Ankara'da gecekondu sorununa çözüm olarak geliştirilen önerilerin değerlendirilmesi: Ankara Dikmen Vadisi projesi
Evaluation of the solutions about the squatting problem in Ankara: Ankara Dikmen valley project
- Tez No: 127161
- Danışmanlar: PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2002
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
ANKARA'DA GECEKONDU SORUNUNA ÇÖZÜM OLARAK GELİŞTİRİLEN ÖNERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ: ANKARA DİKMEN VADİSİ PROJESİ ÖZET Gecekondu sorunu kentleşmeyle birlikte ortaya çıktığı zamandan bugüne kadar çeşitli yöntemlerle çözülmeye çalışılan bir olgudur. Ülkemizde 19401ı yıllarda hızlanan göçle birlikte kalabalıklaşan kentlerde, konut sunumunun yeterli düzeyde olmaması nedeniyle düşük gelir grubunun bu sorunu kendi yöntemleriyle ve yasal olmayan bir şekilde çözmeye çalışmaları ile gecekondu sorunu ile yüz yüze kalınmıştır. Çalışmanın konusu, Ankara'da gecekondu sorununun ve bu soruna çözüm olarak geliştirilen projelerin değerlendirilmesi ve bu projelerden Dikmen Vadisi Projesi'nin ayrıntılı olarak incelenmesidir. Ankara'da yapılmış olan projelerin değerlendirilmesi amacıyla ilk olarak Dünya' daki ve ülkemizdeki kentleşme, gecekondulaşma ve gecekondu sorununa çözüm yaklaşımları ile ilgili literatür çalışması yapılmıştır. Dünya' daki gelişmelerin ve çözüm önerilerinin incelenmesi amacıyla özellikle yabancı kaynaklardan yararlanılmıştır. Ankara'da yapılan projelerle ilgili olarak literatür araştırması dışında yerinde gözlem ve araştırma yapılmış, belediyeler ve projeleri gerçekleştiren şirketlerden bilgi alınmıştır. Dikmen Vadisi Projesi ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapabilmek ve bu alanda yaşayanların sosyo-ekonömik durumları ile proje ile ilgili düşüncelerinin değerlendirilmesi amacıyla proje alanında 64 aile ile anket çalışması yapılmıştır. Altı bölümden oluşan araştırmanın ilk bölümünde araştırmanın konusu, amacı, kapsam ve yöntemi ile ilgili bilgiler verilmiştir.“Dünya' da ve Türkiye'de Kentleşme ve Gecekondulaşma”başlıklı İkinci bölümde, Ankara'da yapılan projeler ve Dikmen Vadisi Projesi'nin incelenmesine yönelik olarak, Dünya' da ve Türkiye'de kentleşme ve gecekondulaşma sürecinin gelişimi, çeşitli Dünya ülkelerinde“iyileştirme”,“gecekonduluyu yerinde koruyarak yenileme”ve“gecekonduyu yıkma ve gecekonduluyu taşıma”gibi yöntemlerle gecekondu sorununa çözüm bulmak amacıyla geliştirilen projeler ve sonuçlan irdelenmektedir. Çeşitli ülkelerde yapılan projeler incelendiğinde gecekonducuları yerinde koruyarak alanda yenileme getiren çözümlerin kullanıcı memnuniyetinin en fazla olduğu çözümler olduğu görülmektedir. Gecekonducuları kent dışına itmenin, hem yeni konut alanları açmak açısından maliyetli, hem de gecekonducular açısından sosyal ve ekonomik sorunlara neden olan bir yaklaşım olduğu görülmüştür. Gecekondu alanlarının dönüşümünü sağlamada en büyük sorunlardan biri, bu projelerin finanseedilememesi ve düşük gelir grubunda bulunan ailelerin bu projelerden yararlanamamasıdır. Gecekondu alanlarında iyileştirmeye gidilmesi soruna en ucuz çözüm olarak görülmekte ve bu yolla sadece altyapı ve konut kalitesi değil, sosyal gelişmeler de sağlanabilmektedir. Hangi yöntem benimsenirse benimsensin, kooperatifleşme gibi yollarla kullanıcıların katılımının sağlandığı projelerde, gecekondu ve arsa sahipleri ile yatırımcıların en iyi şekilde kar ettikleri görülmektedir. Dünya örneklerinin incelenmesinden sonra, Türkiye'de 1923 yılından itibaren bu sorunun çözümüne yönelik yapılan yasal ve kurumsal düzenlemeler ve sonuçları incelenmiştir. Türkiye'de planlı dönem öncesi ve sonrası olarak ayrılan süreçte yapılan yasal düzenlemeler incelenirken sadece gecekondu ile ilgili düzenlemeler değil, konut açığı sorununa yönelik olarak yapılan uygulamalar da incelenmiştir.