Geri Dön

Boşnak toplumunda Türk kültürünün izleri

The Turkish track on Bosnian society

  1. Tez No: 148304
  2. Yazar: ŞENOL ALPASLAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET BAHAEDDİN YEDİYILDIZ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2004
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Selçuk Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 274

Özet

ÖZET Bosna-Hersek, 1463 yılında Fâtih Sultan Mehmet tarafından fethedilerek Osmanlı Topraklan'na katılmıştır. Bosna'mn Osmanlılar tarafından fethi bölgenin sosyal ve kültürel yapısında önemli gelişmelere sebep olmuştur. Osmanlı'nın adil ve hoşgörülü idaresi, bu bölge insanlarının hiçbir baskı altında kalmadan İslam dinini seçmelerine, Türk İslam kültürünü benimsemelerine, Osmanlı Devleti'ne ve onun temsil ettiği ideallere bağlı kalmalarına sebep olmuştur. Osmanlının fethinden sonra Bosna'mn sosyal yapısındaki köklü değişim, Osmanlı devlet yönetim anlayışı ile bölgedeki feodal yapı arasında oluşturulan uyum nedeniyle sancısız olurken, paralelinde meydana gelen din değişikliği ve ekonomik gelişme Bosna halkı için yeni ve değişik bir dönem başlatmıştır. Boşnaklar bu yeni sosyal hayata çabuk uyum gösterirken yeni kültüre de uymakta zorluk çekmemişlerdir. Din ve yönetim değişikliği Bosna'da Türkçe kullanımım doğal olarak yaygınlaştınrken, öncelikle dinî kültüre bağlı örf ve adetlerin, sonra da geleneksel Türk yaşam tarzının kolayca kabul edilmesine zemin hazırlamıştır. Bosna'da Osmanlı Türk kültürü, egemen ve baskın yapısıyla bir 'prestij kültür' olarak kabul edilmiş ve kısa sürede üstün yanlarını ortaya koymuştur. Osmanlı kültürünün dilde, sanat alanında ve günlük yaşayışta kuvvetli etkisi olmuştur. Böylece yerli halk kültürü, Türk İslam kültürü ile temasa geçerek zenginleşmiştir. Bölgede Türk kültüründen etkilenme o derecededir ki; Hıristiyan çocuklara bile Türk ismi verildiği görülmüştür. Kültürler arası etkileşimin sonucu tam bir ahenk yaratılmıştır. Bu bir Türkleşme değildir ancak halk kültürü, gelenekler, adetler, şarkılar, dinî uygulamalar, hukuk uygulamaları, ev yaşamı ve eşyası, yemek ve giyinme, edebiyat, dilin kuralları ve kullanılan kelimelerde ortaya çıkan Türk unsuru Balkan ve Boşnak kültür sentezine yeni bir karakter getirmiştir. Bu ahenk ve karakter dil üzerinde daha net görülür. Bosna'da Osmanlı idaresinin kurulması ile hemen yoğun bir İslam yayılması ile Türk İslam kültür, ilim ve edebiyatı gelmeye başlar. Osmanlı döneminde, Boşnak yazılı edebiyatında da yeni kültür etkisinde bazı değişimler görülmüştür. Boşnak toplumuna Türk kültürünün etkisi en çok Türkçe kelimelerin kullanımında görülür. Türkçe sadece konuşma diline değil, Boşnakların folkloruna, halk edebiyatına ve hatta yazı dili üzerinde etkili olmuştur. Böyle bir etkinin aracılığıyla