Türkiye'de tütün endüstrisi
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 12911
- Danışmanlar: PROF.DR. NECATİ MUMCU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1991
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 173
Özet
ÖZET Türkiye'de Tütün Endüstrisi konulu tez çalışmamız üç bölümde ele alınmıştır. Birinci Bölümde,“Tütün İşleme ve Bakım Sanayii”adı altında; 1985 ürün yılında 374.975 olan üretici sayısının 1989 ürün yılında (1990 alım yılı) 535.375 kişiye ulaştığı görülmüştür. 1985 ürün yılında 170 bin ton olan tütün üretimi 1989 ürün yılın da 270 bin tona ulaşmıştır. Türkiye'nin yıllık tütün ihtiyacı, iç tüketim için 80-90 bin ton, ihracat için 100-120 bin ton olmak üzere toplam: 180-220 bin ton olması nedeniyle, 1986 yılı sonu itibariyle 375 bin ton olan tütün stoku aynı sevi yelerde kalarak 1991 yılma 392 bin ton olarak devretmiştir. Parasal değeri 2,5-3 trilyon lirayı bulan, ihraç imkanı bulunmayan ve harmanlarda kullanılmayan tütünlerin imha edilmek suretiyle yok edilmesi ekonomik bir kayıptır. 1985 yılı ürünü olup imha edilen tütünlerin değeri alış bede linde, 1.272 milyon lira, 1986 yılı ürünü olup imha edilen tütünlerin de- ğerininde 3.261 milyon lira olduğu düşünülürse konunun önemi daha iyi anlaşılır. Tütün, TEKEL ve Tüccar tarafından mubayaa edilmektedir. Te- kel'in 1985 ürün yılı ortalama alım fiyatı 722 TL/Kg, 1989 ürün yılında 7,706 lira olmuşken, tücarın ortalama alım fiyatı, 1985 ürün yılında 1.318 lira, 1989 ürün yılında ise 8.915 lira olmuştur. 1985 ürün yılında Tekel ve Tücar olarak tütün üreticisine 181 milyar lira ödenirken bu rakam 1989 ürün yılında 2.146 milyar liraya ulaşmıştır. Tütün sektöründe mevcut işgücünün büyük bölümü Tekel'de is tihdam edilmektedir. Yaprak tütünün alım, işleme ve bakımım yapan, Yaprak Tütün İşletmeleri Müessesi bünyesindeki; Memur ve işçi kadro su 40 bin civarında olup, Özel Sektörde ise daimi ve mevsimlik olmak üzere bu miktar 15 bin civarındadır. -159Tütünün, Genel ihracat içindeki payı 1985 yılında % 4,2, 1990 yılında ise % 33 olmuştur. Değer olarak ise 1985 yılında 337 milyon dolar 1990 yılında ise 430 milyon dolardır, ihracatın miktar ve değer olarak büyük bir kısmı tüccar tarafından yapılmaktadır. Bu nisbet, miktar ola rak TEKEL ihracatının 5-6 katının TÜCCAR tararından yapılmakta ol duğunu göstermektedir. Türkiye'nin tütün ihracatında, ABD payı % 60-65, Avrupa Topluluğu ülkelerinin payı ise % 20-25 dir. Dünya tütün üretimi 1989 ürün yılında 7.206 bin ton civarında olmuştur. Türkiye tütün üretiminde, Çin, ABD Hindistan ve Brezilya'dan sonra 5. sırada gelmektedir. Avrupa Topluluğu ülkeleri içerisinde en önemli tütün üreticileri italya, Yunanistan, İspanya ve Fransa olup diğer Topluluk ülkeleri, tütün mamulleri üretimi için gerekli tütünü ithal etmektedir. İkinci Bölümde;“Tütün Mamulleri Sanayii”adı altında, Sektör içerisinde ağırlığı olan tek kuruluşun TEKEL olduğu görülmektedir. 