“Ankara'da Kentleşme ve Gecekondu Alanlarının Gelişimi”başlıklı Üçüncü bölümde, Ankara'nın başkent olmasından bugüne kadar geçen süre içerisinde gelişen kentleşme olgusu, kenti geliştiren etkenler ve sonuçları üzerinde durulmuştur. Ankara kenti ile ilgili gelişmeler, kentin başkent olması, 1948 tarihli 5218 sayılı ilk gecekondu af yasası, 1966 tarihli 775 sayılı Gecekondu Yasası ve 1980 sonrası olmak üzere dört süreç halinde incelenmiştir. Ankara kenti, başkent olmasıyla birlikte üstlendiği rol sayesinde diğer kentlerden daha farklı bir gelişim süreci izlemiştir. Ekonomik gelişmeden çok idari bir rol üstlenmesi ile çekim merkezi olan kent, 1930 lu yıllardan itibaren gecekondu sorunu ile karşılaşmıştır. Ülkemizde konut ve gecekondu ile ilgili alınan yasal ve kurumsal kararlarda, Ankara kentindeki gelişmelerin önemli bir etkisi olmuştur. Getirilen düzenlemelerin ilk uygulamaları Ankara kentinde görülebildiği gibi Ankara'da yapılan düzenlemelerin de ülkeye öncülük ettiği görülmektedir. Bunun en belirgin örnekleri, 1949 yılında ülke genelinde çıkartılan gecekondu af yasasından bir yıl önce sadece Ankara kenti gecekonduları ile ilgili olarak çıkartılan 5218 sayılı yasa ve 1966 yılında çıkartılan, gecekondu alanlarının gecekondu önleme, tasfiye ve ıslah edilmesini öngören 775 sayılı Gecekondu Yasası çıkartılmadan önce ilk kez Ankara'da uygulaması yapılan gecekondu önleme bölgesi uygulamalarıdır. Bu bölümde gecekondu ve konutla ilgili gelişmelerle birlikte kent planlama çalışmalarına da değinilmektedir.“Ankara'da Gecekondu Sorununa Çözüm Olarak Geliştirilen Projeler”başlıklı Dördüncü bölümde, Ankara'da gecekondu sorununa çözüm olarak geliştirilen projeler incelenmiştir. Projeler, Dünya örneklerinde olduğu gibi“iyileştirme”,“gecekonduluyu yerinde koruma”,“gecekonduyu yıkma ve gecekonduluyu taşıma”ve bunlara ek olarak“Gecekondu Önleme Bölgesi Projeleri”başlıkları altında incelenmişlerdir. Bu projeler, gecekonducuları alanda koruyarak yenileme yapan Dikmen Vadisi Projesi, GEÇAK II Projesi ve Öveçler Projesi; gecekonduları yıkıp, gecekonducuları başka alana taşıyarak alanı yenileyen Portakal Çiçeği Vadisi Projesi; gecekondu alanında sosyal ve fiziksel iyileştirmeye gidilen Zafertepe Projesi ve Elvanköy, Karapürçek, Sincan II G.Ö.B. Projeleridir. Bu projelerin incelenmesindeki amaç, projeleri, gecekonducuları yerinde koruma, gecekonducunun katılımını sağlama, mülkiyeti çözme, finansman gibi yaklaşımları ile bulundukları çevreye ve kente olumlu veya olumsuz katkıları gibi farklı açılardan değerlendirmek ve sonuçlarını ortaya koymaktır. G.Ö.B. ile ilgili çalışmalar ayrıntılandırılmamış ancak örnek olması amacıyla incelenmiştir. Gecekonducuyu yerinde koruyarak yenilemeyi sağlayan bir proje olan GEÇAK II Projesi, kooperatifleşme yolu ile gecekonducunun katılımını sağlayan bir örnektir. Gecekonducular kurdukları kooperatifle yapılan projenin karar verme ve denetleme gibi aşamalarında yer xıalmışlar ve yeni ve çağdaş konutlara yerleşmişlerdir. Gecekonducuları yerinde koruyan ancak, yenileme yerine iyileştirmeyi benimseyen bir proje olan Zafertepe Gecekondu Geliştirme Projesi, gecekonducunun sadece karar verme ve denetleme değil aynı zamanda işgücüne aktif katılımının sağlandığı bir projedir. Bu proje ile çevre kalitesi yükseltilmekle birlikte sosyal hizmetler de geliştirilmiştir. Ele alınan bir diğer proje ise Portakal Çiçeği Projesi'dir. Bu proje, gecekonducunun katılımını sağlamadığı gibi gecekonducuyu kent dışına itmiştir. Proje, belediye ve arsa sahipleri ile birlikte yatırımcıların da katılarak oluşturduğu bir şirket tarafından gerçekleştirilmiş, vadi yeşil alan olarak geliştirilirken çevre ile uyumlu olmayan yapılaşma getirilmiştir. Çalışmanın ana konusu olan Dikmen Vadisi Projesi bu bölümde diğer projelerle karşılaştırma yapılabilmek