Yün endüstrisinde temiz üretim yönteminin uygulanması
Implementation of cleaner production methodology in wool industry
- Tez No: 143034
- Danışmanlar: PROF. DR. EKREM EKİNCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Kimya Mühendisliği, Chemical Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kimya Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 99
Özet
Birleşmiş Milletler Çevre Programı'na göre Temiz Üretim; üretim süreçlerine, ürünlere ve hizmetlere toplam etkinliği arttırmak ve insanlara ve çevreye yönelik riskleri azaltmak amacıyla uygulanan entegre bir önleyici çevresel stratejinin sürekli olarak uygulanmasıdır. Temiz üretim yöntemi aşağıdaki başlıkları içerecek şekilde endüstride uygulamaya alınmalıdır. o Planlama ve organizasyon o Ön-değerlendirme o Değerlendirme o Ekonomik ve çevresel değerlendirme o Uygulama o İzleme ve değerlendirme Türkiye'deki en eski sektörlerden birisi olan tekstil ve hazır giyim sanayinin geçmişi Türkiye Cumhuriyetinin kurulduğu 1920'li yıllardan sonra özel sektörün de devreye girmesiyle artarak devam etmiştir. 2001 yılında, Türk tekstil ihracatının % 3.54'i yün elyaf, iplik ve dokuma kumaşları tarafından karşılanmaktadır. Bu üçlünün tekstil ve konfeksiyon ihracat toplamı içindeki payı ise aynı yıl içinde % 1.04 olarak gerçekleşmiştir. Toplam ihracat içindeki payı ise % 0.34'tür. 2001 yılı tekstil, konfeksiyon ve deri mamul ithalat rakamları verilerine göre ithal edilen yünün (elyaf, iplik, dokuma kumaş) toplam tekstil ithalatı içindeki payı % 7.39'dur. Aynı yıl içinde ithal edilen yünün toplam tekstil ve konfeksiyon ithalatı içindeki payı % 6.83 ve toplam ithalat içindeki payı % 0.49 olarak gerçekleşmiştir. ıxAltınyıldız Mensucat ve Konfeksiyon A.Ş.'de yürütülen“Temiz Üretim”çalışmalarının bir parçası olarak, Neolan yünlü boyama prosesinin incelenmesi ve değiştirilebilen proses parametrelerinin yardımıyla daha düşük işletme giderleri ile daha temiz çevresel koşulların elde edilmesine yönelik çıktıların elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç ortaya konmadan önce, temiz üretim planlama aşaması kriterleri uyarınca yönetimin katılımı ve onayı alınmıştır. Ardından bu amaca uygun bir proje ekibi kurulmuştur. Altyapı ve ekipman sorunları belirlenmiş ve çözüm getirilerek sonuca ulaşılmıştır. İş akış şemalarının geliştirilmesi, girdi ve çıktıların değerlendirilmesi ve temiz üretim değerlendirmesi yapılacak noktaların seçilmesi faaliyetleri tamamlanarak ön değerlendirme aşaması tamamlanmıştır. Değerlendirme aşamasında ise Neolan prosesine ait kütle dengesi oluşturulmuş, sebep değerlendirmesi yapılmış, temiz üretim seçenekleri oluşturulmuş ve seçeneklerin elenmesi faaliyetleri yürütülmüştür. İzleme ve değerlendirme aşamasında, ilgili temiz üretim seçenekleri değerlendirilmiş, önce - sonra karşılaştırması yapılmıştır. Bu çalışmada; 1:1 metal kompleks özellikteki boyarmaddeler kullanılarak Altınyıldız Mensucat ve Konfeksiyon Fabrikaları A.Ş. Boyahane Laboratuvan'nda yün kumaş boyama işlemleri gerçekleştirilmiştir. Deneyler; her türlü iplik ya da malzemeyi boyamaya elverişli, normal ya da yüksek ısı enerjisi gerektiren boyamalarda kullanılabilen Ahiba Nuance boyama cihazı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Boyama işlemleri; Temiz Üretim hedeflerine yönelik olarak farklı pH, banyo oram, CH3COONa ile yıkama süresi ve Na2SC>4 miktarları için tekrarlanmıştır. Boyama prosesi sonrasında elde edilen kumaşlarla gerçekleştirilecek analizlerle boyama işleminin bu parametrelere duyarlılığının irdelenmesi amaçlanmıştır. Temiz Üretim amaçlarına uygun olarak su, kimyasal ve enerji tüketimlerinin belirli bir plan çerçevesinde değiştirilmesi ile Neolan prosesinde boyama işlemine giren tüm yün kumaş numunelerine; ürün kalitesindeki değişimleri incelemek amacıylaIntertek Test Hizmetleri Laboratuvar Bölümü'nde ayrı ayrı yıkama ve kuru temizleme haslık testleri uygulanmıştır. Boyanan yünlü kumaşlara uygulanan yıkama haslığı ve kuru temizliği haslığı test sonuçlarına göre normal proses şartı pH=2 olmasına rağmen pH=3 değerinde“yıkama ve kuru temizleme = dry-clean”ifadesi içeren etiket takılarak çalışılabilmektedir. Banyo oranının azalması durumunda; yıkama haslığı renk değişimi değerlerinin ticari değerlerin