Türkiye Cumhuriyeti'nde modernleşme hareketi; Karabük demir çelik fabrikaları yerleşim örneği
Modernization in republic of Turkey; Karabük iron and steel works factories settlement
- Tez No: 152176
- Danışmanlar: PROF.DR. HÜLYA YÜREKLİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 150
Özet
ÖZET Erken Cumhuriyet Dönemindeki modern mimarlık ortamı çerçevesinde Anadolu'da kurulan işçi yerleşimleri; bu yerleşimlerden biri olan Karabük Demir Çelik Fabrikalarına ait olan yerleşim bu çalışmanın ana konusudur. Amaç batıdaki modern toplum-modern mimari gelişimini, 1930'larda Türkiye'deki ortamla karşılaştırarak, bu ortamın Anadolu'daki örneklerinden biri olan Karabük Demir Çelik Fabrikaları yerleşimini, sosyal olanakların ve modern mimarinin araç olarak kullanıldığı bu tür modern yerleşimlerin modernleştirici yapısını incelemektir. Çalışmada dönemin yaklaşımını, ruh halini anlayabilmek için, o dönemler üzerine sonradan yapılmış incelemelerden çok o dönemlere ait kitap, dergi ve makalelerden yararlanma yoluna gidilmiştir. Modernizm sadece mimariyi ve diğer sanat dallarım kapsayan bir akım değil, toplumu ve günlük hayatı kapsayan bir anlayıştır. Batıda modernizm doğuşunda sanayileşmenin değiştirdiği toplum yapısı önemli bir faktördür. Devamında da, sanayi toplumunun ihtiyaçları, çıkan yeni malzemeler modern mimarinin doğuşuna katkıda bulunur. Türkiye Cumhuriyeti' nde modernleşme zorlu şartlar altında verilen bir kurtuluş savaşının ardından yeni bir devlet kurmuş olmanın da verdiği ivme ile yenilenme, Çağdaş olanı yakalama ihtiyacından doğmuştur. Bu çağdaşlaşma hareketi Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki çağdaşlaşma hakaretlerinden faklı olarak bütün yurdu hedef alan bir harekettir. Yapılan inkılaplarla sosyal yapısı değiştirilmeye çalışılan halk, bir taraftan da eğitilir. Bu değişim sürecinde Türkiye Cumhuriyeti' nin kendini görsel olarak ifade ettiği mimarisi de yapılan İnkılaplar doğrultusunda olmalıdır. Cumhuriyetin ilk kurulduğu yıllarda kabul gören I. Ulusal Mimari'de yeni devleti temsil etmekten çok Osmanlı İmparatorluğu' na verdiği referanslarla Türkiye Cumhuriyeti' ne ait olmaktan çok Osmanlı'ya aittir. Bu ortamda batıda da Uluslararası bir üslup olarak yakın zamanda kabul gören Modern Mimari yeni devleti hem düşünce yapısı olarak hem de görsel olarak tamamlar. Ankara'dan Anadolu'ya doğru yayılması planlanan çağdaşlık, Anadolu'ya yeni kurulan sanayi ve bu sanayi kuruluşlarına ait yerleşimlerle taşınır. Bu yerleşimler, sıfırdan kurulan, modern binalardan oluşan, modern bir toplumun ihtiyaç duyacağı sosyal ve fiziksel olanaklar çerçevesinde kurulmuş yerleşimlerdir. Bu çevrede yaşayacak olan kişiler sanayileşmeden önce köylü olan, fabrikalarda çalışmaya başlamasıyla işçi konumuna geçmiş olan halktır. Ve gelecekteki modern Türk toplumunu oluştururlar. Bu doğrultuda halk uygulanan modern mimariyle görsel olarak eğitilir. Bu yerleşimler, çağdaş bir kent olarak uygulanan Ankara'dan sonra, Anadolu'daki örnek çağdaş çevreyi oluştururlar. Bu örnek yerleşimlerden biri de Türkiye'nin ilk ağır sanayi hamlesi olan Karabük Demir Çelik Fabrikaları' na ait yerleşimdir. Bu yerleşim modern bir toplumun ihtiyaç duyacağı sosyal donatılar doğrultusunda şekillendirilmiş, modern binalarda donatılarak bu tür bir toplumun ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde tasarlanmıştır. Yerleşimin bu şekilde düzenlenmesi mevcut toplumun bu tür ihtiyaçları olmasından kaynaklanmaz, amaç toplumun bu doğrultuda eğitilerek modern bireyler haline vıııgelmeleridir. Fabrikaların kuruluşuyla birlikte uygulanmaya başlayan yerleşimde inşaat faaliyetleri uzun yıllar devam eder. Yerleşimin yansımalarında da yerleşimin modern yapısı, burada oluşan modern toplum dikkati çeker. 1949 yılında bölgede incelemelerde bulunan Ord. Prof. Dr. Gerhard Kessler, yerleşimi İngiltere, Almanya ve Hollanda' daki bahçeşehir yerleşimlerine benzetir ve içinde yaşanan halkın modern görünüşlerinden bahseder. Erken Cumhuriyet döneminde, Anadolu'da uygulanan bu yerleşimler, modern Türk toplumu için örnek çevreyi oluştururlar. Erken Cumhuriyet Dönemine ait yapıların bir çoğunun yıkıldığı kalan örneklerinse bir çoğunun üzerlerinde yapılan değişikliklerle özelliklerini kaybederek günümüze kaldığı bir ortamda, orijinalini koruyarak günümüze kadar varlığım devam ettiren Karabük Demir Çelik Fabrikaları yerleşimi, dönemin mimari ideallerini göstermesi, modern toplum - modern mimari birlikteliğinin Türkiye'deki başarılı bir örneği olması bakımından önemlidir. ıx
Özet (Çeviri)