amacıyla fazla ayrıntıya girmeden incelenmiştir. Diğer projelerle karşılaştırıldığında gecekonducuyu yerinde koruyan ancak gecekonducunun katılımının sağlanmadığı bir proje olarak değerlendirilebilir. Proje alanı Ankara kent vadi sisteminin önemli bir parçasında yer almaktadır. Alanda yeşil alan ve konut kullanımı dışında ticaret, kültür ve sosyal kullanımlar da yer almaktadır. Ancak vadi alanına getirilen yoğun yapılaşma kararları ve yapılaşmanın çevre doku ile uyumsuzluk gösterdiği görülmektedir. Bu olumsuzlukların yanında kent düzenli bir konut ve rekreatif alana da kavuşmuş olmaktadır.“Dikmen Vadisi Konut ve Çevre Geliştirme Projesi”başlıklı Beşinci bölümde tezin ana konusu olan Dikmen Vadisi Projesi incelenmektedir. İlk olarak etaplar halinde planlanan proje ile ilgili olarak projenin amacı, kamulaştırma ve finansmanı gibi konularla ilgili olarak genel bilgiler verilmiştir. Projede gecekondu sahipleri 1986 affından yararlanarak 1985 öncesinde bu alana yerleşmiş olmalarından dolayı hak sahibi olabilmektedirler. Kamulaştırma yolu ile belediye mülkiyetine geçirtilerek geliştirilen bu alanlarda gecekondu sahipleri çeşitli şartlarla gecekondu ve arsalarını belediyeye terk ederek bu alanda yapılan konutlara yerleşebilmektedirler. Etaplar halinde planlanan projenin ilk etabı tamamlanmış, ikinci etabın da inşaatı devam etmektedir. Diğer etaplarda henüz uygulamaya geçilmemiştir. Haksahibi konutlarında gecekondu sahipleri dışında bu alana sonradan yerleşen aileler de bulunmaktadır. Her iki grup arsındaki farklılık ve benzerlikleri görebilmek amacıyla ailelere, ailelerin sosyo-ekonomik yapılan, konuta sahip olma durumları ve konut ve yakın çevre ile ilgili görüşleri ile ilgili olarak sorular yöneltilmiştir. Yapılan anketlerden çıkan sonuç, her iki grubun da birbirleriyle iletişim kurmakta zorluk çektiği ve özellikle yeni gelen ailelerin, gecekondu sahiplerinin yaşam şeklinden rahatsızlık duyduğudur. Dikmen Vadisi Projesi'nde belirlenen amaçlardan biri gecekonduda yaşayan insanların daha modern ve sağlıklı bir konut ve çevreye sahip olmalarının sağlanmasıdır. Ancak, alanda yapılan çalışmaların sonucu göstermektedir ki, eğitim ve gelir seviyeleri yükseltilmedikçe, projelerin bu alanlarda yaşayanlara sunduğu hizmetler sadece fiziksel olarak kente entegre olmalarını sağlamakla kalmakta, gecekonducular yenilenen bu alanlara uyum sağlamakta güçlük çekmektedirler. Son yıllarda kullanıcı profilinin değiştiği bu alanda, yeni çevresi ile uyum sağlayamayan gecekondu sahipleri konutlarını satma ve kiralama yolu ile alanı terk etmektedirler. Uzun zamandır bu alanda yaşayan gecekonducuların alanı terk etmesinin başında çevresi ile uyum sağlayamamasından çok, projeyle sahip oldukları yüksek değerdeki konutların onlara kazandırdıkları ranttır. Projenin, bu yönüyle gecekonducuyu yerinde koruma hedefine tam olarak ulaşamadığı görülmektedir. xıı“Sonuçlar”başlıklı Altıncı ve son bölümde Dünya ve Türkiye'deki gelişmeler ışığında, gecekondu sorununa çözüm olarak geliştirilen projelerin ekonomik, fiziksel ve sosyal açılardan değerlendirilmesi yapılmış, sorun ve olanakları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Kent açısından değerlendirildiğinde projeler, gecekonduculara çağdaş konut ve çevre imkanları sağlarken kentin düzenli gelişimine katkıda bulunmaktadır. Ancak projelerin, rant kapısı açtığı ve arsa ve konut değerlerinin yükselmesine neden olduğu da görülmektedir. Kullanıcı açısından bakıldığında ise katılımın sağlanması ile projelerde ortaya çıkabilecek ekonomik ve sosyal problemlerin en aza indirgenebildiği görülmektedir. Katılımın sağlanması sadece fikir üretme ve taleplerin belirlenmesi şeklinde olabildiği gibi, işgücüne katılım şeklinde de olabilmektedir. Bu tip yaklaşımlarda özellikle mülkiyetin çözülmesi daha kolay sağlanmaktadır. Gecekonducular, kentte sunulan sosyal, kültürel, rekreatif hizmetlerden yararlanabilir hale gelmekte ve kentle daha bütünleşik bir çevreye kavuşmaktadırlar. Ancak bu olanakların, yasal olmayan şekilde kent arazilerini işgal eden gecekonduculara sağlanmaya çalışılırken, gecekonducuların bir bakıma ödüllendirildiği ve hatta rant sağlayarak bu durumdan kar ettikleri de bir gerçektir. xııı
