Geri Dön

Bakü, Şirvanşahlar Sarayı yapı topluluğu

Baku, Shirvanshahs Palace complex

  1. Tez No: 132944
  2. Yazar: BÜLENT İŞLER
  3. Danışmanlar: ÖĞR. GÖR. TURGAY YAZAR
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Sanat Tarihi, Art History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2003
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 446

Özet

ÖZET Bu çalışmanın konusunu, Azerbaycan'ın Bakü şehir surlarının kuzeybatısındaki, Şirvanşahlar Devleti zamanında yapılan“Bakü Şirvanşahlar Sarayı Yapı Topluluğu”oluşturmaktadır. Bu yapı topluluğunun çalışma konusu olarak seçilmesinin nedeni, yapı topluluğunu ayrıntılı olarak tanıtmak, belgelemek ve yapıların bu bölge mimarisi içindeki önemini belirlemektir. 15. yüzyılda yapımına başlanan ve 16. yüzyıla kadar çeşitli eklemelerle genişletilen“Şirvanşahlar Sarayı Yapı Topluluğu”, Kaynaklara göre, Şah Sarayı, Divanhane, Şah Camii, Keykubad Camii, Şirvanşahlar Türbesi, Seyyid Yahya Baküvi Türbesi, Şah Hamamı, Şah Kuyusu (Ovdan) ve Doğu Kapısı olmak üzere toplam dokuz yapıdan oluşmaktadır. Yapılardan sadece Şirvanşahlar Türbesi, Şah Camii ve Doğu Kapısı üzerinde inşa tarihi veren kitabe bulunmaktadır. Yapılarla ilgili bir vakfiye veya vakıf kaydının olmaması nedeniyle yapı topluluğunun hangi yapılardan oluştuğu kesin olarak saptanamamıştır. Bu dokuz yapı, birbirleri ile ilişkisi, konumu ve tarihleri dikkate alınarak çalışma kapsamına alınmıştır. Şirvanşahlar Sarayı yapı topluluğu,“İçeri Şehir”olarak adlandırılan Bakü Kalesi'nin“Kale Döncesi”mevkiinde, batı ve güneye doğru meyilli bir arazide konumlanmıştır. Bu yer aynı zamanda şehrin en yüksek yeridir. Yapılar, eğimli arazinin teraslanması ile oluşturulmuş, etrafı mazgal pencereli duvarla çevrili avlular içine yerleştirilmiştir. Topluluğun en yüksek yerine, Şah Sarayı ve onun kuzeybatı köşesine bitişik olarak inşa edilen Divanhane yerleştirilmiştir. Şah Sarayı düzgün bir plan şeması yansıtmayan birbiri içinden geçilerek ulaşılan odalardan; Divanhane ise ortada altıgen bir bina ve bunu kuşatan revaklı avludan oluşmaktadır. Şah Sarayı'nın güneyindeki avlunun doğu duvarında Doğu Kapısı olarak tanınan taçkapı, avlunun orta kısmında Keykubad Camii ve onun güneyinde güney cephesine bitişik halde Seyyid