1983 yılında ürettiği mamulleri yurt dışında pazarlamak üzere faaliyete geçen ve TEKEL'in 1988 yılında % 25 oranında hisse ile katıldığı BÎTLÎS ENTEGRE ve TÜTÜN SANAYİİ (BEST) adı altında bu sektörde halen tek özel sektör olarak üretimi devam etmekte olup, yıllık kapasitesi 600 tondur. TEKEL'in bünyesinde hali hazırda faaliyet gösteren 8 sigara Fabrikası bulunmaktadır. Bunlardan 4'ünün teknolojisi oldukça eskidir. Söz konusu fabrikaların yıllık Fiili kapasiteleri, Filtreli sigara için 66.078 ton, Filtresiz sigaralarda 11.518 tondur. Kapasite kullanımı 1989 yılında Filtreli sigaralarda % 85,7, Filtresiz sigaralarda % 38,5, diğer tü tün mamullerinde % 28,1 ve Purolarda ise % 86,9 olmuştur. -160-Tütün mamullerinin satışından 1990 yılında 6 trilyon lira gayri safi satış hasılatı elde edilmiş olup, bu satıştan hazineye 3 trilyon liraya yakın vergi ve fon ödemesi yapılması beklenilmektedir. Tütün mamulle rinden 13 nevi ve fon alınmakta olup, buda sektörün önemini ortaya koy maktadır. 1984 yılında 2,3 bin ton olarak ithaline başlanılan sigara ithalatı, 1990 yılında 15,7 bin tona ulaşmıştır, ithal sigaranın miktar olarak tütün mamullerine oranı 1985 yılında % 6 dan 1990 yılında % 20,3 e, Filtreli sigaralara oram ise 1985'te % 7,4 den 1990 da % 27,5 çıkmıştır. Değer olarak bu oranlar tütün mamullerine 1985 yılında % 17,1 den 1990 da 40,6 ya, filtreli sigaralara 1985 de % 70,2 ye çıkması oldukça dikkat çekici ve de tedbir alınmasını gerektiriridir. Sektörü oluşturan, Tekel Sigara Sanayii işletmeleri bünyesinde 11 bin civarında Memur ve işçi istihdam edilmektedir. Filtreli sigara maliyetlerinde en fazla paylar; hammadde, malzeme ve genel imal giderleri olarak sıralanırken, filtresiz sigaralarda; ham madde, genel imal giderleri ve genel idare giderleri olarak sıralanmakta dır. Tütün Sanayiinin Milli gelire katkısı, 1984 yılında % 1,6 iken 1989 yılında % 1,2 ye düşmüştür. Tütün sanayiinin“Tüketim Malları”içindeki payı 1984 yılında % 2,3, 1988 yılında % 1,8, 1989 yılında ise % 1,7 olup, tedricide olsa bir azalma göze çarpmaktadır. imalat sanayii istihdamının, 1987 yılında % 3,5 u, 1988 yılında % 3,7 si, 1989 yılında da % 3,6 sim tütün mamulleri sanayiinde çalışan iş gücü oluşturmaktadır. Toplam sigara ithalatı değerinin, toplam yaprak tütün ihraç değerine oranı,1985 de % 15 iken, 1986 da % 40, 1987 de % 59, 1988 de % 63, 1989 da % 43, 1990 da ise % 77 olmuştur. 161Dünya sigara üretimi 1988 yılında 5.269 bin ton olup, üretim sıralamasında ilk beş ülke, Çin ABD, SSCB, Japonya ve Almanya'dır. Dünya sigara ithalatı 1988 yılında, 396 bin ton, ihracatı ise 456 bin ton civarında olmuştur. En önemli sigara ithalatçıları, SSCB, Fransa, Japonya, italya ve Hong-Kong, ihracatçıları ise ABD, Bulgaris tan, Hollanda, Almanya ve Hong-Kong'dur. Avrupa Topluluğunun 1988 yılı sigara üretimi 624 bin ton it halatı 112 bin ton, ihracatı ise 165 bin ton civarındadır. Avrupa Topluluğu Ülkelerinde yıllık sigara ihrac-ithalat karşılaştırmasında; Fransa, îtalya, îspanya ve Yunanistan' da ithlat miktarlarının ihracat miktarlarından fazla olduğu, diğer ülkelerde ise ihracat miktarlarının ithalat miktarının üzerinde olduğu görülmektedir. Üçüncü Bölüm:“6. Beş Yıllık Kalkınma Planı Döneminde tütün Sanayii”Adı altında, Tütün Bakım ve işleme Sanayii ve Tütün Mamulleri Sanayiinin durumu hedefler ve ilkeler doğrutusunda incelenmiş, Plan döneminin ilk uygulama yılı olan 1990 yılı gerçekleşmelerine göre Plan dönemi sonu itibariyle muhtemel gelişmeler ele