Özet (Çeviri)
EVALUATION OF THE SOLUTIONS ABOUT THE SQUATTING PROBLEM IN ANKARA: ANKARA DİKMEN VALLEY PROJECT SUMMARY Squatter housing problem is a phenomenon that is tried to be solved since it has been occurred with grow of cities. The cities which are getting crowded with the increasing amount of migration in 1940s in our country, faced with the squatter problem because low income groups tried to solve the problem, which has occurred because of the insufficient number of houses built in the country, with their own methods and in illegal ways. The subject of the study is to evaluate the squatter problem and the projects, which have been made to solve the problem, and examine Dikmen Valley Project. To evaluate the projects in Ankara, first, literature search is made about grow of cities, squatter housing and the suggestions made for them in the world. To evaluate the development and the suggestions about the squatter housing problems in the world, especially foreign literatures have been scanned. About the projects made in Ankara, beside the literature scanning, investigations and observations have been made in the projects' places and information is got from municipalities and the firms which are interested in the projects. To make a detailed study on Dikmen Valley Project and to evaluate the users' socio-economic structure and thoughts about the project, an inquiry is made with 64 families in the project area. In the First part of the study, subject, aim, content and method of the investigation is given. In the Second part, which is titled“Urbanization and Squatting in the World and Turkey”, to examine the projects made in Ankara and Dikmen Valley Project, development of urbanization and squatting process in the World and Turkey, the projects made to solve the squatting problem with the methods like“upgrading”,“renewing with protecting squatters in the same place”and“demolish and removal”in different countries is examined. When the projects made in different countries is examined, it is seen that the solutions, which renew the area with protecting the squatters in the same place, are the best solutions that user pleasure exist most. Removing of squatters to the outside of the cities is a method, which is expensive to open new housing areas and cause social and economic problems of the squatters. One of the biggest problems in renewing the squatter areas is not to be able to finance the projects and low-income groups cannot take the advantages of the projects. Upgrading in xivsquatter areas is seen as the cheapest solution and with the help of this method not only the infrastructure and house quality but also social developments can be achieved. In all cases, the projects that use participation like cooperatives, it is seen that the squatters, landowners and inventors have the best profit. After examining World examples, legal and associational orders made to solve the problem in Turkey since 1923 is examined. While the legal orders are examined in the process, which is separated as before and after planned period, both the orders about the squatter housing problem and the orders about the housing lack problem are examined. In the Third Part, titled“Urbanization and Development of Squatter Areas in Ankara”, urbanization, the factors which developed the city and their results are examined from the date that Ankara has became the capital city till now. The