Kışlık arpa melezlerinde çeşitli agronomik özellikler için varyabilite, kalıtım derecesi ve heterozis
Variability, heritability and heterosis for various agronomic characters in winter barley crosses
- Tez No: 152951
- Danışmanlar: DOÇ.DR. GÜLCAN KINACI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 130
Özet
ÖZET Bu çalışmada, değişik kombinasyonların F2 ve F3 generasyonlarında, verim komponentleri ve tarımsal özelliklerin değerlendirilmesi yoluyla, uygun ebeveynler ve melez kombinasyonların seçiminde kullanılacak bilgilerin üretilmesi ve agronomik özellikler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi amaçlanmıştır. İstenen değişik özellikleri nedeniyle Cumhuriyet 50, Kalaycı 97, Plesent ve Gerine arpa çeşitleri ebeveyn olarak kullanılmıştır. Bu çeşitler ve bunların F2 ve F3 melezleri, tesadüf blokları deneme deseninde ve üç tekrarlaman olarak, Eskişehir, Osmangazi Üniversitesi, Ziraat Fakültesi araştırma tarlasında, 2002 - 2003 üretim sezonunda birlikte yetiştirilmişlerdir. Ebeveynler ve melezler üzerinde başaklanma ve çiçeklenme gün sayısı, fertil kardeş sayısı, bitki boyu, bayrak yaprak alam, başak boyu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bitkide tane verimi, bin tane ağırlığı ve kılçık uzunluğu gibi çeşitli özellikler incelenmiştir. 4x4 diallel set kombinasyonundan elde edilen bilgilere göre, F2 ve F3 generasyonlan her bir özellik için ayrı olarak değerlendirilmiş ve varyasyon belirlenmiştir. Melezler arasındaki değişkenlik % 1 seviyesinde belirgin bulunmuştur. Daha sonra melezler ve ebeveynler birlikte değerlendirilmiştir. F2 ve F3 generasyonlanmn populasyonlan arasında değişkenlik belirlenmiş olup % 1 seviyesinde önemlidir. Bu sonuçlar, çalışma ve seleksiyon yapmak için arpa genotipleri arasmda yeterli değişkenlik olduğunu göstermiştir. F2 generasyonunda, iki sıralı arpa melezlerinin ortalama değerleri başaklanma ve çiçeklenme gün sayısı, bitki boyu, bayrak yaprak alanı, başak boyu, başakta başakçık sayısı, başakta tane ağırlığı, bitkide tane verimi ve bin tane ağırlığı özellikleri bakımından ebeveynlerden belirgin bir şekilde farklıdır. Fertil kardeş sayısı, başakta tane sayısı ve kılçık uzunluğu gibi diğer özellikler bakımından ise ebeveynlere yakındır. Altı sıralı arpa genotiplerinde melezlerin ortalama değerleri, fertil kardeş sayısı, başaktatane sayısı, başakta tane ağırlığı ve bitkide tane verimi bakımından ebeveynlerden yüksek olurken, bin tane ağırlığı bakımından düşük, başaklanma gün sayısı, çiçeklenme gün sayısı, bitki boyu, başak boyu, başakta başakçık sayısı ve kılçık uzunluğu bakımından ebeveynlere yakın çıkmıştır. İki ve altı sıralı arpaların her ikisinde de F3 te F2 ye kıyasla ortalama değerler bütün özellikler için azalmıştır. Değerler ebeveyn değerlerine yakın bulunmuştur. Bu nedenle, bütün incelenen özellikler bakımından yapılacak seleksiyonlar F3 ten sonra başlatılmalıdır. Elde edilen bilgilere dayanılarak, değişik özellikler için çeşitlerin ebeveyn olma potansiyelleri değerlendirilmiş ve bazı özellikler için, örneğin Plesent çeşidinin erken çiçeklenme, az kardeş sayısı, başakta fazla tane, başakta yüksek tane ağırlığı ve daha uzun kılçık ; Clerine çeşidinin geniş bayrak yaprak alam, uzun başak ve fazla başakçık sayısı ; Cumhuriyet 50 çeşidinin yüksek bin tane ağırlığı ve bitki boyu ; Kalaycı 97 çeşidinin bitkide yüksek tane ağırlığı bakımından ıslah programlarında genetik kaynak olarak kullanılabilecekleri sunucuna varılmıştır. Her iki generasyonda da, bütün özellikler için, heterozis değerleri % -56.3 ile % 263.8 arasında değişmiştir. Heterobeltiozis değerleri ise % -89 ile % 222.1 arasında bulunmuştur. F2 generasyonunda, en yüksek heterozis ortalama değeri bayrak yaprak alanında (% 55.6) bulunurken, en düşük heterozis değeri bin tane ağırlığında belirlenmiştir (% -1). En yüksek ortalama heterobeltiozis değeri bitkide tane verimi (% 30.6), en düşük ise bin tane ağırlığında (% -7.2) belirlenmiştir. F3 generasyonunda en yüksek heterozis ve heterobeltiozis değerleri bayrak yaprak alanı için elde edilmiş (% 60.1 ve % 28.3), en düşük değerler ise bitkide tane veriminde (% -26.7 ve % -35.9) bulunmuştur.m Bitki boyu, başak boyu, başakta başakçık sayısı ve başakta tane ağırlığı özeliklerinin heterozis değerleri, F2 generasyonundaki bütün melezler için istatistik anlamda belirgin ve pozitiftir. Her iki populasyonda da yüksek heterozis