Yahya Baküvi Türbesi bulunmaktadır. Keykubad Camii ve Doğu Kapısı'nın bağlı olduğu, arkasındaki yapı tamamen yıkılmıştır. İki katlı olan Seyyid YahyaBaküvi Türbesi alt katı kare, üst katı içten ve dıştan sekizgen planlıdır. Şah Sarayı'nın batısında bulunan Şirvanşahlar Türbesi ve Şah Camii, etrafı mazgal pencereli yüksek ayrı bir duvarla çevrelenmiş avlu içindedir. Avlunun doğu kapısının karşısına, dört eyvanlı plan şemasında Şirvanşahlar Türbesi; avlunun güneydoğu köşesine, yine dört eyvanlı plan şemasında Şah Camii yerleştirilmiştir. Şah Camii doğudaki kapısı ile dışa, kuzey ve batısındaki kapısı ile avluya açılmaktadır. Yapı topluluğunun batısında ve en alt seviyesine, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı Şah Hamamı ve onun da batısında Şah Kuyusu ismi ile bilinen su deposu bulunmaktadır. Şah Hamamı ve Şah Kuyusu toprak seviyesinin altında inşa edilmiştir. Her iki yapının da girişi güneye bakmaktadır. Çalışmamız sonucunda, Şah Sarayı, Divanhane, Şirvanşahlar Türbesi, Şah Hamamı ve Şah Cami'sinin, Şirvanşahlar Devleti'nin idare merkezinin Şamahı'dan Bakü'ye taşınmasından sonra 15. yüzyılın ilk yarısı içinde yapıldığı anlaşılmıştır. Yapılardan Şah Sarayı ve Divanhane adlı yapıların şahın kaldığı ve devlet işlerinin yürütüldüğü yer olarak ön plana çıkmıştır. Şah Camii ve Şirvanşahlar Türbesi çevresi yüksek duvarlarla çevrelenerek diğer yapılardan ayrılmıştır. Şah Kuyusu ve Şah Hamamı ise işlev ve konumları göz önüne alındığında daha çok halka hitap etmiş olmalıdır. Tarihi bilgilerden söz konusu yapıların, 1500 yılında Bakü'nün Safeviler tarafından işgal edilmesi sırasında yağmalandığı ve bundan sonra terk edildiği anlaşılmaktadır. 1583 yılında Osmanlıların bölgeyi ele geçirmesinden sonra bölgedeki Şii propagandasına karşı Sünni tarikatları desteklemiştir. Muhtemelen bu sırada, Halvetiler için, Halvetilik Tarikatı'nın ikinci piri Seyyid Yahya Baküvi'nin yaşadığı yer olması bakımından önemli olan saray yapıları, tarikat merkezi haline gelmiştir. Bu dönemde Şirvanşahlar Sarayı Yapı Topluluğu içinde, Seyyid Yahya Baküvi için bir türbe, eski bir yapının kalıntıları üzerine Keykubad Camii ve kitabesine göre bir tarikat mensubu tarafından Doğu Kapısı yaptırılmış olması da bu görüşü desteklemektedir.

