Tatil köylerinin okunabilirliğinin değerlendirilmesi üzerine bir yaklaşım
An approach to the evaluation of the legibility of holiday villages
- Tez No: 143088
- Danışmanlar: PROF. DR. UĞUR ERKMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2003
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bina Bilgisi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 243
Özet
Bu çalışmada mimari çevrenin okunabiliriiğinin değerlendirilmesi amacıyla“çevreyi okuma sistemi”modeli kurulmuş ve bu model Türkiye'de en çok tercih edilen turizm tesislerinden olan tatil köylerinde analiz edilmiştir. Analiz, oluşturulan modelin alt bileşenlerinin tatil köylerinde yapılan bir alan çalışması aracılığıyla test edilmesi ve değerlendirilmesi yöntemine dayanır. Birinci bölüm konuya giriş niteliğindedir. İkinci bölümde günümüzde çok amaçlı olarak kullanılan çevre kavramı değerlendirilmiş, tanımı, sınıflandırması yapılmış ve bileşenleri irdelenmiştir. Çevrenin okunması ile ilgili olan çevre bilgisinin tanımı ve süreci kapsadığı mekan düzeyleri ile birlikte belirlenmiştir. Üçüncü bölümde insan-çevre etkileşim sisteminde insanın bilgilerini zihnine almasını tarif eden çevresel biliş sistemi ele alınmıştır. Bu sistemin bileşenleri, algılama ve duyum, biliş ve değerlendirme olarak belirlenmiştir. Algılama ve duyum bileşeni dahilinde, algılama ile ilgili kabul görmüş teoriler, algılamada etkili olan insanın duyusal özellikleri ve değer sistemi, ruhsal durum, dikkat ve hafıza gibi kişisel değişkenler incelenmiştir. Biliş bileşeni içinde biliş kavramının tanımı yapılmış ve mekansal bilişi etkileyen ana etkenler ortaya çıkarılmıştır. Değerlendirme bileşeni dahilinde ise çevrenin değerlendirmesinde insanın geçtiği süreçler belirlenmiştir. Dördüncü bölümde mimari çevreyi okuma sistemi modeli açıklanmıştır. Öncelikle mimari çevreyi meydan getiren mimari mekan kavramı ve mekan düzeyleri algısal bakımdan incelenmiştir. Çevrenin okunması, insanın çevresel biliş bileşenlerini kullanarak çevrenin okunabilirliğini okuması olarak tarif edilmiş ve bu sistemi oluşturan alt bileşenler irdelenmiştir. Söz konusu sistemin iki bileşeni vardır. Birincisi insana ait olan çevresel biliş bileşenleri, ikincisi ise çevrenin okunabilirlik bileşenleridir. Çevresel biliş bileşenleri çevresel biliş ve bilişsel haritalar, yön bulma, insanın zeka, yaş ve cinsiyetini kapsayan kişilik değişkenleri, mekanda kalış süresi, kültürel değişkenler ve mekan tarifinde kullanılan sembollerdir. Çevrenin okunabilirlik bileşenleri ise karmaşıklık, çevre işaretleri, yollar, düğüm noktalan, bölgeler, sınır, kenar ve bitişlerdir. Beşinci bölümde günümüze kadar çevresel biliş çalışmalarında kullanılan çevrenin okunabiliriiğinin değerlendirilmesi üzerine kullanılmış olan araştırma yöntemleri örnekler ile birlikte incelenmiştir. Altıncı bölümde daha önce kurulan teorik modelin pratik uygulamasını yapmak amacıyla seçilmiş çevre olarak tatil köylerinin alt birimlerinin boyutlarına ve fonksiyonlanna göre bileşenleri incelenmiş ve tatil köylerinin okunabilirlik bileşenleri belirlenmiştir. Tatil köylerinde okunabiliriiği etkileyen ve genel yerleşme düzenini belirleyen yaya yollan düzeni şemalan ortaya çıkarılmıştır. Bu şemalar serbest düzenli, ızgara sistem ve karma yaya akslan şemalandır. Yedinci bölümde tatil köylerinde çevrenin okunmasının yaya akslan şeması düzenine göre değişimini incelemek amacıyla üç adet tatil köyünde yapılan alan çalışması tanıtılmıştır. Çalışmada