the C.H.P gave priority to the Village Institutions. The Folk Rooms established in villages to gain the connection between Village Institutions and the Folk Houses in cities to let the villagers development. The radios, cinemas and the newspapers effected Folk Houses to lose their importance and functions negatively after the second world war. There was a huge increase in the number of the radios and the cinemas in Turkey. Newspapers holded their prices stable, published additional papers to gain the interests of the readers.But the most important reason was political. Due to entering to multy parties system in 1946, it was difficult to charge the state officials, especially the teachers in Folk Houses. Opposition parties always used this situation against C.H.P. So this party did not think that it was useful to continue the Folk Houses which hawe not any political advantage, just as a culture branch only as like as in the past. In the year 1951 with DP“Democratic Partiy”powers outcoming law numbered 5830 all the buildings, and the articles used by Folk Houses but belong to C.H.P, Moved to their old owners or State Treasury. After wards in 1953 D.P made a new law numbered 6195 that moved all the left belonging of C.H.P to the Treasury. The Party, had very difficult times to stay on its own self. As it is known that according to the law numbered 5830 The Folk Houses were not closed down, but the needs to carry their activities which as buldings and the other stuffs were taken from their hands. After the military revolution in 1960, with the application of C.H.P to Constitutional Court, the law 6195 was cancelled and C.H.P had right to had all it's belonging back but only got the Atatürk's stocks in İŞBANK, and the buildings in Ulus, Ankara. C.H.P did not take a step to have back the buildings that used also by Folk Houses to stage itself on public. Opinion again on that time İsmet Pasha, the leader of C.H.P told that Folk Houses would join together with the Turkish Culture Societies established by some of the members of National Union Committee in the military period in 1960, to carry out their activities. And so we well understand that C.H.P who lost it's attention of Folk Houses since 1946 carries on still in 1960's. Now-a-days the similar activities of Folk Houses which made big attacks in 1930's and 1940's carry out by different kinds of state organisations, municipalities foundations, associations and private societies. This proves that the Folk Houses never lost the importance of their goals, even in 2000's. This study contains the activities of Istanbul Folk Houses of the Atatürk period, 1932 - 1938. Firstly The Istanbul Folk House opened at the beginning of 1932 closed in 1935 and the activities of Eminönü, Şehremini, Beyoğlu, Şişli, Beşiktaş, Kadıköy, Üsküdar, Eyüp, Fatih, Bakırköy Folk Hoses at 1935 - 1938 and the social and economical panorama of Istanbul in those days also take part in this study.
Benzer Tezler
- Hasan Reşit Tankut (Hayatı, siyasi faaliyetleri ve Türk inkılâbını tanımlama çalışmaları)
Hasan Reşit Tankut (His life, political activities and studies to define the Turkish revolution)
NEVZAT ERDOĞAN
- Millî kültür taşıyıcılığında usta malı çalıp söyleme geleneği temsilcisi olarak Âşık Veysel
Âşık Veysel as an agent of the masters' repertory performer in the transmission of national culture
ERAY CÖMERT
Doktora
Türkçe
2017
Halk Bilimi (Folklor)İstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. SONGÜL KARAHASANOĞLU
ÖĞR. GÖR. SÜLEYMAN ŞENEL
- Meclis celse zabıtlarında Mustafa Kemal Atatürk'ün kişiliği (1931-1939)
Mustafa Kemal Atatürk's personality in the minutes for the assembly (1931-1939)
NERMİN ŞAKİR
- Atatürk'ün Halkçılık politikasında halkevlerinin yeri ve önemi (1932-1938)
Özgür, 'The place and the importance of the people's houses in Atatürk's Populism policy (1932-1938)
ÖZGÜR GÜRSES
- Halkevlerinin güzel sanatlar şubesi ve resim
Painting in the fine arts departmant of community houses
GÖKHAN TERZİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk İnkılap TarihiAnkara ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDEF BULUT