ve heterobeltiozis değerleri dikkate alındığında,“Plesent x Cumhuriyet 50 (iki sıra)”melezinin az kardeş, uzun bitki boyu ve uzun başak boyu için ;“Cumhuriyet 50 x Clerine (iki sıra)”ve“Clerine x Cumhuriyet 50 (iki sıra)”melezlerinin az kardeş, geniş bayrak yaprak alanı, başakta fazla başakçık sayısı, başakta fazla tane sayısı, başakta yüksek tane ağırlığı için ;“Clerine x Plesent (altı sıra)”melezinin yüksek bin tane ağırlığı ve bitkide yüksek tane verimi için ;“Plesent x Cumhuriyet 50 (altı sıra)”ve“Plesent x Clerine (altı sura)”melezlerinin fazla kardeş sayısı, başakta yüksek tane ağırlığı, bitkide yüksek tane verimi için ;“Plesent x Kalaycı 97 (altı sıra)”melezinin sıkı başak yapısı, başakta az başakçık sayısı, başakta fazla tane sayısı ve bitkide yüksek tane verimi için yararlı kombinasyonlar olduğu sonucuna varılmıştır. Türkiye' de arpa yetiştirilen alanların çoğu yıllar önce geliştirilmiş eski çeşitler tarafından kaplanmış durumdadır. Verim düzeyi, kalite, stres koşullarına dayanıklılık ya da tolerans ve değişen çevre koşullarına uyum istekleri artmaktadır. Bu istekleri karşılamak için yeni arpa çeşitleri geliştirilmelidir. İstenen tarımsal özellikleri taşıyan çeşitleri geliştirmek için ebeveyn olarak kullanılabilecek uygun genetik kaynakların ve seleksiyon için kullanılabilecek uygun melez kombinasyonların belirlenmesi gereklidir. Bu çalışma o amaçla yürütülmüştür. Diallel kombinasyonlardan elde edilen populasyonlar seleksiyon için uygun materyale ve yeterli varyasyona sahip olarak bulunmuş, çeşitler ise ebeveyn olarak kullanıldıkları kombinasyonlarda, bazı özelliklere katkıda bulunabilecek kapasiteye sahip olarak belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
IV SUMMARY In this study, attempt was made to generate data to use in selection of proper parents and hybrid combinations and determine the relation between agronomic characters by evaluation of yield components and agricultural traits in F2 and F3 generations of various combinations. Cumhuriyet 50, Kalaycı 97, Plesent and Clerine barley varieties were used as parents, because of their desirable features for various characters. These varieties and their F2 and F3 hybrids were grown together in randomised complete block design with three replications at research field of Agricultural Faculty of Osmangazi University, Eskişehir in 2002 - 2003 growing season. Various features like number of days to heading and flowering, number of fertil tillers, plant height, flag leaf area, spike lenght, number of spikelet per spike, number of grain per spike, grain weight per spike, grain weight per plant, thousand kernel weight and awn lenght were investigated on parents and hybrids. According to the data obtained from 4x4 diallel combination set, F2 and F3 generations were evaluated separetely for all characters and variotions determined. Differences between hybrids were significant at 1 % level. Afterwards, hybrids and parents were evaluated together. It was found that there were variations between populations of F2 and F3 generations and significant at 1 % level. These results indicated that there were enough variations between barley genotypes for all investigated characters to study and make selections. In F2 generation, mean values of hybrids in two rows barleys were significantly higher than parents for number of days to heading and flowering, plant height, flag leaf area, spike lenght, number of spikelet per spike, grain weight per spike, grain weight per plant and thousand kernel weight. Values for other characters such as number of fertiltillers, number of grain per spike and awn lenght were close to parents. In siz rows barley genotypes, while mean values of hybrids were higher than parents for number of fertil tillers, number of grains per spike, grain weight per plant and grain weight per spike, its were lower than parents for thousand kernel weight and closer to parents for number of days to heading and flowering, plant height, spike lenght, number of spikelet per spike and awn lenght. Both in two and six rows barleys, mean values were reduced for all characters in F3 generation in compare with F2. They were found close to parents values. Thus, selections for all studied characters should be start after F3. According to the data obtained, the varieties were evaluated for their potential to be use as parents