Divânü Lûgati't-Türk'te /t-/ sesi ile başlayan sözcüklerin yeni Uygur Türkçesine yansımaları
Reflections of the words begining /t-/ sound in Divânü Lûgati't-Türk in which the words showen in new Uygur Turkish
- Tez No: 146325
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DENİZ ABİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Divanü Lügati't-Türk, /t-/ Sound, The New Uygur Language
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çukurova Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 1020
Özet
Çalışmamızın temel amacı, Divânü Lûgati't-Türk'te /t-/ sesi ile başlayan sözcükleri Yeni Uygur Türkçesinin söz varlığında arayarak tespitini yapmaktır. Bu amaçla 11. yüzyılda yazılan Divânü Lûgati't-Türk'ün söz varlığının /t-/ sesi ile başlayan sözcükleri belirlenen kaynaklarda taranarak Yeni Uygur Türkçesine yansımaları bulunmaya çalışılmıştır. Orta Asya edebi lehçesinin kökeni Uygurcadır. Hakaniye Türkçesi Doğu Türkistan'ın belli başlı kentlerinde kullanılmıştı. Yine aynı dönemin eseri olan Divânü Lûgati't-Türk ile günümüz Yeni Uygur Türkçesi kaynağı bakımından örtüşmektedir. Bu çalışmamızda Karahanlı döneminin bir eseri olan Divânü Lûgati't-Türk'ün söz varlığının Yeni Uygur Türkçesindeki görünümü aynı dilin sözlükleri aracılığıyla tespit edilmiştir. Türkçenin lehçe tasnifinde kullanılan seslerden biri /t-/ sesidir, /t-/ sesindeki değişmeler lehçeler arası farklılıkların oluşum tablosunu karşımıza çıkarır. Çalışmamıza konu olan /t-/ sesini seçmemizdeki nedenlerden biri de budur. Bu sebeple geçiş dönemi eseri olan Divânü Lûgati't-Türk'ün, günümüz Doğu Türkçesini temsil eden Yeni Uygur Türkçesinin söz varlığı ile karşılaştırılmasının lehçe tasnifi ve sözlükçülük çalışmalarını olumlu yönde etkileyeceğini düşünmekteyiz. Çalışmamızın giriş bölümünde Uygur Türkleri, Yeni Uygur Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinin ses bilgisi hakkında tanıtıcı bilgi verdik. İnceleme bölümünde ise, taranan kaynaklarda karşılığı bulunan Yeni Uygur Türkçesinin söz varlığını ses, anlam, yapı özelliklerine göre sınıflandırdık. Listesi çıkarılan sözcükler geçirdikleri anlam ve ses değişikliklerine göre başlıklandırılmış, her konu başlığının altına açıklaması yazılmıştır.n İsim ve fiil türlerine göre incelenen sözcükler aldıkları türetme eklerinin çeşitlerine göre sınıflandırılmış, her ekle ilgili örnek sözcükler eklerin karşılarına yazılmıştır. İsim türündeki sözcükler niteliklerine göre değerlendirilmiş somut ve soyut sözcüklerin listesi çıkarılmıştır. Ayrıca Yeni Uygur Türkçesinin söz varlığında yer almayan sözcükler, sınıflaması yapılan sözcüklerin sonunda ayrı bir değerlendirmeye tabi tutulmuşlardır. Yeni Uygur Türkçesinin taranan kaynaklarında belirlenen ortak sözcükleri Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi ve Türkmence sözlüklerden taranan ortak sözcüklerle karşılaştırılarak Doğu ve Batı Türkçesinin temel söz varlığına ulaşılmıştır. Son olarak, çalışmamızın değerlendirme ve sonuç bölümünde incelemelerimiz sonucunda tespit edilen verilerin sayısal ifadelerle kısa bir değerlendirilmesi yapılmıştır. Anahtar Sözcük : Divânü Lûgati't-Türk, /t-/ Sesi, Yeni Uygur Türkçesi
Özet (Çeviri)
The aim off our study is to looking for and confidirm the positions of the words begining /t-/ sond reflected from Divânü Lügati 't-Türk in the New Uygur Turkish.For this aim it's desired to find out the reflections of the words sounded lt-1 with in the 11. th century writen Divânü Lûgati't-Türk and showen in the language New Uygur. Uygurca The Language of Uygur is mam root of the Middle East Languages. The Language of Hakkanie was used in some knowen towns in Türkistan. The same period's language Divânü Lûgati't-Türk and nowadays language New Uygur Turkish covers one anoter by the way of origin. In this avaluatiion,the words concept and reflect from The Divânü Lûgati't-Türk, which is a work of Karahanh period effects in the language of New Uygur, have been dedected words of Divânü Lûgati't-Türk. One of the sound used dialect comparision in turkish is lt-1. Changes of lt-1 sound creates dialect differences and that's why we study on and choose the sound lt-1 in this language. So we think that is neccessary to search both of these two same period's language, studying on their word sources. In the entering partof the studying I have given a knowledge of introduction about Uygur Turks, The New language of Uygur and sound knowledge of it. In the examine part I categorized The New Uygur Turkish's sound knowledge, meaning and structure. The categorized words are named according to their evaulation on sound and structure,and given the introduction of every name below it.IV While it is being conclusion on structure the words were named as under the title ; simple, compound, derived and hendiadyoin words. The examined words under the name of noun and verb derived accordence of their prefix and suffix are classified and introduced given example opposite each of them. The words of noun are categorized under the name abbstract nouns and concreate nouns. The words apart from the main New Uygur Language are listed at the end of this special studying. We arrived the main word sources of West and East Turkish by comperating in Turkey Turkish, Azerbaijanian and Turkoman, their word resources, common words used in every language. As a result, hi the evalution and conclution part of our study, were avaluated brifly with the numerical data, some deviations from the languagewere tried to be found out and dedected.
Benzer Tezler
- Divanü Lügati't-Türk'te 't' sesi ile başlayan kelimelerin derleme sözlüğüne yansımaları
Reflections of the words begening in 't' sound in Divanü Lügati't-Türk to the derleme sözlüğü
EVRİM TOPAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. A. DENİZ ABİK
- Divanü Lugati't Türk'te /t-/ sesiyle başlayan kelimelerin Özbek Türkçesindeki durumu
Position of the words begening with /t-/ sound in Divanu Lugati't-Turk to Uzbek Language
MEDİHA SİNOP
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEHAN DENİZ ABİK
- Dîvânu Lugâti't-Türk'te geçiş dönemleri: Doğum-evlenme-ölüm
Transition periods in Dîvânu Lugâti't-Türk: Birth-marriage-death
DÜRİYE ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SİNAN GÖNEN
- Divanü Lugati't-Türk'te fiil yapımı
Verb formation in Divanu Lugati't-Turk
DİLEK HERKMEN
Doktora
Türkçe
2009
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. GÜLDEN SAĞOL YÜKSEKKAYA
- Divanu Lügati't Türk'te değerler
Values in Divanu Lugati't Türk
ÇAĞLAR YAPRAKGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimErzincan Binali Yıldırım ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LATİFE KIRBAŞOĞLU KILIÇ