altında kalması ve kirletme değerlerinin ticari değerin üzerinde olması nedenleriyle mevcut proses su tüketimi (dolayısıyla) banyo değerinin altoda bir değerle çalışılması mümkün olmadığı belirlenmiştir. Banyo oranının azaltıldığı durumlarda; elde edilen sonuçlara göre dikili numuneler üzerine etiket talimatı olarak“sadece kuru temizleme = only dry-clean”yazmak şartı ile en düşük banyo oram olan 1:10 ile, ek su ve enerji tasarrufu yapmak mümkün olduğu belirlenmiştir. Elde edilen kuru temizleme haslığı ve kirletme değeri test sonuçlarına göre ortama CH3COONa konmasına rağmen yıkama yapılmaması durumunda su tasarrufu yapılabileceği sonucu ortaya çıksa da yıkama haslığı renk değişimi değerleri açısından, bu zamanın normal proses yıkama süresinden daha kısa olması mümkün görünmemektedir. Ancak; dikilecek numune üzerine“sadece kuru temizleme = only dry-clean”etiket talimatı takılması ile bu durumun mümkün olabileceği ve su tasarrufu sağlanabileceği görülmektedir. Mevcut proses tuz (Na2S04) miktarından daha az ve daha fazla tuz kullanılması durumunda, yıkama haslığı renk değişimi değerlerinin ticari değerlerin çok altında olduğu, sonuçlar uyarınca; ürün kalitesi açısından, mevcut proses tuz miktarının kullanımının en uygun karar olduğu belirlenmiştir. Farklı tuz (Na2SC>4) kullanım değerleri için kuru temizleme renk değişimi değerlerinde 0.5 derece azalma meydana geldiği ve boyanmış yün kumaşın diğer kumaşlara renk akıtarak kirletmediği belirlenmiştir. Bu veriler doğrultusunda; dikili numune üzerine etiket talimatı olarak“sadece kuru temizleme^ only dry-clean ”yazılması durumunda, hiç tuz (Na2SC>4) kullamlmaması mümkün görünmektedir. xı
Özet (Çeviri)
According to the UNEP's definition Cleaner Production is; the continuous application of an integrated preventive environmental strategy to applied to processes and products and services to increase overall efficiency and reduce risks to humans and the environment. Cleaner production method must be applied to industry including titles below. o Planning and organization o Pre-assessment o Assessment o Economical and environmental assessment o Implementation o Monitoring and assessment The history of textile industry in Turkey goes back to establishment of the Turkish republic in 1920s, and its historical journey goes on with the entrance of private sector. In 2001, 3.54 % of Turkey's textile export was composed of woolen fiber, yarn and woven textiles. The participation of the trio in the whole textile and ready-made clothing export in the same year had been 1.04% while it had been 0.34 % in the whole export. According to the import figures of textile, read-made clothing and leather in 2001, wool products (fiber, yarn, and woven textile) has a ratio of 7.39% in the Turkey's whole textile import. The amount of imported woolen products has a ratio of 6.83% in the whole textile and ready-made import and 0.49% in the whole import in 2001. xuAs a part of the“Cleaner Production”facilities carried out in Altınyıldız, it has been aimed to have lower plant costs and better environmental outputs with investigation of Neolan dyeing process by controlling changeable process parameters. Before determining the aim, commitment and involvement of management were obtained according to the criteria of planning and organization step. Afterwards, a suitable project team was established. Infrastructure and equipment problems were determined and solutions were found to reach the aim(s). Pre-assessment step was completed by drawing process flow diagrams, evaluation of inputs and outputs and selecting the points to where cleaner production methodologies could be applied. In the Assessment step, mass and energy balances of Neolan process were constructed, and also reason evaluation was carried out. Additionally, cleaner production choices were generated and suitable options for implementation were identified. Monitoring and assessment step was completed by evaluation of cleaner production options and before and after analysis. In this study, 1:1 metal complex dyes were used to dye woolen textiles in the laboratory of the dyehouse of Altınyıldız Mensucat ve Konfeksiyon Fabrikaları A.