Geri Dön

Türkiye'de ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi için çok ölçütlü bir yöntem geliştirilmesi

Developing a multi criteria method for evaluation of transportation investments in Turkey

  1. Tez No: 126661
  2. Yazar: ŞAFAK BİLGİÇ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. GÜNGÖR EVREN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2002
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 167

Özet

TÜRKİYE'DE ULAŞTIRMA YATIRIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ İÇİN ÇOK ÖLÇÜTLÜ BİR YÖNTEM GELİŞTİRİLMESİ ÖZET Tüm ülkeler, özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler, kısıtlı olan kaynaklarını en etkin biçimde değerlendirmek yani yatırım kararlarını doğru vermek zorundadırlar. Bu nedenle ekonominin en önemli öğelerinden olan ulaştırma açısından da dikkatli olmak gerekmektedir. Çünkü ulaştırma yatırımları çok pahalı, alternatif kullanımı olmayan yatırımlardır. Ayrıca ulaştırmanın kendine özgü nitelikleri, yatırım değerlendirmelerinde özel yaklaşımların ve yöntemlerin kullanılmasına gereksinim göstermektedir. Bu bağlamda doğrudan parasal olarak ölçülmeleri olanaksız ya da çok güç olan etkilerin değerlendirilmeleri çözüm arayışı süren sorunlardandır. Yakın zamanlara kadar bu etkilerin de paraya çevrilmesi şeklinde yöntemler yaygın olarak kullanılmışlardır. Bu yaklaşıma ilişkin ciddi eleştiriler karşısında yeni yöntemler geliştirilmiştir. Ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi bakımından özellikle gelişmekte olan ülkelerde veri yetersizliği, gerekli nitelikte uzmanların az oluşu, ulaştırma yönetiminde örgütsel dağınıklık ve koordinasyonsuzluk ve bu tür ülkelerdeki alışkanlıkların sonucu olarak karar süreçlerine politikacıların bilimsel incelemelere dayanmaksızın belirleyici biçimde karışmaları söz konusu olmaktadır. Bu çalışmada yukarıda belirtilen sorunların çoğunun yaşandığı Türkiye için basit, katılımcı ve şeffaf bir yöntemin ve bu yöntemin uygulanabileceği bir karar sürecinin tanımlanması amacı güdülmüştür. Çalışmanın“Giriş”bölümünde konu, dünyadaki ve Türkiye'deki uygulamalarıyla kısaca tanımlanmıştır.“Yatırım ve Proje Tanımları”başlıklı ikinci bölümde yatırım ve proje kavramlarına açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde yatırımların değerlendirilmesine ilişkin temel kavramlara ve değerlendirme sürecinin kısaca açıklanmasına yer verilmiştir. Dördüncü bölümde çok kısa olarak ulaştırma yatırımlarının başlıca özellikleri açıklanmıştır.“Ulaştırma Yatırımlarının Değerlendirilmesi”başlığını taşıyan beşinci bölümde bu konudaki metodolojinin tarihsel gelişimine kısaca yer verildikten sonra, günümüzde kullanılmakta olan değerlendirme yöntemleri tanıtılmıştır. Daha sonra Avrupa Birliği bağlamında sürdürülmekte olan ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi çalışmaları kısaca açıklanmış ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerin değerlendirme yöntemleri, farklılıkları vurgulanmaya çalışılarak özetlenmiştir. Bu bölümün sonunda xiiulaştırma yatırımlarının ulusal ekonomi açısından ayrıntılı olarak değerlendirilme çabalan içinde karşılaşılan sorunlar ve çözümleri ile bu doğrultuda geliştirilmiş OECD, UNIDO ve Dünya Bankası yöntemlerine yer verilmiştir. Atana bölüm ulaştırma yatırımlarında, ulaştırmanın kendine özgü özelliklerinden