SUMMARY Main topic in this work is settlements for working class in Anatolia in the circle of modern architecture in early Republic period in Turkey and Karabük Iron and Steel Works Factories settlement as an example of these settlements. Aims are to compare the modern society-modern architecture improvement in western civilization with conditions in Turkey in 30' s, and to examine Karabük Iron and Steel Works Factories settlement as an example of settlements in Anatolia which modern architecture and social facilities are used as an organ to built modern society. To capture the spirit of that period, more than using studies on early republic and its architecture; journals, periodicals and books that where written on that period is used for examining these topics. Modernism is not just a trend that captures architecture and art, it a conception that captures society and every day life. In western civilization, industrialization made a change in every day social life. This change was one of the reasons that caused modernity. And basic the needs of this changed society and new building materials made a contribution on modern architecture. In Turkish Republic modernization was a need, after the independence war to become contemporary and need for renewing themselves with the acceleration of establishing a new government. This movement to become contemporary in Turkish Republic was different from the ones in Ottoman Empire with its aim to modernize the whole civilization. They made changes on the society with revolutions while educating them according to these revolutions. In this state of change, Turkish Republic's architecture should be in the same direction with its revolutions. I. National Architecture which kept being used for forming architecture in early republic was belonging to Ottoman Empire with its references to Ottoman architecture more than belonging to Turkish Republic. Modern architecture was able to complete the republic as visually as well as its conception. Contemporariness than was considered to spread from Ankara to Anatolia was supported there with industry and settlements of industry. These settlements were built in a new environment. They were consisting of modern buildings, which were designed according to basic needs of a modern society. Establishers whom were supposed to live in these settlements were peasants which become workers with the industrialization and which will become a part of the modern Turkish society. In this direction these establishers did educated visually with usage of modern architecture. These settlements were the models for modern settlements in Anatolia after Ankara. Karabük Iron and Steel Works Factories settlement is one of these model settlements in Anatolia. This settlement is designed according to basic needs of a modern society with social equipments and usage of modern architecture. The reason for making a settlement with these social equipments was not the needs of establishers; it was for educating the society in this direction to help them become modern individuals. Constructions keep on going for so many years in this settlement.The expression of modern society that formed here and settlements modern structure does attract attention in reflections of this settlement. Prof. Dr. Gerhard Kessler compared this settlement with garden cities in England, Germany and Holland in his study in 1949. And he mentioned how modern people live here look. These settlements which were applied in early republic were the models for modern Turkish society. In a circumference that some buildings belong to early republic period remain destructed while most of them remain none, Karabük Iron and Steel Works Factories settlement is an important sample for that period with still keeping its original forms, showing the conception of that period, and being a satisfying sample of modern society-modern architecture combination in Turkey. XI
Benzer Tezler
- Türk sosyolojisinde çağdaş bir öncül olarak Nilüfer Göle ve sosyolojisi
Başlık çevirisi yok
SAİT ŞAHİN
- Osmanlı modernleşmesinde belirleyici bir anlayış olarak pozitivizm
Positivism as a determinative mind in Ottoman modernisation
HASAN SELÇUK TANDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Siyasal BilimlerKırıkkale ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FİKRET ÇELİK
- Doğu Karadeniz bölgesinde modernleşme ve mimari
Modernization and architecture department of the Eastern Black sea
MUKADDES ATAMAN
Doktora
Türkçe
2010
MimarlıkKaradeniz Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENGÜL ÖYMEN GÜR
- Modernleşme sürecinde Türkiye'de gençlik hareketleri: Örgütsel, düşünsel, fonksiyonel ve tarihsel bir değerlendirme (1865 - 1960)
Youth movements in Turkey in modernization process: Organizational, intellectual, functional and historical evaluation (1865 - 1960)
ASİL KAYA
Doktora
Türkçe
2020
TarihDokuz Eylül ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DOĞAN DUMAN
- Osmanlı Devleti'nde göç ve iskân yönetimi (1853-1915)
Migration and settlement management in The Ottoman Empire (1853-1915)
İBRAHİM ÖZHAZAR