Ş. Experiments were performed in Ahiba Nuance dyeing machine which is suitable for dyeing various kinds of yarn or material at normal or higher temperatures. Dyeing studies were carried out according to Cleaner Production goals, and different pre determined pH values, liquor ratios, washing time schedules with CHsCOONa and Na2SC>4 amounts were used during dyeing of woolen textiles. It was aimed to obtain the sensitivity of dyeing process to these parameters after analyzing dyed textiles. At Intertek Testing Services Laboratories, color fastness to washing and color fastness to dry cleaning quality tests were applied to woolen textiles- dyed in Neolan dyeing process with different amounts of water, chemicals and energy consumption according to cleaner production goals- to observe the changes in quality of products. xiuAlthough the normal process pH value is 2, color fastness to washing and color fastness to dry cleaning tests showed that it was possible to use pH value of 3 in the Neolan dyeing process with the expression“wash and dry-clean”in the garment product label. It was found that it was not possible to perform dyeing process in the case of lowering the liquor ratio below the normal process value of 1 :20 since color fastness to washing values were below commercial ones and staining grades were above commercial grades. However, color fastness to dry cleaning test results showed that it was possible to use 1:10 liquor ratio with the expression“only dry-clean”in the garment product label, and thus saving water and energy. Color fastness to dry cleaning and staining grade test results showed that addition of CHsCOONa in the absence of washing process might help for water saving; but color fastness to washing results showed that it was compulsory to apply washing step for the quality of dyed woolen product. However, it still seems to possible add CHsCOONa and not to apply washing step while using the expression“only dry- clean”in the garment product label, and thus saving water and energy. Color fastness to washing test results showed that using higher or lower (than the normal process) amount of salt (Na2S04) resulted in worse quality values than commercial values. In terms of quality of the woolen product it firstly seemed that using normal process salt amount was inevitable. Using different amounts of salt (Na2SC>4) yielded in 0.5 grade decrease in color fastness to dry cleaning and no staining was observed. Thus; it seems that by using the expression“only dry-clean”in the garment product label it is possible to save money and have better environmental friendly process by not using salt (Na2S04). xiv
Benzer Tezler
- Poli (laktik asit) (PLA) lifinin doğal boyar maddeler ile boyanabilirliğinin polihedraloligomeriksilseskuioksan (POSS) nano parçacıkları kullanılarak iyileştirilmesi
Improving process of the dyebility of poly (lactic asid) (PLA) by using fiber polyhedraloligomeric silsesquioxane (POSS) nanoparticle with natural dyestuff material during melt spinning
İREM TUĞÇE ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Tekstil ve Tekstil MühendisliğiErciyes ÜniversitesiTekstil Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET DOĞAN
- Pamuklu kumaşların selülazla terbiyesinin optimizasyonu
The treatment optimization of cotton fabrics with cellulase
GİZEM KURBAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Tekstil ve Tekstil MühendisliğiEge ÜniversitesiTekstil Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞEGÜL EKMEKÇİ KÖRLÜ
- Elektrokoagülasyon yöntemi ile bazik boyar maddelerin giderilmesi
Treatment of basic dyes with electrocoagulation method
LEYLA KARA
- Ananas atıklarından izole edilen bromelain enziminin tekstil uygulaması
Application of bromelain enzyme isolated from pineapple wastes textiles
SENA AÇIKGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
BiyokimyaEge ÜniversitesiBiyokimya Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BURCU OKUTUCU
DOÇ. DR. BANU ÖZGEN KELEŞ
- Benzen'den hareket ederek bazı azo boyar maddelerinin eldesi imkanlarının ve haslıklarının değerlendirilmesi üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
TÜLİN ÖKTEM
Yüksek Lisans
Türkçe
1987
Tekstil ve Tekstil MühendisliğiEge ÜniversitesiTekstil Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECDET SEVENTEKİN