Türk Halk edebiyatı ve folklorundan çeşitli motifler veya unsurlar Boşnak folkloruna geçmiştir. Boşnakça ve Türkçe'de ortak kullanılan kelime sayısı, yaklaşık olarak 6.900'dür. Ancak anlam bakımından bu miktar 8.750 civarındadır.Boşnaklar arasında özellikle günlük yaşamda Türk kültürünün daha yaygın olarak görülebildiği alanlar, aile ve akrabalık ilişkileri olarak göze çarpar. Giyim konusunda da kültür etkileşimi şaşırtıcı boyutlardadır. Osmanlı döneminde Bosna'da, özellikle şehir nüfusu arasında Osmanlı tarzı giyim popüler bir davranış biçimi olmuştur. Bu moda giyim tarzına 'alaturka' veya 'Boşnak kıyafeti' denilmiştir. Osmanlıların Bosna'ya gelmeleriyle birlikte Türk İslam sanatı tüm mimariye hızla tesir etmiştir. Bosna'da bugünkü şehir ve yol ağı, ana hatları ile Osmanlı döneminde or taya çıkmıştır. Bosna'da şehirleşme Osmanlı'nın gelmesiyle birlikte klasik Osmanlı tarzında olmuş, vakıf ve hayrat kültürünün etkisiyle şehirler kısa sürede şekil değiştirmiştir. Bu tip şehirleşmede, çarşı ve mahalleler temel unsur olup ilk inşa edilen binalar camiler, cami yanında mektepler ve çarşılar olmuştur. Bosna'da günümüze kadar kalan Osmanlı mimarî eserlerinde (cami, türbe, tekke, medrese, kale, köprü, saat kulesi, bezistan, çeşme v.b.) Klasik ve Modern Osmanlı üslubunu görmek mümkündür. Osmanlılar Bosna-Hersek'te dört yüz on beş yıl hükümrân olmuşlardır. Bu uzun süre, adaletli yönetim ve ulaşılan refah seviyesinin sonucudur. Osmanlı dönemi sadece huzur ve asayiş bakımından değil ekonomik bakımdan da Boşnak toplumunun tarihleri boyunca gördüğü en güzel dönem olmuş, Boşnaklar altın çağlarını yaşamışlardır. Çalışma boyunca özellikle kültürel anlamda belirtilen kimi benzerlik ve esinlerin bazılarının kalıcı olarak etki bıraktığı ve halen günümüzde Bosna'da sürdürüldüğü görülmektedir. Ancak bazı kültürel izlerin, Boşnakların tarihi gelişimi içinde değişik toplumların etkisiyle, unutulduğu veya farklılaştığı da görülmektedir. Buna bir de Balkanlardaki Türk Kültür izlerini silmek ve eserlerini ortadan kaldırmak için sarf edilen bilinçli çabalar eklenirse bu farklılaşmanın kaçınılmaz olduğu ortaya çıkar. Günümüzde, Bosna'da Osmanlı Türk kültürünü kaybetmeme mücadelesi yoğun olarak sürdürülmektedir. Ancak 1992-1995 yıllan arasında bilinçli olarak yapılan Türk kültür izlerini yok etme girişimleri sadece mimarî eserleri tahrip etmekle kalmamış binlerce Osmanlı dokumam da yakılmıştır. Boşnak toplumu Osmanlı Türk kültürüne bir kimlik kültürü olarak yaklaşmaktadır. Fakat günümüzde Türkiye de olduğu gibi Boşnak kültürü de yoğun bir batı kültür bombardımanı altındadır. Batılı sermayeler hızla toplumu etkilemeye devam ediyor. Boşnakların sahip çıktığı Osmanlı Türk kültürü ve onun izleri ise bu kültür bombardımanına karşı inatla savunmaya devam ediyor. u

