Gümüşhane ili Köse deresi yağış havzasında toprak oluşumunu faktörlerin hidro-fiziksel toprak özellikleri üzerine etkisi
Impact of the soil forming factors on hydro-physical soil properties at the Köse creek watershed at the province of Gümüşhane
- Tez No: 150820
- Danışmanlar: PROF.DR. AHMET HIZAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ormancılık ve Orman Mühendisliği, Forestry and Forest Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Orman Amenajmanı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 208
Özet
ÖZET GÜMÜŞHANE ILI KÖSE DERESİ YAĞIŞ HAVZASINDA TOPRAK OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN HİDRO-FİZİKSEL TOPRAK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ Bu çalışmada Köse deresi yağış havzasında toprağı oluşturan faktörlerin hidro-fiziksel toprak özellikleri üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Köse deresi yağış havzasının bu amaçla seçilmesinin nedeni, bu yağış havzasının çıkış yerinde sulama amaçlı bir su depolama tesisinin yapılmakta oluşudur. Bu amaçla yetişme ortamı koşulları olarak da ifade edilebilen toprak oluşum faktörlerinden genel iklim özellikleri, ana materyal ve eğim sabit; yükselti kademesi, bakı, arazi kullanım şekilleri ve derinlik kademeleri değişken faktörler olarak alınmıştır. Bu çalışmada, sabit alman ana materyal üzerinde 1700- 1800 m, 1800-1900 m ve 1900- 2000 m yükselti kademelerinde orman, tarım ve mera alanlarının bulunması, 0-20 cm ve 20-40 cm derinlik kademelerinin çalışmaya elverişli olması çalışma yönteminin oluşturulmasında etkili olmuştur. Araştırma alanında benzer bir çalışmanın daha önce yapılmamış olması, araştırma sonuçlarının; Köse barajı havzası ile buna benzer yetişme ortamı koşullarına sahip havzalarda da uygulanabileceğini göstermektedir. Gerçekleştirilen bu çalışmadan elde edilen sonuçlar şu şekilde özetlenebilir;. Araştırmada incelenen hidro-fiziksel toprak özellikleri; derinlik kademeleri başta olmak üzere, bakı ve yükselti kademeleri etkisinde değişime uğrarken, bu özellikler arazi kullanım şekillerinden daha az etkilenmişlerdir. Bakı, yükselti ve derinlik kademelerinin hidro-fiziksel toprak özelliklerini etkilemeleri, genel iklim koşullarıyla ilişkilendirilebilir.. İncelenen hidro-fiziksel toprak özelliklerinin, bunları etkileyen faktörlere göre değişimi sıralandığında; Toprak fraksiyonlarından kum, bakı ve yükselti kademelerine; kil, arazi kullanım şekilleri, yükselti ve derinlik kademelerine; toz, yükselti ve derinlik kademelerine; 2 mm'den küçük fraksiyon oranları bakı, yükselti ve derinlik kademelerine; 5-2 mm arasındaki fraksiyon oranları bakı; 5 mm'den büyük fraksiyon oranlan yükselti kademelerine; kök oranları, arazi kullanım şekilleri ve derinlik kademelerine; maksimum su tutma kapasitesi, bakı ve derinlik kademelerine; nem ekivalanı, yükselti ve derinlik kademelerine; permeabilite bakı, arazi kullanım şekilleri ve derinlik kademelerine; hacim ağırlığı bakıya; tane yoğunluğu, yükselti ve derinlik kademelerine; porosite bakı, yükselti ve derinlik kademelerine; organik madde derinlik kademelerine bağlı olarak değişime uğramıştır. Hidro-fiziksel toprak özellikleri yanında, kil ve toz oranlarının erozyon eğilimini belirlemede önemli toprak fraksiyon öğeleri olmaları nedeniyle, dispersiyon oranları da incelenmiştir. Dispersiyon oranında değişime neden olan etkenler ise bakı ve yükselti kademeleri olmuştur.Bu değişimler de göstermektedir ki; derinlik, yükselti kademeleri ve bakı faktörlerinden her biri incelenen hidro-fiziksel toprak özelliklerinin çoğunu istatistiki anlamda önemli olarak etkilemiştir. Bununla birlikte, bu faktörler ara etkileşimlerine göre ele alındıklarında; hidro-fıziksel toprak özelliklerini istatistiki anlamda önemli derecede etkileyen kombinasyonun bakı-arazi kullanım şekilleri-yükselti kademeleri olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırmada yer verilen 15 adet hidro-fiziksel toprak özelliğinden maksimum su tutma kapasitesi, permeabilite, hacim ağırlığı, porosite, dispersiyon oranı ve organik madde miktarındaki değişimlerin bu etkileşim altında ortaya çıktığı belirlenmiştir. Bu nedenlerle, iklim koşullarının bakı ve yükselti kademelerindeki değişimlere önemli derecede etkili olduğunu ve hidro-fıziksel toprak özelliklerinin özellikle genel iklim koşullan etkisinde değişime uğradıklarını belirtebiliriz.. Araştırma alanı topraklarında geçirgenlik; belirlenen geçirgenlik sınıfları ile karşılaştırıldığında genel olarak orta hızlı ile çok hızlı arasında değişmektedir. Ancak, toprakların erozyon eğilimlerinin yüksek, derinliklerinin ise sığ olması, üst topraklar korunarak kullanılmadıkları takdirde, erozyon olgusunun meydana geleceğini ortaya koymaktadır. Erozyon eğiliminin yüksekliği nedeniyle meydana gelecek aşırı taşınma toprak derinliğini daha da sığlaştırarak su tutma kapasitesinin azalmasına yol açabilir. Araştırma alanından su üretimi bakımından önemli bir işlev beklenmesi bu durumun dikkate alınmasını gerektirmektedir.. Araştırma alanının yan kurak ve az yağışlı bir iklim tipine sahip olması, bitki örtüsü niteliklerinde önemli bir farklılık oluşmamasına neden olmuştur. Aynı durumu, hidro-fiziksel toprak özelliklerinde de izlemek mümkündür. Bu nedenle arazi kullanım şekilleri hidro-fiziksel toprak özellikleri üzerinde önemli derecede etkili olamamıştır. Benzer şekilde, iklim ve topografık etkenler nedeniyle kimyasal ayrışma koşullarının zayıf, ancak özellikle fiziksel ayrışma koşullarının hakim olduğu ve bu durumun hidro-fiziksel toprak özellikleri üzerinde önemli ölçüde etkili olduğu saptanmıştır.. Yan kurak iklim nedeniyle agregat oluşum koşullarının topografik etkenlere bağlı olarak değiştiği, bu koşulların erozyon eğilimini önemli ölçüde artırdığı saptanmıştır.. Araştırma alanı topraklarının geçirgen olmalarına karşılık, sığ ve bitki örtüsünün de yetersiz olması nedeniyle, toprak erozyonunun su üretimi bakımından büyük olumsuzluk olduğu belirtilebilir. XI
