XVI. yüzyıl Halveti şiirinde din ve tasavvuf
Religion and sufism at sixteenth century in Khalwati poetry
- Tez No: 127693
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET AKKUŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İslam Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 334
Özet
Tezimizde, Halvetiyye tarikatının ortaya çıkmasından XVI. Yüzyılın sonuna kadar meydana getirdiği manzum edebî birikim, dinî edebiyat perspektifinden incelemeye tabi tutulmuştur. Tezimiz, bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, Anadolu'da tasavvufî edebiyatın başlangıcı ana hatlarıyla tespit edilmeye çalışılmıştır. Girişte ayrıca, Halvetiyye tarikatının doğuşu ve Anadolu'da yayılması üzerinde durulmuş; Halvetiyye'den meydana gelen Ruşeniyye, Cemâliyye, Ahmediyye ve Şemsiyye olmak üzere dört ana kol hakkında bilgi verilmiştir. Tezimizin birinci bölümünde, Halveti şairler mensup oldukları kollara göre sınıflandırılmak suretiyle incelenmiştir. Bu bölümde, Halvetiyye'nin değişik kollarına müntesip 35 şair tanıtılmıştır. Bunlardan müstakil manzum eser sahibi 15'inin eserlerinin muhtevaları hakkında bilgi verilmiştir. Söz konusu eserlerin sayısı 54'tür. Bu bölümde ayrıca şiirleri bize ulaşmamış; ancak şair oldukları tahmin edilen Halvetiyye mensupları incelemeye dahil edilmiştir. Konumuzun sınırları gözetilerek Halvetiyye mensubu dîvân şairleri, sadece kısa biyografileri ile tezimizde yer almışlardır. Tezimizin ikinci bölümünde, tanıtmış olduğumuz Halvetî şairlere ait manzum eserler, edebî muhteva, dil ve üslûp, vezin, nazım şekilleri ayet ve hadis iktibasları ve Türk şiirine katkıları bakımından değerlendirilmiştir. Tezimizin bu bölümünde ayrıca, Halvetî şairlerce yazılan, Tevhîd, na't, münâcât, devriye, şathiyye vb. dinî-tasavvufî türlere dair şiirler tespit edilerek örneklendirilmek suretiyle incelenmiştir. Tezimizin üçüncü ve son bölümünde, Halvetî şairlerce tertip edile dîvânlardan dört tanesi, temel dinî ve tasavvufî bazı kavramlar çerçevesinde tahlile tabi tutulmuştur. İman ibadet ve tasavvufa dair bazı temel kavramlar, dîvânlarda yer aldığı şekliyle tespit edilmiş; dîvânlardaki aynı türdeki kavramlar, mukayeseli olarak örneklerle açıklanmıştır.
Özet (Çeviri)
In the thesis the poetic literary accumulation formed by Khalwatiyyah Dervish Order from its origin to sixteenth century it is researched from the point view of religious literature. The thesis is formed by three chapter. In introduction chapter it is attempted generally to find out the beginning of Dervish literature. On the other hand, in the introduction it is overlooked at the origin of Khalwatiyyah Dervish Order and its diffusion in Anatolia. And it is given knowledge about Khalwatiyyah' s Basic Branches as Rushaniyyah, Jamaliyyah, Ahmadiyyah, Shamsiyyah. In the first chapter, Khalwati Poets were discussed by their classification according to branches to which they are belong. It is presented in this chapter, thirty five sufi poets belonging to different branches of Khalwatiyyah. It is given knowledge about books' contents of fifteen poets who is endowed with private poetic books. The total quantity of books mentioned is fifty four. On the other hand, the belongings of Khalwatiyyah who estimated as poets but whose poetries are not come to us are inserted also in to the research. Diwan Poets belonging to Khalwatiyyah is also placed in the thesis only with their short biographies, for our study's borders. In the second chapter, The poetic books that we presented in the thesis and which are belong to Khalwati poets are appreciated, from the point of view literary content, language and stilistic, poetry prosody, poetry styles, quotations of verses and hadith, and their conributions to Turkish poetry. On the other hand, it is firstly determined and thereafter discussed with examples, that the religious and mystic sort of poetries writed by Belongings of Khalwatiyyah. The names of this poetries' sorts are tawhid, na't, munajat, dawriyyah, shathiyyah. In the thirth and last chapter, it is analysed in the framework of some basic religious and mystic consepts, four poetry diwans belonging to Poets of Khalwatiyyah. Some basic concepts of faith, worship and mysticism are determined; and the same consepts are comperatively explained with examples.
Benzer Tezler
- Bir fetvâ tercih ve Tahrîc örneği olarak Sünbül Sinan Efendi'nin Risâle-i Tahkîkiyye'si
Sunbul Sinān Efendi's Risāla al-Tahqīqiyya as an example of preference and takhrij a fatwā
YUNUS BOZBUĞA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinYalova ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PEHLUL DÜZENLİ
- XVI. yüzyılda İstanbul'daki Halveti tekkeleri
Khalwati convents in the Sixteenth century of Istanbul
AYŞE BÖLÜKBAŞI
Doktora
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA İLKNUR KOLAY
- Hüseyin Bin Ahmed'in Câmiü'n-Nesâyih eseri (Araştırma-inceleme ve metin 149-222 varakları)
Hüseyin Bin Ahmed's book: Câmiü'n-Nesâyh (Research- review-analysis 149-222 pages)
BEDİA DURAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL YAVUZ
- XVI. yüzyıl kaynaklarına göre Kütahyalı şairler ve Kütahya'da edebi muhit
According to XVI. century resources poets from Kütahya and literary groups in it
ERSEN ERSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Türk Dili ve EdebiyatıDumlupınar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. KADİR GÜLER
- XVI ve XVII. yüzyıllarda Osmanlı toplumunda yazılan Atvâr-ı Seb'a eserlerinin mukayeseli değerlendirilmesi
A comparison assesment of the Atwar-i Sab'a writings which was written in the 16th and 17th century
FATİH KÜÇÜKTİRYAKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİL İBRAHİM ŞİMŞEK