serbest, düzenli ve karma yaya akslan şemalannasahip tatil köylerinden birer adet seçilmiş ve yerleşmenin sahip olduğu şemanın okunabiliriiği ile ilişkisinin saptanması hedeflenmiştir. Alan çalışması dört bölüm içindeki sorulardan oluşan anketi kapsar. Birinci bölümde kişinin yaş, cinsiyet, kişilik, meslek ve eğitim düzeyi profili araştınlmış, ikinci bölümde çevrenin okunması ile ilgili seçenekli sorular sorulmuş, üçüncü bölümde tatil köyünde bulunduğu noktadan kaldığı konaklama ünitesine giden yolu yazılı olarak tarif etmesi istenmiş, dördüncü ve son bölümde ise katılımcılara üzerinde tatil köyünün sadece dış sınırlarının çizildiği bir harita verilmiş ve içinde hatırladıktan birimleri çizerek veya yazı ile göstermeleri istenmiştir. Sekizinci bölümde anket sayısal analizlerle değerlendirilmiştir. Değerlendirme, çevreyi okuma sistemini oluşturan çevresel biliş ve çevrenin okunabiliriiği bileşenlerinden tatil köyü ile ilintili olanlan seçilerek yapılmıştır. Seçilen çevresel biliş bileşenleri yön bulma, çevreyi bilme ve kalış süresi, okunabilirlik bileşenleri ise karmaşıklık, çevre işaretleri, yaya yollan ve düğüm noktalandır. Değerlendirme, her bileşen için ilişkili olduğu soruların sayısal olarak analizi ile sonuçlara götürmüştür. Dokuzuncu bölüm sonuç bölümüdür. Burada çevresel biliş ve okunabilirlik bileşenlerine göre ortaya çıkan sonuçlar ortaya çıkarılmıştır. Onuncu bölümde ise ortaya çıkan sonuçlar doğrultusunda birtakım öneriler geliştirilmiştir. Çalışmada elde edilen sonuçlar şunlardır. Yön bulma bakımından, düzenli yaya akslan şemasına sahip tatil köylerinde yön bulma ve doğru yönü işaret edebilme kolaylaşmakta, düzen bilgisi sağlama düzeyi artmaktadır. Mekanda açıklık olunca yollar, kapalılık olduğunda ise çevre işaretlerinin öğrenilmesi yöntemi yön bulmada tercih edilmektedir.. Çevresel biliş düzeyi düzenli yaya akslan şemasında artış göstermektedir.. Bilişsel haritalara göre kapalı mekan olduğundan daha açık, açık mekan ise olduğundan daha kapalı bilinmektedir. Ana yaya aksı üzerinde ve bir sokak içinde olan birimler olduğundan büyük kabul edilmektedir.. Mekanda kalış süresi arttıkça çevresel bilişteki en yüksek düzeyde artış düzenli yaya akslan şemasında olmaktadır.. Karmaşık bulunma düzeyi düzenli yaya akslan şemasına sahip tatil köyünde daha düşük olmakta ve yerleşmenin karmaşık görülen bölgeleri bilişsel haritalarda gözükmemekte, yanlış olmaktadır, dolayısıyla okunamamaktadır.. Tüm tatil köylerinde rekreasyon amacına yönelik ağaç, düzgün görünümlü çim ve yüzme havuzu gibi elemanlar çevre işareti olarak seçilmektedir. Bunun dışında sütun, çatı, kemer, renk çeşitliliği ve su oyunlan gibi insanın günlük yaşamında görmediği tüm öğeler dikkat çekmekte, ses ve koku gibi duyusal uyancıiar ile iigilenilmemektedir. Yerleşim şeması ile işaret seçiminin bir ilgisi tespit edilememiştir.. Başlangıç ve bitiş noktalan belli, zihinsel olarak tanımlanabilir bir geometriye sahip yollar ile düşey sirkülasyonu sağlayan merdiven, kot farktan gibi tüm elemanlar iyi okunmaktadır.. Dört kenan yapı ile çevrili ve yollan birbirine birleştiren düğüm noktalan mekansal bir kapalılık oluşturduğundan iyi okunmakta, ancak peyzaj, kolon, duvar gibi elemanlann okunabilirlik düzeyinin artışına katkısı görülememiştir.. Tatil köylerinde okunabilir bölgeler, konaklama üniteleri, giriş, alışveriş alanları, havuz ve çevresi, havuz bar, restoran, sahil arkası barlar, sahil ve su oyunlan alanlandır.