development about Ankara is examined in four processes; after being the capital city, after first squatter housing law numbered 5218 dated 1948, after Squatter Housing Law numbered 775 dated 1966 and after 1980. Ankara, with the role it had by being a capital city, had a different development process from other cities. The city, which has became an attraction center with the management role, instead of economic development, it has, faced with the squatter housing problem since 1930s. For the decisions about the housing and squatter housing made in our country, the developments in Ankara had an important role. First practices of these orders can be seen in the city ant the orders made in the city can be vanguard for the country. The most evident examples of these are, the law, numbered 5218, about the squatter housing made only in Ankara before the law made in 1949 for the country, and the squatter housing prevent areas practices made in Ankara before the 775 numbered 1966 dated law which propose to prevent, remove and upgrade the squatter areas. In this part, beside the developments about the squatter housing and housing, city plans are examined too. In the Fourth Part, titled“The Projects Made to Solve the Squatter Housing Problem in Ankara”, the projects are examined which are developed for the squatter housing problem in Ankara. The projects are examined in the same way which the World examples are examined like“upgrading”,“protecting squatters in the same place”,“demolish and removal”and“Squatter Housing Prevent Areas”additional to them. These projects are Dikmen Valley Project, GEÇAK II Project, Öveçler Project which renew the area by protecting the squatters in the same area, Portakal Çiçeği Valley Project which renews the area by removing the squatters to an other place in the city, Zafertepe Project which makes physical and social upgrading in a squatter area Elvanköy, Sincan II, Karapürçek Squatter Housing Prevent Area Projects. The aim of examining the projects is to evaluate them in different ways like protecting squatters in the area, participation, possession, financing, their positive or negative effect to environment and the city and their results. The projects of Squatter Housing Prevent Areas are not examined in a detailed way, but examined to be examples. GEÇAK II Project, which renews the area with protecting the squatters in the same place, makes the participation by cooperatives. Squatters had chance to take part in decision and controlling process of the project, by the cooperative and settled down to the new and modern houses. Zafertepe Project, which protects the squatters in the same place by upgrading the area instead of renewing the area, makes the squatters participate in the productive effort beside the making decisions and controlling the project. With this project beside the environmental quality development, also social services are developed. Another examined project is Portakal Çiçeği Project. This project does not participate the squatters and send them to outside of the city. A firm that is xvformed by municipality, landowners and inventors makes the project and while the project area is planned as a green area maladjusted buildings for the environment are built. The main subject, Dikmen Valley Project, is examined in an undetailed way in this part just to make comparison with the others. Compared with the others, it can be defined as a project, which protects the squatters in the same area but does not have participation of them. The project area is on an important part of the cities valley system. Beside the green areas and houses in the area, trade, cultural and social facilities exist. However, in the area mass and maladjusted buildings can be seen. Beside the negative results of the