Özet (Çeviri)
SUMMARY IMPACT OF THE SOIL FORMING FACTORS ON HYDRO-PHYSICAL SOIL PROPERTIES AT THE KÖSE CREEK WATERSHED AT THE PROVINCE OF GÜMÜŞHANE In this study, our aim was to determine the effect of soil forming factors on the hydro- physical properties of soil in Köse creek watershed. The reason for selection of Köse creek watershed for this investigation was construction of a water dam for irrigation purpose. Therefore, some of the soil forming factors, which may also be defined as growth site conditions, named as elevation, aspect, land use types, and soil depth, were taken as variables. In this study, forest, agriculture and range areas were determined on the same parent material, at the south and north aspects at different elevations. Elevation zones were divided into three zones such as 1700-1800 m, 1800-1900 m and 1900-2000 m. Soil depths were also classified into two different depths and soil samples were collected from each land use type at two different soil depths. The results obtained from the study may be summarized as follows:. Effects of soil depth and aspect on hydro-physical soil properties were greater than effect of land use types. Influence of aspect, elevation and depth on soil hydro-physical properties may be attributable to climatic conditions.. Results showed that land use types had an effect on clay percentage, root percentage, and permeability rates while elevation levels had an effect on sand, silt, and clay percentages, soil fraction percentage, root ratio, maximum water holding capacity, soil moisture equivalent, permeability, particle density, porosity and organic matter content. In addition to the soil hydro-physical properties, clay and silt percentages are significant soil fractions in the determination of erosion tendency. Therefore, the dispersion ratio was also estimated and found out that it was affected by aspect and elevation. These results showed that soil depth, elevation and aspect factors had statistically significant impact on most of the soil hydro-physical properties. It was also determined that interactions among the aspect, soil depth and elevation levels had significantly affected soil hydro-physical properties. Soil characteristics which were affected by the interactions among the treatments were maximum water holding capacity, permeability, bulk density, porosity, dispersion rate and organic matter content. It can be concluded that the climate which is responsible for variations in soil characteristics at different elevation levels and soil depths on the same aspect was the factor caused changes in soil hydro-physical properties.. Permeability of the soils in the research area generally varied between average and very fast when compared to designated permeability classes. Due to high Xll. erosion tendency and shallow soil depth, soil erosion which may make soil depth shallower can take place in the research area. In this case, soils can loose their water holding capacity. This problem should be taken into consideration due to location of the study site which is located in a watershed used for water production purpose. Since the study area is under the influence of a semi-arid climate type, the characteristics of the vegetation cover did not show great variation. We have observed the same features at the soil hydro-physical properties as well. For this reason, land use did not have significant effect on the soil hydro-physical properties. Similarly, due to the climatical and topographical conditions, it seemed that chemical decomposition were too slow, but physical decomposition were effective. This situation had great influence on the soil hydro-physical properties. It was determined that aggregate formation can vary according to the topographical factors in the semi-arid climatical conditions, and these circumstances have significant effect on the high erosion tendency. Although the soil of the research area is permeable, it has a shallow soil with a poor vegetation cover. Therefore, soil erosion can be a serious problem in the site in terms of efficient water production. Xlll
Benzer Tezler
- Gümüşhane ili Şiran ve Köse ilçeleri ağızları: Giriş - inceleme - metin - sözlük
The di̇alects of Gümüşhane provi̇nce Şi̇ran and Köse di̇stri̇cts: Introduction - research - text - lexicon
EREN ÜNLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimAdıyaman ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERDAR YAVUZ
- Gümüşhane ili dytiscidae (Coleoptera) türleri üzerine faunistik araştırma
A faunistic study on the species of dytiscidae (Coleoptera) in Gumushane province
ELANUR DAŞBAŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
ZoolojiAtatürk ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER KÖKSAL ERMAN
- Köse Dağları'nın (Gümüşhane) florası
The flora of Köse mountains (Gümüşhane)
ALİ KANDEMİR
Doktora
Türkçe
2000
BiyolojiKaradeniz Teknik ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF.DR. OSMAN BEYAZOĞLU
- Gümüşhane ili Kelkit havzası ilçelerinin gastronomi turizmi potansiyelinin değerlendirilmesi.
Evaluation of gastronomic tourism potential of Kelkit basin districts in Gümüşhane province.
BARIŞ PİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TurizmGümüşhane ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İSMAİL ÇALIK