Özet (Çeviri)

ABSTRACT Bosnia and Herzegovina became a part of the Ottoman Empire when Fatih Sultan Mehmet conquered it in 1463. This conquest caused very important changes in the social and cultural structures in the region. The reason for accepting Islam without any pressure and the assimilation of the Turkish Islamic culture together with the ideals that were representing the Ottoman Empire was the Ottoman administration, which was tolerant and equal to all the people in the region. After the Ottoman conquest of Bosnia, thorough changes of the social structures were made painlessly because of the concord among the Ottoman Empire administration system and feudal structure in the region. At the same time, with the change of religion and economic development Bosnia entered a new and different period. Due to fast adjustment to new social circumstances Bosniaks adopted the new culture as well, without any difficulties. Naturally, with the change of religion and administration system the use of Turkish language was spreading. This created a“fruitful soil”for easier adjustment of religious and cultural traditions at first and traditional Turkish life style later on. Because of its superior and dominant structure, the Ottoman Turkish culture was accepted in Bosnia as a“prestigious culture”and shortly afterwards it showed its outstanding characteristics. The Ottoman culture strongly influenced on language, art and daily life. This way, local folk culture was enriched because of the contact with Turkish Islamic culture. The influence of the Turkish culture in the region reached such a high level, so that Turkish names were given even to some Christian children. The result of the interaction between two cultures was the establishment of complete harmony. This wasn't Turkicization (Turkization) but the Turkish elements in the folk culture, tradition, songs, religious and legal implementation, housing, food and dressing manners, literature and language gave a new dimension to the synthesis of the Balkans and the Bosniak culture. This harmony and new character is more obvious in language. Immediately after the establishment of the Ottoman administration, the intense spreading of Islam, together with Turkish Islamic culture, science and literature had started. During the Ottoman period, under the influence of the new culture, some changes also occurred in the Bosniak written literature. The influence of Turkish on the Bosniak society could be best seen in a wide use of the Turkish words. The Turkish language did not only influence spoken language but it influenced as well the Bosniak folklore, folk literature IVand even written language. Under this influence, some motives and elements from Turkish folk literature were brought to the Bosniak folklore. Turkish and Bosniak languages share approximately 6900 common words, but in terms of meaning of those words the figures are reaching about 8750 words. The Turkish culture was widespread in Bosniaks daily life and family relations and in the close relative relations. The cultural influence on the way of dressing is amazing. During the Ottoman period, Ottoman dressing style was quite popular in Bosnia especially among urban population. This fashionable dressing style was called“alaturka”or“Bosniak dressing”. With the arrival of the Ottomans to Bosnia, the Turkish Islamic culture rapidly influenced on architecture as well. The present Bosnian road and city network is dating back from the Ottoman period. Together with the arrival of the Ottomans, the Bosnian urbanization assumed Classical Ottoman style and the influence of vakıf and hayrat culture cities changed their forms in short time. Bazaars (çarşı) and residential districts (mahalle) were the main elements in this kind of urbanization and buildings that were constructed first were the mosques with school at side and bazaars. Even nowadays, in Bosnia one can see architectural works of art (castles, bridges, clock towers, closed bazaars, fountains etc.), dating from Classical to Modern Ottoman Style. The Ottoman rule in Bosnia lasted for four hundred and fifteen years. This long period is the result of the administration, which was equal towards everyone and the prosperity level that was reached. It is considered that the Ottoman period as the best period for Bosniaks throughout the ages, not only in terms of peace and security but also in terms of economy; it was the golden age of Bosnia. During this study and as it was mentioned above, it became obvious that certain similarities and inspirations, especially in terms of culture, have deeply affected Bosnia and their presence can be noticed even nowadays. However, some cultural traces seem to be forgotten or changed under the influence of other societies during the Bosniak history. Furthermore, due to the conscious efforts that had been made in order to erase traces of the Turkish culture and to remove works of art these changes were inevitable. Nowadays, the strong“struggle”aimed at the maintenance of the Ottoman Turkish culture in Bosnia goes on continuously. But, a devised initiative which was tending towards the destruction of the traces of the Turkish culture that was undertaken between 1992-1995, did not only destroy the architectural works of art but also thousands of Ottoman archive documents.The Bosniak society approaches to the Ottoman Turkish culture as an identity culture. But, present Bosniak culture, like the Turkish culture as well, is constantly being“bombed”with western culture influences. The influence of the Western capitalists rapidly goes on. Bosniaks, who see themselves as the successors of the Turkish culture and its traces, are continuously and stubbornly fighting against this cultural bombing. VI

Benzer Tezler

  1. Tez No

    589033

    Türkiye'de yaşayan Boşnakların halk müziği ve oyunlarının halkbilimi açısından incelenmesi

    Rsearch of the folk music and dance in terms of folklore of the Bosniaks living in Turkey

    AMİLA ÇENGİÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Halk Bilimi (Folklor)Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

    Türk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TÜRKER EROĞLU

  2. Tez No

    858482

    Kocaeli'de evlenme gelenekleri (Derince-İzmit-Gölcük-Karamürsel örneği)

    Marriage traditions in Kocaeli (Derince-İzmit-Gölcük-Karamürsel example)

    ZÜLEYHA MUTLUER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Halk Bilimi (Folklor)Kocaeli Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MİNE CAN

  3. Tez No

    157755

    Koroner arter hastalarında NADH/NADPH oksidaz p22phox geni polimorfizmi

    NADP/NADPH oxidase p22phox gene polymorphism in coronary artery patients

    AHMET SAMİ BOŞNAK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    Tıbbi BiyolojiGaziantep Üniversitesi

    Tıbbi Biyoloji Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. AHMET ARSLAN

    PROF.DR. TUNCAY DEMİRYÜREK

  4. Tez No

    396893

    Göç ve etnik ekonomi: İstanbul Bayrampaşa'da Boşnak göçmenler

    Migration and ethnic economy: Bosniak immigrants in Istanbul, Bayrampaşa

    EMRE TEKİNKAYA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    EkonomiMarmara Üniversitesi

    Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ZEKİ PARLAK

  5. Tez No

    524746

    Kültür değişmeleri bağlamında Turanköy

    Turankoy village in the context of cultural changes

    MUHAMED SPORISEVIC

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    SosyolojiBursa Uludağ Üniversitesi

    Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ABDURRAHMAN KURT

    PROF. DR. KEMAL ATAMAN

Geri Dön