alınmıştır. Tütün Bakım ve işleme Sanayii ile ilgili olarak Altıncı Beş yıllık Plan Döneminde; Kurak ve yamaç alanlarda yapılan kaliteli tütün üretiminin fiyat ve teşvik politikaları ile ekonomik ölçüler içinde destekleneceği, yurtiçinde üretilecek Amerikan blend sigara harmanında kullanılan Virginia ve Burley tütünlerinin yetiştirilmesi için sürdürülen çalışmaların tamamlanacağı, ilke ve hedefleri belirlenmiştir. Tütün Mamulleri Sanayii ile ilgili olarak Altına Beş Yıllık Plan Döneminde; filtresiz sigara üretiminin azalması, Filtreli sigara üretiminin ise yılda ortalama % 9,2 oranında artması, 1989 yılında 11 ton olacaği tahmin edilen sigara ithalatının, yılda ortalama % 6,2 oranında azalarak 1994 yılında 8 bin tona düşmesi hedef alınmıştır. Plan döneminde uygulanacak strateji ise“ ithal ikame”stratejisi olup, yurtiçinde Amerikan blended tipi (Tekel 2000 sigarası gibi ) sigara üretimini artırmaktır. -162-Plan döneminde, sigara ithalatının azalması hedef alınmış isede, ilk uygulamam yılı olan 1990 yılında 15,7 bin ton sigara ithalatı gerçek leşmiştir. Altıncı Plan döneminde, sigara ithalatının azaltılmasına göre he defler belirlenmiş isede, 1991 Yılı programında, 1990 yılında 14,5 bin ton olarak tahmin edilen sigara ithalatının, 1991' de 15,5 bin tona ulaşacağı, yani sigara ithalatının artacağı belirtilmektedir. 1990 yılında 15,7 bin ton sigara ithalatı gerçekleşmesi karşısında, yurtiçinde imal edilen vede edilecek olan yeni nevi blended tipi.sigaralann üretimi programlanan hedeflere ulaşmadığı taktirde, 1991 ve müteakip yıllarda sigara ithalatının artış hızı devam edecektir. Bakanlar kurulunun 20. 8. 1986 tarihli resmi gazetede yayınla nan 86 / 10911 sayılı karan ile yerli ve yabancı gerçek ve tüzel kişilerin Tekel idaresi ile ortaklık teşkili sureti ile yurt içinde tütün mamulleri üretmelerinin serbest bırakılması nedeniyle, 6. Plan döneminde Ortaklık şeklinde Amerikan blended tipi sigaraların yurtiçinde imali suretiyle, si gara ithalatının azaltılması hedeflenmiş ise de, Türkiye' ye sigara ihraç eden kuruluşların böyle bir ortaklıkla Türkiye' de sigara üretmeye pek sıcak bakacaklarım tahmin etmiyoruz. Üretiminin % 82 sini ihraç eden komşumuz Bulgaristan, dünya sigara ihracatında ikinci sırada olup, 1988 yılı ihracatı 73 bin tonun üze rindedir, ihracatın büyük bir bölümünü Doğu Bloku Ülkelerine yapmak tadır. Doğu Blokundaki çözülme değerlendirilerek, bu pazardan pay elde edilmesi başarılı olunması halinde Türkiye, yalnız tütün değil sigara ihraç eden bir Ülke niteliğinede bürünebilir. 163-
Özet (Çeviri)
SUMMARY Tobacco and Tobacco Products play an important role in the Turk ish economy from the point of view of production, emloyment, export and income to the treasury. Turkey's annual tobacco requirements consist of 80-90.000 tons for local consumption, 100-120.000 tons for export, making a total of 180- 200.000 tons. There has been a steady increase in tobacco production since 1987 totalling 270.000 tons by 1990. Tobacco stocks on hand were 302.000 tons at the end of 1989, and 392.000 tons at the end of 1990. So as to avoid important problems in the future the production of tobacco in Turkey must be limited and a“Stock and Control Plan”must