project, city has gained ordered housing and recreational areas. In the Fifth Part, titled“Dikmen Valley Housing and Environment Development Project”, the main subject of the study is examined. Firstly, some information is given about the project's aim, financing etc. In the project, by the law dated 1986, squatters who are settled down the area before 1 985 have the right to have houses. In the areas that became public land and its possession is transferred to municipalities possession, squatters are able to settle down to the houses built in the area by leaving their lands and squatter houses with some conditions. The project is planned in parts, the first part is completed, the second parts construction is continuing. The other parts' construction has not begun yet. In the houses, which are built for the squatters, beside the squatters also new comers live. To see the differences and similarities between the two groups, some questions about their social, economic structures, conditions to have the houses and their thoughts about houses and the environment are asked. Result of the inquiry is, both of the groups are not achieve in communicating with each other and especially new comers are uncomfortable because of squatters. One of the aims of the project is to make the squatters live in modern and healthy houses and environment. But the study shows that, unless educational and financial conditions of the squatters are developed, the services of the project can only achieve the adjustment of the squatters with the city only in physically and squatters experience difficulties in adjustment. In the area which it's profile is changed, the squatters who can not adjust with the city, leave the area by selling or renting their houses. The main reason of the leave of the squatters, who had been living in the area for a long time, the high profit of the new houses they have. With this side, project could not achieve in protecting the squatters in the area aim. In the Sixth and last part titled“Results”, according to the development in the World and Turkey, projects', which are suggested to solve the squatter housing problem, economic, physical and social results are evaluated and their problems and possibilities are examined. The projects, make the squatters have modern housing and environmental conditions and help the ordered development of the city. But, it is seen that projects cause getting profit and rise of prices of house and land. By participation, economic and social problems can be reduced. Participation can be both by giving idea, finding out demands and participating in the productive effort. In these methods possession problems can be solved in an easier way. Squatters have the chance to have the social, cultural, recreational services in the city and gain a more adapted environment. But while these possibilities are given to the squatters, they are also rewarded and have profit from the projects. xvi
Benzer Tezler
- 1970-1985 yılları arasında yayımlanmış romanlarda gecekondu sorununa Ankara merkezli bir bakış
An Ankara-based perspective on the problem of slums in novels published between 1970-1985
HÜSEYİN ALGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET TÖRENEK
- Türkiye'de kentleşmenin ortaya çıkardığı gecekondulaşma olgusuna yönelik çözüm önerileri
Solution suggestions for squatting phenomenon resulting from urbanization in Turkey
FATİH AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEÇİL MİNE TÜRK
- Toplu konut yerleşimlerinde dış mekan planlama ilkelerinin Çayyolu toplu konut yerleşimi örneğinde irdelenmesi üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
SEBAHAT AÇIKÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Peyzaj MimarlığıAnkara ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİM PERÇİN
