14. yüzyıl Türk ciltlerinin geometrik desen analizi
Geometric pattern analysis of 14th century Turkish bookbindings
- Tez No: 953697
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FATMA ŞEYMA BOYDAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 180
Özet
Türk cilt sanatı, kökenleri Orta Asya'ya uzanan köklü bir sanat dalıdır. Uygurlar döneminde şekillenmeye başlayan bu sanat, zamanla İslâm coğrafyasına taşınarak farklı bölgelerde gelişimini sürdürmüştür. Cilt sanatı, Selçuklular aracılığıyla Anadolu'ya ulaşmıştır. Bu sanat, 13. yüzyılda Anadolu Selçukluları ve 14. yüzyılda Beylikler dönemi mücellidleri tarafından özgün örnekler verilmiştir. Bu süreçte Karamanoğulları ve Candaroğulları başta olmak üzere Anadolu Beylikleri, Selçuklu mirasını devralarak cilt sanatını estetik ve teknik açıdan zenginleştirmiş; erken Osmanlı dönemi için bir köprü görevi üstlenmiştir. Geometrik süsleme, İslâm sanatında özellikle mimari, tezhip ve cilt alanlarında önemli bir yer tutmaktadır. Antik dönemde temelleri atılan geometri bilgisi, İslâm dünyasında sistemli kurallarla bütünleşmiş ve bir sanat dalına dönüşmüştür. 14. yüzyıla tarihlenen cilt örneklerinde, benzer gibi görünen fakat matematik prensiplerine dayalı farklılıklar içeren desenler dikkat çeker. Bu yönüyle geometrik tezyînât hem estetik bir çeşitlilik sunmakta hem de sanatkârın bilgi ve yetkinliğini yansıtmaktadır. Bu çalışmada, 14. yüzyıla ait geometrik desenli Türk ciltleri incelenmiştir. Çalışmanın katalog bölümünde, literatürde yer alan örnekler desenlere göre gruplandırılmış; her bir ciltteki geometrik desen çeyrek hücre yöntemiyle analiz edilerek çizimlerle desteklenmiştir. Tespit edilen birim hücrelere ait çeşitli kütüphanelerde bulunan ciltlerin kapak görselleri tablo hâlinde sunulmuş, böylece dönemin geometrik süsleme anlayışı sistematik biçimde ortaya konmuştur.
Özet (Çeviri)
Turkish bookbinding art is a deep-rooted art branch whose origins date back to Central Asia. This art, which started to take shape during the Uyghur period, moved to the Islamic region in time and continued its development in different areas. The art of bookbinding, which reached Anatolia through the Seljuks, produced original examples during the Anatolian Seljuks in the 13th century and the Principalities in the 14th century. During this period, the Anatolian Principalities, especially the Karamanos and Candarids, took over the Seljuk heritage and enriched the art of bookbinding in terms of aesthetics and technique; they served as a bridge to the early Ottoman period. Geometric ornamentation has an important place in Islamic art, especially in the fields of architecture, illumination, and binding. The knowledge of geometry, the foundations of which were laid in antiquity, was combined with systematic rules in the Islamic world and transformed into an artistic form. In the 14th century examples of bindings, patterns that look similar but contain differences based on mathematical principles, draw attention. In this respect, geometric ornamentation both offers aesthetic diversity and reflects the knowledge and competence of the artist. In this study, Turkish bindings with geometric patterns from the 14th century are analyzed. In the catalogue section of the study, examples found in the literature have been grouped according to patterns; the quarter section of the geometric pattern on each binding has been analyzed and supported with drawings. The cover images of the bindings in various libraries belonging to the identified unit cells are presented in the form of a table, thus the geometric ornamentation understanding of the period is systematically revealed.
Benzer Tezler
- Bursa İnebey Kütüphanesindeki Ortaçağ İslam ciltlerinin (13-14. yüzyıl) cilt sanatı açısından değerlendirilmesi
The assessment of the Middle Age İslamic bindings (XIII-XIV th century) in Bursa İnebey Library in terms of the art of binding
HÜSEYİN GÜRSEL BİLMİŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA BANU MAHİR
- Erken Osmanlı (1300-1453) yapılarında çini süsleme
Tile ornament in Early Ottoman (1300-1453) buildings
SAVAŞ YILDIRIM
- Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi'ndeki Turhan Valide Sultan Koleksiyonu'na ait saz üslûbundaki ciltlerin teknik ve desen analizleri
Technical and design analysis of Turhan Valide Sultan Collection at the Suleymaniye Manuscripts Library.
ŞÜKRAN BAYANSAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. YASİN ÇAKMAK
- 18. yüzyıl Kütahya çinilerinden yola çıkarak günümüze yönelik fonksiyonel tasarımlar
Nowaday's functional designs based on 18th century Kütahya tiles
ONUR BİLGİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. VEDAT KACAR
- Topkapı Sarayı Müzesinde sergilenen Ming dönemi porselenleri ile 15-17. yy. İznik çinilerinin kompozisyon özellikleri bağlamında karşılaştırılması
Ming period porcelains exhibited in the Topkapı Palace Museum and the 15-17th century. Comparison of 19th century İznik tiles in the context of their compositional features
HEDİYE BAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarNecmettin Erbakan ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇETİN ÖZTÜRK