kaynaklanan ve parasal olarak değerlendirilmelerinde güçlükle karşılaşılan zaman değeri, trafik kazaları ve çevre etkilerinin değerlendirilmesine dünyadaki uygulamalardan yararlanılarak ışık tutulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın amacım oluşturan bir yatırım değerlendirme yöntemi önerisi geliştirilmesine ilişkin sorun saptamaları, yorumlar ve çözüm bulma arayışları yedinci bölümde,“Türkiye'de Ulaştırma Yatırımların Değerlendirilmesi îçin Bir Çok Ölçütlü Değerlendirme (ÇÖD) Yöntemi önerisi”başlığı altında sunulmuştur. Bu bölümde öncelikle çalışmanın gerçekleştirilmesindeki süreç tanıtılmıştır. Bu süreç bağlamında öncelikle günümüzde Türkiye'de ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi konusu ayrıntılı olarak irdelenmiştir. Bu konuda genel gözlemlerin dışında, büyük ölçüde Türkiye'de ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesinde rol alan KGM, DLH ve DPT yetkilileriyle yapılan görüşmelerden elde edilen bilgi, görüş ve yorumlara dayanılmıştır. Türkiye'de ulaştırma yatırımlarının değerlendirilmesi için resmi anlamda genel kabul gören belirli bir yöntem bulunmamaktadır. Uygulamalar kurumdan kuruma hatta değerlendirmeyle görevlendirilmiş kişi, üniversite veya firmaya göre değişebilmektedir. Ancak bu uygulamalar genelde, yetersiz verilerle Fayda Maliyet Analizinden esinlenerek oluşturulmuş değerlendirme yöntemleri olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda örneğin zaman değeri aynı coğrafi bölge ve aynı zaman dilimi için farklılaşabilmektedir. Güncelleştirme yüzdesi için bile benzer durum söz konusu olabilmektedir. Karar süreci de önemli koordinasyonsuzluk ve belirsizlikler içermektedir. Bu koşullar altında ulaştırma yatırımlarındaki son söz, diğer konularda da olduğu gibi, bir değerlendirme yöntemine dayanılmaksızın politikacılara kalmaktadır. Sonuçta ülkenin kısıtlı kaynaklarının israfına neden olan ulaştırma yatırımı örnekleri çoğalmaktadır. Yukarıdaki sorun tanısı ve ülkemizin koşullan göz önüne alınarak bu çalışmada bir yöntem ve karar süreci önerisi geliştirilmiştir. Bu önerinin temelini dünyadaki uygulamalardan da esinlenen, veri kısıtını fazla zorlamayan, Avrupa Birliği ülkeleri uygulamalarına ters düşmeyen, bilimsel bir temele dayanan, olabildiğince basit, kanlıma çok ölçütlü değerlendirme yöntemi ile bu yönteme dayanan yine şeffaf bir karar süreci yaklaşımı oluşturmaktadır. Bu çok ölçütlü değerlendirme yöntemindeki ölçütlerden birincisi, yalnızca doğrudan parasal ölçümü mümkün olan etkileri içeren Parasal Fayda Maliyet Oranıdır (PFMO). Başlangıç ilkeleri gereği bu oran zaman değerini içermemektedir. Diğer etkiler için, zaman değerinden, ulaştırma planlarına uygunluğa kadar uzanan 18 adet ölçüt önerilmiştir. Bu çalışmada önerilen ölçütler, yöntemin yapısındaki katılımcılık niteliği dolayısıyla değiştirilebilecektir. Bu ölçütler ve ölçütlerle ilgili ağırlıkların belirlenmesi için her yıl toplanması düşünülebilecek, yasal dayanağı olan bir Ulaştırma Şurası düşünülmüştür. Karar süreci açısından ulaştırmayla ilgili birimlerin bir bakanlık çatısı altında toplanması önerisinde bulunulmuştur. Çalışmanın sonunda geliştirilen öneri, bir örnek üzerinde uygulanmıştır. Bu uygulama sırasında kullanılacak ağırlıkların belirlenmesi amacıyla da değişik çevrelerden 26 uzmanla anket çalışması yapılmıştır. xiii