for various characters and concluded that they can be propose as genetic source to use in breeding programmes for some features, such as the variety Plesent for early flowering, higher grain per spike, high grain weight per spike and longer awn. The variety Clerine for large flag leaf area, long spike and high number of sopikelet. The variety Cumhuriyet 50 for high thousand kernel weight and plant height. The variety Kalaycı 97 for high grain yield per plant. In both generation, for all characters degrees of heterosis were changed between -56.3 % and 263.8 %. Heterobeltiosis degrees were found between -89.8 % and 222.1%. In F2 generation, while the highest mean value of heterosis was found on flag lef area (55.6 %) the lowest heterosis value was determined on thousand kernel weight (-1.0 %). The highest mean heterobeltiosis was determined for grain weight per plant (30.6 %), the lowest was determined for thousand kernel weight (-7.3 %). In F3 generation, the highest heterosis and heterobeltiosis degrees were obtained for flag leaf area (60.1 % and 28.3 %) the lowest degrees were found for grain yield per plant (-26.7 % and 35.9 %). Degrees of heterosis for plant height, spike lenght, number of spikelet per spike and grain weight per spike were significant and positive for all hybrids in F2 generation.VI In both populations, considering the high degrees of heterosis and heterobeltiosis, hybrids of“Plesent x Cumhuriyet 50 (2 rows)”for few tillers, tall plant height and high spike lenght ;“Cumhuriyet 50 x Clerine ( 2 rows)”and“ Clerine x Cumhuriyet 50 (2 rows)”for few tillers, large flag leaf area, high spikelet number per spike, high number of grain per spike and high grain weight per spike ;“Clerine x Plesent (6 rows)”for high thousand kernel weight and high grain weight per plant ;“Plesent x Cumhuriyet 50 (6 rows)”and“Plesent x Clerine (6 rows)”for high number of tillers, high grain weight per spike and high grain weight per plant ;“Plesent x Kalaycı 97 ( 6 rows)”for compact spike, few number of spikelet per spike, high number of grain per spike, high grain weight per plant were conclude as profitable combinations. Most barley growing areas in Turkey are occopied by old varieties that improved long time ago. Demands for yield level, quality, resistance or tolerance stres conditions, adaptability to changing environment are increasing. To meet these demends new barley varieties have to be improved. To improve varieties carrying desirable agricultural characteristics, it is necessary to identify proper genetic resources that can be use as parents and hybrid combinations that can be us efor selections. This study was carried for that purpose. The populations obtained from diallel combinations had proper material and enough variations to us efor selections. The varieties has capacity to input in some features when they use as parent in combinations. Thus, this study seems to be riched its target.
Benzer Tezler
- Kışlık arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin bazı tarımsal karakterlerindeki değişimin diallel analizi
Diallel analyses on some agronomic characters of six winter barley cultivars
AHMET BÜLBÜL
- Kışlık iki ve altısıralı arpa melezlerinde tohum bağlama ve F1'lerin embriyo kültürü ile yetiştirilmesi
Hybrid seed set in winter two-rowed and six-rowed barley crosses and F1 production by embryo culture
BAHAR ERGELDİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
ZiraatAnkara ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. A. MURAT ÖZGEN
- Kışlık iki-sıralı arpada (Hordeum vulgare convar. distichon Alef.) melez gücü üzerine araştırmalar
Researches on the hybrid vigor in winter two-rowed barley (Hordeum vulgare convar. distichon Alef.)
MEHMET ÜLKER
- Kışlık arpada (Hordeum vulgare L.) kallus oluşumu ve bitki rejenerasyonuna stoplazmanın etkisi
Cytoplasmic effects on callus induction and plant regeneration in winter barley (Hordeum vulgare L.)
YÜCEL KEŞLİ
- Bazı kışlık altı sıralı arpalarda (Hordeum vulgare convar. hexastichon Alef.) azotun verim ve verim öğeleri üzerine etkisi
The effects of nitrogen rates on yield and yield components of some winter six-rowed barleys (Hordeum vulgare convar. hexastichon Alef.)
SEVGİ ELMAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
ZiraatYüzüncü Yıl ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MEHMET ÜLKER