Özet (Çeviri)

in SUMMARY The presented study deals with/considers“Baku Shirvanshahs Palace Complex”, constructed during the era of Shirvanshahs State and situated to the northwest of the city walls of Baku in Azerbayjan. This specific complex has been selected with the intention to make a complete documentation of each edifice, to affirm its importance for the architecture of the region and to make it known worldwide. According to previous research work and to some publications, this complex whose first construction date goes back to the first half of the fifteenth century, with extensions and/or enlargements until the sixteenth century consists of a Shah Palace, Divankhaneh, Shah Mosque, Keykubad Mosque, Tomb of Shirvanshahs, Tomb of Seyyid Yahya Bakuvi, Shah Baths, the so-called Shah Well (Ovdan) and the East Entrance, a total of nine edifices. Among these, only the three, the Tomb of Shirvanshahs, the Shah Mosque and the East Entrance bear inscriptions with construction dates. Yet, as there are no Vakfiyes nor any registrations in other Vakfiyes, it is disputable to determine the exact number of edifices that originally make up the complex. Therefore the above-mentioned nine buildings are included in the presented study after a comparative analysis as to their location, date and relation to one another. The complex is situated at the“Kale Doncesi”of the citadel of Baku called the“Iceri Sehir”, on a westward-southward sloping terrain. This spot is actually the highest point of the city. The sloping area has been leveled off before starting the construction works and the buildings have been placed inside courts surrounded by walls pierced with slit windows. The Shah Palace, with the Divankhaneh united to its northwest corner, is situated at the peak of the complex. The palace, consisting of several rooms opening to one another does not reveal a particular plan type, whereas the Divankhaneh has a six-sided inner core, surrounded by an arcaded court. Attached to the east wall of the court south of the Shah Palace are the portico known as the East Entrance, the Keykubad Mosque in the middle of the court and to theIV south and adjacent to it the Tomb of Seyyid Yahya Bakuvi. The Tomb of Seyyid Yahya Bakuvi is a two-story building, the lower story is square in plan, the upper one is an octagon both from inside and from outside. To the west of the Shah Palace are the Shah Tomb and the Shah Mosque, both situated within a separate court surrounded by high walls pierced with slit windows. Opposite to the east entrance of the court is the Shah Tomb revealing a four-iwan plan type, to the southeast corner of the court is the Shah Mosque, repeating the same plan type as that of the tomb. The mosque opens to the outside by means of an eastern door and to the court by two others, a western and a northern door. To the west of these edifices and at a lower level, are the Shah Baths, a rectangular building and to its west a water reservoir, the so-called Shah Well. Both edifices have southern entrances and seem to be constructed mostly under the ground or sub-terrain. Our investigations revealed the following results: the Shah Palace, Divankhaneh, Shirvanshahs Tomb, Shah Baths and Shah Mosque were constructed during the first half of the fifteenth century, the period in which the capital of the Shirvanshahs State was removed from Samahi to Baku; the Shah Palace and the Divankhaneh functioned as the residence as well as the administrative center of the Shah; the Mosque and the Tomb were separated from the rest of the buildings by means of high walls; Shah Well and the Shah Baths were intended for public use, as is evident when the function and the location of both edifices are taken into consideration. Historical sources give sufficient information on the destruction and abandonment of these buildings as the city of Baku was plundered during the Safavid raids in 1500. After the Ottoman conquest of the region in 1583, Sunnis were supported against the Shii propaganda. It seems possible that during this period the palace complex was converted into a center of a sect, as the Seyyid Yahya Bakuvi, the second highest leader in rank of the Halveti sect, used to live here. The construction of a tomb for Seyyid Yahya Bakuvi, the building of the Keykubad Mosque upon the ruins of an older edifice, together with the inscription indicating the donor, a member of the Halveti sect on the East Entrance, all within the Shah Palace Complex, back up/support our suggestion/theory/supposition on/about the Halveti sect.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    207984

    Bakü Şirvanşahlar Sarayı

    Baku Shirvanshahs' Palace

    ZAKİR NEBATİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2006

    Sanat TarihiMarmara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. MUHİTTİN SERİN

  2. Tez No

    127819

    Bakü Şirvanşahlar Sarayı Külliyesi

    Baku Shirvanshas Palace

    ZAİRA MAMEDOVA KULOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2003

    Sanat TarihiAnkara Üniversitesi

    Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. M. OLUŞ ARIK

  3. Tez No

    493976

    Tarihi eserlerin yeniden işlevlendirilmesinde iç mekân tasarım analizleri ve Bakü İçerişehir 'Şirvanşahlar Sarayı' örneği

    Interior design analyses in re-functioning of historical monuments and example of 'Palace of the Shirvanshahs' complex in Baku

    LALA CABAROVA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Sanat TarihiKocaeli Üniversitesi

    İç Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. DİDEM ERTEN BİLGİÇ

  4. Tez No

    588841

    Şehir coğrafyası açısından Bakü (Azerbaycan)

    Baku (Azerbaijan) in terms of urban geography

    GÜL ÖZTÜRK BALTACIOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    CoğrafyaMarmara Üniversitesi

    Ortadoğu Coğrafyası ve Jeopolitiği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET AKİF CEYLAN

  5. Tez No

    867267

    Seyyid Yahyâ-yı Şirvânî'nin Ehl-i Beyt muhabbeti ve tasavvufî görüşleri

    Sayyid Yahyā Shirvānī's love for Ahl al-Bayt and his views of sūfism

    İLÂHE MEMMEDOVA KURŞUN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    SosyolojiÜsküdar Üniversitesi

    İslam Medeniyeti, Düşüncesi, Tarihi ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. REŞAT ÖNGÖREN

Geri Dön