Özet (Çeviri)

DEVELOPING A MULTI CRITERIA METHOD FOR EVALUATION OF TRANSPORTATION INVESTMENTS IN TURKEY SUMMARY In order for all countries, particularly for developing countries like Turkey, to make most of their limited resources, they have to make accurate investment decisions. For this reason, it is crucial that transportation, one of the most important factors of the economy, be paid enough attention. The reason is simply that transportation investments are rather costly, and that they are devoid of any other alternative usage. Besides, the characteristics peculiar to transportation require that certain approaches and methods for the evaluation of investments be adopted. In this respect, solutions to the impacts that cannot be, or are difficult to be, directly measured by money still remain obscure. Until recently, methods for converting these impacts into money as well were in a wide use. New methods had to be devised to face up to serious criticisms to this approach. When undertaking the evaluation of transportation investments, we observe that there is a shortage of data in particularly developing countries and an insufficient number of qualified experts. Furthermore, an organizational decentralization and a lack of coordination in the management of transportation, along with the usual interference of politicians with the process of decision-making with no scientific basis, which customarily occurs in such countries, are also in question. In this study, the aim was to define a simple, participatory and a clear method as well as a rational decision-making process to implement this method for Turkey, one of the countries suffering from most of the above-mentioned problems. In this research, firstly, the subject was briefly discussed considering its application in the world as well as in Turkey in the“Introduction”chapter. In the Second Chapter titled as“Definitions for Investments and Projects”, elucidation on the conceptions of investment and project was made. The Third Chapter includes basic conceptions as to the evaluation of investments in addition to a brief explanation of the evaluation process. The Fourth Chapter very briefly discusses the main features of transportation investments. The Fifth Chapter titled as“Evaluation of Transportation Investments”mentions a brief chronological development of the methodology of this subject. It also deals with the evaluation methods in use. Afterwards, a brief explanation as to the studies xivinto the evaluations of transportation investments carried out by European Union is provided, and present evaluation methods of EU countries, along with an emphasis on the difference between them, are presented. At the end of this chapter, problems faced when attempting to undertake an elaborate evaluation of transportation investments in terms of national economy and suggested solutions to them are discussed, apart from mentioning the methods devised by OECD, UNIDO and The World Bank İn this respect. The Sixth Chapter deals with the value of time, traffic accidents and environmental factors stem from the certain characteristics of transportation, and their monetary evaluation is difficult. This being the case, by way of mentioning the applications in the world, the subject was shed light on. When suggesting a new method for the evaluation of transportation investments, which forms the basis for this study, problems faced were determined, and comments on and attempts to find possible solutions to them were discussed in the Seventh Chapter under the heading of“Suggestion of a Method for A Multi Criteria Analysis for The Evaluation of Transportation Investments in Turkey”, In this chapter, initially the process of the implementation of the research is described. In this respect, the primary point discussed in details is the evaluation of the present transportation investments İn Turkey. Apart from general observations, the data, viewpoints and comments obtained as a result of interviewing the staff from KGM, DLH, DPT institutions, all of which have a considerable part in the evaluation of transportation investments, were also taken into consideration for this research. Unfortunately, there does not exist a widely and officially accepted method for the evaluation of transportation investments in Turkey. Applications range from institutions to institutions, even from an appointed person, a university or a firm to another. Nonetheless, these applications generally prove to be one of those methods devised by inspiration from the Cost Benefit Analysis, albeit with insufficient data. For instance, the value of time may well differ for the same geographical region and time duration. The same thing may be true for the discount rate. Even the decision-making process may suffer from lack of co ordination and obscurity. Under these circumstances, the last decision is once more left to the politicians who act with no scientific basis for their decisions, as is the usual case with some other subjects. Therefore, disagreeable examples of transportation investments resulting in the waste of the Turkey's limited resources increase in number. A suggestion of a method and a decision-making process was made for the problem in question considering the conditions of our country. This suggestion is based on two things, the first one being the Multi Criteria evaluation method which is inspired by the worldwide applications, and suffices with the available data, and is in agreement with the applications in EU countries, also a scientific, quite simple, and participatory method. The other one is a clear decision-making process based on this method. The first impact of the Multi- Criteria evaluation method is Monetary Cost Benefit Ratio (MCBR) which includes only the those impacts that can directly be converted into money. This ratio does not include the value of time on grounds of the initial xvprinciples. Eighteen impacts ranging from the value of time to the correspondence of investment with transportation plans were suggested. The impacts suggested in this research may well be improved due to its participatory aspect. The necessity of a legal Transportation Council that will gather every year in order to assess the impacts and their weights is emphasized. Another suggestion made is that all the units concerned with transportation should be united under a ministry, which will be responsible for the decision-making process. The suggestion made was applied to a sample at the end of the study. A survey consisting of twenty-six experts from various environments was undertaken in order to determine the weights during this application. xvi

Benzer Tezler

  1. Tez No

    485218

    Kentsel ulaştırmada erişilebilirlik ve ödenebilirlik için model:İstanbul örneği

    A model for accessibility and affordability in urban transportation: Istanbul case

    SABAHAT TOPUZ KİREMİTÇİ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HALUK GERÇEK

  2. Tez No

    828194

    Mekansal analiz teknikleri ile çok kriterli karar verme yaklaşımı kullanılarak raylı sistem güzergah analizi

    Rail system route analysis using multi criteria decision making with spatial analysis techniques

    BERNA ÇALIŞKAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Ulaşımİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ OSMAN ATAHAN

  3. Tez No

    246138

    Türkiye'de kullanılan ulaştırma modlarının çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi

    Evaluation of transportation modes used in Turkey by using multiple critera decision making methods

    KEZBAN BULUT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2009

    Endüstri ve Endüstri MühendisliğiErciyes Üniversitesi

    Endüstri Mühendisliği Bölümü

    YRD.DOÇ.DR. BANU SOYLU

  4. Tez No

    619697

    Spatial temporal dimensions of accessibility in İstanbul, Turkey

    İstanbul Türkiye'de erişilebilirliğin zamansal-mekansal boyutu

    WASIM SHOMAN

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2020

    Coğrafyaİstanbul Teknik Üniversitesi

    Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HANDE DEMİREL

  5. Tez No

    702906

    Bulanık çok kriterli karar verme yöntemleriyle türkiye'deki ulaştırma projeleri fizibilite etütlerinin değerlendirilmesi

    Evaluation of feasibility studies of transportation projects in turkey with fuzzy multi-criteria decision-making methods

    ÖZLEM BATTAL ŞAL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    UlaşımGazi Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA KÜRŞAT ÇUBUK

Geri Dön