be prepared to prevent long term stocking. In 1983“Bitlis Integrated Cigarette and Tobacco Industry (BEST)”was established to market tobacco products abroad and in 1985 TEKEL participated with 25 % of the shares. BEST is still the only pri vate company in this sector. Tekel has 8 cigarette factories 4 of which are partly using the lat est technology with the others using old technology, The annual real ca pacity being a total of 66.078 tons of filtered cigarettes and 11.518 tons of unfiltered cigarettes. The domestic sales income of tobacco products has reached to the amound of over 6 trillion TL. in 1990. In this year, it is hoped and esti mated that this sales will provide a contribution of 2.7 trillion TL. as tax and fund. The international trade capacity of tobacco and tobacco products amound to approximately 800 million dolars and foreign cigarette in im port, finished leaf tobacco export play an important role. -164-The import of cigarette in our country began as 2300 tons in 1984 and reached to 15.770 tons at the end of 1990. In the 1990-1994 VI. Five Year Development Plan period it has been predicted that the importation of cigarettes will fall from 7.000 tons to 1.500 tons at the end of the period, whereas the local production of American blended cigarettes will increase from 8.500 tons in 1990 to 20.000 tons in 1994. However todate the original targets have not been reached according to the 1990 predictions. In the following ten years, Tekel' s uncompleted investments such as Îzmir-Çiğli, Samsun-Balhca and Manisa- Akhisar cigarette factories will begin production using the latest technology and Turkey will not only be a tobacco exporting country exporting cigarettes in the case of being successful in obtaining a portion of the market in the Eastern Block Countries. -165
Benzer Tezler
- Türkiye'de tütün kontrol politikaları: Tütün endüstrisi faaliyetleri ışığında bir değerlendirme
Tobacco control policies in Turkey: An exploration in light of tobacco industry activities
SEDA KEKLİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Ekonomiİstanbul Teknik Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DERYAGÜLTEKİN KARAKAŞ
- Türkiye'de tütün sektöründe çalışanların endüstrinin 'sosyal pazarlama' faaliyetlerini algısı: İzmir ilinde bir uygulama
The perception of employees in the Turkish tobacco sector of the industry's 'social marketing' activities: A study of Izmir province
NATALLİA MOSKEVICH
- Characterization and treatability studies of tobacco industry wastewaters
Tütün endüstrisi atıksularının karakterizasyonu ve atılabilirlik çalışmaları
GAYE BOZARSLAN
- Türk tütün politikasının Avrupa Topluluğu ortak tütün politikasıyla bütünleşmesi
Başlık çevirisi yok
HALUK TANRIVERDİ
Doktora
Türkçe
1990
Ekonomiİstanbul ÜniversitesiOrganizasyon ve İşletme Politikaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YILDIRIM ÖNER
- Tütün tarımı ve endüstrisine serbest piyasa uygulamalarının etkileri
Effects of the free market applications to the agriculture and industry of tobacco
SÜLEYMAN ALICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ZiraatGaziosmanpaşa ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜNGÖR YILMAZ
