Anadolu Selçukluları ve Beylikleri Dönemi Tezhip sanatı (Xlll.-XV. yüzyıllar)
Illumination art of the Period of Anatolian Seljuk and principalities (Xlll.-XV. century)
- Tez No: 127736
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HÜSAMETTİN AKSU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 230
Özet
ÖZET XI. yüzyıl sonundan itibaren Anadolu'ya gelmeye başlayan Türkler, Tezhip sanatını da beraberlerinde getirmişlerdir. İlk kurulan Türk beyliklerinde kitap hazırlandığı ve bunların arasında tezhipli yazmaların da bulunduğu bilinmektedir. XII. yüzyılın sonlarına doğru yerleşik düzene geçebilen Selçuklu devleti, XIII. yüzyılda Anadolu'da yoğun bir kültür ortamı yaratmayı başarmıştır. Bu yüzyıl başlarına ait birkaç tezhipli yazmanın varlığını biliyoruz. Ancak tezhipli yazmaların sayısındaki artış 1270'li yıllardan sonra başlar. Konya, bu yılların en önemli sanat merkezidir. Sanat değeri taşıyan yazmalar ise çoğunlukla Mevleviler tarafından yine bu şehirde hazırlanmışlardır. Ayrıca Harput, istinos gibi bazı merkezlerde de sanat değeri yüksek olmayan tezhipli yazmalar üretilmiştir. Bu yüzyıllarda saraylar, medreseler, tasavvuf kurumları ve ahî teşkilatları yazmaların üretildiği ve sanatçıların korunduğu kurumlar olmuştur. Muhlis bin Abdullah el-Hindi, Yakub bin Gazi el-Konevi, Niğdeli Muhammed bin Kutluğ isimleri tespit edilebilen tezhip sanatçılarıdır. XIII. ve XIV. yüzyıl boyunca, Konya merkez olmak üzere Anadolu'da gelişen tezhip sanatının motif repertuarını, rumiler, palmetler, münhaniler, geçmeler, XIV. yüzyıl başlarından itibaren de bitkisel motifler oluşturur. Teknik olarak“yapıştırma altın tekniğini”ve“sürme altın tekniğini”birlikte kullanan sanatçılar, renklerde öncelikle lacivert ve kırmızıyı ayrıca yeşili mavi, pembe, turuncu, siyah ve beyazı, nadiren de turkuaz ve eflatunu tercih etmişlerdir. Anadolulu sanatçılar, dikdörtgen levha, mekik, daire ve nadiren kare formlarında tasarladıkları tezhiplerinde, aynı yüzyıllardaki diğer İslâm okulları gibi geometrik kompozisyonların tercih etmişler, yine de kendilerine has, orijinal bir tezhip üslubu yaratabilmişlerdir. Anadolu tezhipleri, motif, renk ve kompozisyon özellikleri göz önüne alındığında öncülerini iran'da üretilmiş Büyük Selçuklu yazmalarında bulur. Tezhipli yazmalarda kullanılan motif ve tasarımları, aynı yüzyıllarda Anadolu'da üretilmiş çeşitli ahşap, çini, taş ve maden gibi eserlerde de görmek mümkündür.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Beginning to migrate to Anatolia by the end of the 11th century, Turks brought with them the art of illumination as well. It is known that in the early Turkish beyliks, manuscripts were illuminated. Permanently settled in Anatolia towards the end of the 12tn century, the Seljuks managed to create a rich cultural atmosphere. We are acquainted with few illuminated manuscripts dating back to the early years of this century. An increase in the production of the illuminated manuscripts is witressed after 1270's. Most of those manuscripts were produced by the Mevlevis in Konya, the most important cultural center of the period. Also, cities like Harput, istinos were centers where illuminated manuscripts of lesser quality were produced. During the thirteenth and fourteenth centuries the palaces, medreses, sufi and ahî organizations were the centers of artistic creativity, where manuscripts were produced. From this period, we could identify only three illuminators signing their works: Muhlis bin Abdullah el-Hindi, Yakup bin Gazi el-Konevî, Niğdeli Muhammed bin Kutluğ. The motif repertory of Anatolia, Konya being the center, consisted th th of rumis, palmettes, curves, and intersections during the 13 and 14m centuries, where as it consisted of the vegetal motifs as of the early 14 century. The artists used the method of sticking leaves and technique of painting gold. They also particularly preferred dark blue and red; sometimes green, blue, pink, orange, black and white; turquoise and lilac rarely. Anatolian illuminators, like their contemporaries of Islamic world, preferred the geometric compositions in their illuminations designed in the forms of rectangular plates, shuttles, circles and rarely squares. Nonetheless, they managed to develop an original style of illumination peculiar to themselves. The roots of Anatolian illumination, considering such features as motif, colour and composition, were to be searched in the Great Seljuk manuscripts made in Persia. The motifs and designs used in the illuminated manuscripts, can also be observed in various works like wood, porcelain, stone and metal made in Anatolia.
Benzer Tezler
- Kastamonu, Çorum Hasan Paşa ve Süleymaniye yazma eser kütüphanelerinde bulunan bazı Kur'an cüzlerinin kitap sanatları (Tezhip ve cilt) bakımından incelenmesi
Investigation of the libraries of the Kur'an in Kastamonu, Çorum Hasan Pasa and Süleymaniye libraries in terms of book art
YILDIRIM KARADENİZ
Doktora
Türkçe
2021
El SanatlarıSakarya Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET MEMİŞ
- Xıv. yüzyıl anadolu türk tezhip sanatı tasarımları
Illumination designs of the xivth century anatolian turkish manuscripts
ZEYNEP DEMİRCAN AKSOY
Doktora
Türkçe
2010
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. BANU MAHİR
- Erzurum ve yöresi camilerde kalem işleri
Interior decoration in mosques in the area of Erzurum
SADRETTİN ER
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
El SanatlarıAtatürk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. EROL KILIÇ
- Tezhip sanatında kullanılan bitkisel motiflerin kökenleri
The sources of the botanical motifs used in the illumination art
NUR ÖZSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
El SanatlarıFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA NASUHİ ÇELEBİ
- Türk İslam dönemi çini sanatında lüster tekniğinin araştırılması ve uygulamalar
Luster in Turkish Islamic period tile art investigation of the technique and applications
SUNA AKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
El SanatlarıSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MESUDE HÜLYA DOĞRU