Özet (Çeviri)
In this study an“environmental reading model”has been created to evaluate the legibility of the architectural environment and this model has been analyzed in the holiday village settlements which is one of the most popular resort types in Turkey. The analyze comprises the testing of the model's components and the evaluation of the method by a case study in the holiday villages. The first section is for the introduction of the subject. In the second section, the multi-purpose concept“environment”, has been introduced and its definition, classification and its components have been examined. The definition and the process of the environmental knowledge related with the environmental reading has been declared. In the third section, the environmental cognition that defines the getting of the knowledge to the man's mind in the human-environment interaction system has been discussed. The components of this system are perception-sense, cognition and evaluation. Under the perception-sense caption, the most popular perception theories and the personal variables such as the sensorial and evaluative factors affecting perception, mood, attention and memory has been examined. With the cognition component the definition of cognition and the factors that effects the spatial cognition have been found out. The evaluation component of the system defines the evaluative processes of man in the environment. In the forth section“environmental reading model”has been defined in detail. First of all the architectural space concept and space levels have been examined in perceptive manner. Environment reading has been defined as the reading of the legibility of the environment by using the cognitive components of a man. This system has basically two components. First one is the human environmental cognitive components and the second is the environmental legibility components. Human environmental cognitive components are environmental cognition and cognitive maps, way finding, personal variables such as age, intelligence and gender, staying time in the environment, cultural variables and symbols. Environmental legibility components are complexity, landmarks, paths, nodes, districts and edges. In the fifth section, all the methods that has been used before for the evaluation of the legibility of the environment have been examined. In the sixth section the dimensional, functional and legibility components of the holiday villages have been analyzed to apply the theoretical model introduced before. The pedestrian road schema that determines the general settlement order has been revealed. The schema types are free, ordered, grid system and composite. In the seventh section the case study made in three holiday villages has been introduced. In the study one from each free, ordered and composite schema typeshave been selected. The aim is to find out the relation between its schema and the legibility of the settlement. The case study is a questionnaire with four sections. The first section of the questionnaire includes questions on age, gender, country, education and profession of the subject. In the second section some questions on environmental reading was asked. In the third section the subject was asked to explain his way from his current position to his room by writing on the paper. In the forth and the last section an empty scaled map of the holiday village was given to the subject and asked to make a map of the holiday village by drawings and writings as correct as possible. In the eight section the case study has been evaluated by numerical analyses. The evaluation has been made on environmental cognitive and legibility components selected from the environmental reading system. The selected components are way finding, environmental cognition and cognitive maps and stay time for cognitive and complexity, landmarks, roads and nodes for legibility components. The results were taken by the analyze of each answer related to its component The ninth section is for conclusions. All the cognitive and legibility conclusions have been defined in this section. In the tenth section some suggestions have been developed for a legible environment design. The results of this study are in the following:. Wayfinding and pointing out a direction gets easier and survey knowledge level gets higher in a holiday village with ordered road schema.. If there is an openness in space, route learning method, but if there is closure in space then landmark learning method is preferred in wayfinding.. Environmental cognition level increases with ordered road shema.. According to the cognitive maps, a closed space is known opened than it is and an open space is known closed than it is. All the units on a street or on the main road axis is known bigger than they are in mind.. As the staying time increases the most increase in environmental cognition is found in ordered road schema.. Complexity level is at the minimum in ordered road schema. The complex parts of the settlement cannot be seen in cognitive maps or be very wrong, because they are not read properly.. In all the holiday village types the recreative facilities such as big trees, good looking grass, swimming pool can be remembered as landmarks. Also columns, roofs, arches, color variety and water sport and game facilities are selected as landmarks. But the sensational stimuli like sound and smell are not taken into consideration. No relation between the road schema and landmarks were found.. The paths with definable geometry and destination and start points and the vertical circulation elements such as stairs, elevation changes are highly legible.. The nodes that intersects the paths and closed with buildings from four sides are highly legible, but landscape, columns and walls decrease the legibility level.. The legible districts in a holiday village are accommodation units, entrance and reception, shopping area, swimming pools and its environs, pool bar, restaurant, beach bars, beach and water sports area.
Benzer Tezler
- Antalya'daki tatil köylerinin açık alan kullanımı açısından irdelenmesi
Investigation on the use of open spaces of holiday villages in Antalya
OKŞAN TANDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİLGÜN ERGUN
- Güney Ege ve Akdeniz kıyılarında yer alan tatil köylerinin tasarım ve planlama ilkelerinin oluşturulmasına yönelik bir araştırma
Research about desing and planning principles of the holiday resort in southern aegean and west mediterannean region
SİBEL TANKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Peyzaj MimarlığıEge ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN GÜNEY
DOÇ. DR. BAHAR ZAFER
- Antalyada'ki tatil köylerinin açık alan kullanımı açısından irdelenmesi
Investigation on the use of open spaces of holiday villages in Antalya
OKŞAN TANDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİLGÜN ERGUN
- Kriz yönetimi ve turizm sektörüne etkileri: Belek bölgesindeki otel işletmelerine yönelik bir uygulama
Crisis management and effects on tourism industry: A study on the hotels in Belek region
ÇETİN TOPUZ