Anadolu'da kale kentler ve koruma sorunları: Diyarbakır kale kenti
Castle cities and protection problems at Anatolia: Diyarbakır castle city
- Tez No: 154571
- Danışmanlar: DOÇ.DR. İCLAL DİNÇER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Sur duvarları, Kale kent, Diyarbakır, Koruma planları, Yerleşimlerin gelişimi, City walls, Castle city, Diyarbakır, Plans for protection, Evolution of settlements
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 311
Özet
ÖZET Antik çağda birbirine kenetlenen evlerin dış duvarlarının korunma amacıyla sağır tutulması, daha sonraki dönemlerde yapılacak olan savunma amaçlı duvarların prototipi olmuştur. Bu duvarlarla çevrili yerleşmeler, egemenliklerinde kaldıkları devletlerin yerleşim kültürü ve politikalarının etkisi ile günümüze kadar süregelen bir gelişim ve değişim göstermiştir. Özellikle Avrupa kentlerinin XVIII. yüzyılda yaşadığı sanayi devriminin sonucu olan hızlı kentleşmenin yarattığı yoğunlaşma baskısını Türkiye'deki kentler, XIX. yüzyılda yaşamaya başlamış, tarihi kent merkezleri artan nüfusla beraber yoğun yapılaşma, rantın yükselmesi, kullanıcı davranış biçiminin ve diğer sosyo-ekonomik süreçlerin değişmesi gibi etkilerle bir dönüşüm baskısına maruz kalmışlardır. Tarihi kentlerdeki bu yoğunlaşma baskısı ile kentin fiziki mekanında sıkışma yaşanmış, kale ise yeni yerleşim alanlarına yayılmada engelleyici bir eşik görevi görmüştür. Dolayısıyla tarihi çevrelerde yoğunlaşmaya bağlı olarak bir bozulma yaşanmaya başlamıştır. Tarihi çevrelerin bozulması, batı ülkeleri modelinde olduğu gibi Türkiye'de de oldukça uzun bir sürece yayılan ve tek yapı ölçeğinden kentsel ölçeğe doğru gelişen bir koruma anlayışının doğmasına yol açmıştır. Bugün Türkiye'de kentsel ölçekte koruma uygulamaları sisteminde önemli sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunlar, tasarlanan çevre ve bu çevreyi kullananların gerçek gereksinmelerini yansıtan istekleri arasındaki uyumsuzluklar olabileceği gibi, toplum ve kamu araçlarına uygun olarak tasarlanan planın uygulanması sırasında ortaya çıkan engeller de olabilmektedir. Koruma uygulamalarında karşılaşılan bu sorunlar kale ile çevrili Diyarbakır'da belirgin olarak ortaya çıkmış, kale içine yönelik yapılan koruma planına rağmen koruma gerçekleşememiştir. Bu çalışma kapsamında Diyarbakır koruma amaçlı imar planının kentsel korumayı gerçekleştirmeye yetmemesinin, planın fiziki bir düzenlemenin ötesine geçememiş olmasının yanı sıra, bu planın kararlarının uygulanamadığı ya da yanlış uygulandığı yönünde varsayımlarda bulunulmuştur. Çalışmanın birinci bölümü, tez konusunun seçim nedenine bağlı olarak kale kent kavramı ve Türkiye'deki kentsel koruma sisteminin işleyişindeki problemlerin neler olduğunu, tezin ileri sürdüğü savın ölçümünün bir kale kent örneği olan Diyarbakır'da yapılmasının nedeninin ortaya konulmasını, çalışmanın ikinci bölümü, antik çağ ve Cumhuriyet dönemi arasında kalan dönemlerin kentleşme sistemini ve bu kentlerin duvarlarla çevrilme gelişimini, çalışmanın üçüncü bölümü, Diyarbakır kale kentinin ilk yerleşim nüvesinden başlayarak Cumhuriyet dönemine kadar olan gelişimini çalışmanın dördüncü bölümü, Diyarbakır kale kentinin Cumhuriyet dönemi ile başlayarak gelişen ve değişen kent dokusu üzerindeki planlama kararlarının etkilerinin seçilen örnek adalar üzerinde test edilmesini kapsamıştır. Son bölümde ise tezin genel sonuçlarına ve değerlendirmelere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Outer walls of houses next to each other were without windows for protection purpose at antique age. Then, this situation occupied a prototype for settlements which surrounded by such walls. These settlements have reached up to now by showing variations and evolution of settling cultures and politics of civilizations possessed them. Especially, in Europe at XVIII. Century, industry revolution leaded to a rapid urbanization and created a heavy density pressure, however Turkey started to face this pressure at XIX. Century, and historical city centers exposure to changing effects like user behavioral type, dense instructions, socio- economic process variations and high prices of buildings. The density pressure at historical cities developed an obstruction in physical placement of the cities and the walls played a prevention role for spreading of the settlements. Therefore, the disorders at the historical places due to high density have developed a protection study. in Turkey this study is similar to that of vvestern countries which comprises an understanding from unique structure scale to urban scale. There are some problems at urban protection applications system in Turkey. The problems are improperly planning of the environnıent which do not respond the user necessity and some restrictions during application stage of the planning. The problems related to protection applications can be obviously seen in Diyarbakir which have city wall and protection inside the wall was not provided although a protection plan. The city has data for solution and important urban place for exanıination. in this study, some false ör insufficient assumptions were discovered during the application of Diyarbakir protection purpose public work plan. First chapter of the study contains subject of the dissertation, urban term and processing of urban protection system and reason for choosing the working area, Diyarbakir. The second part cover the developments of surrounding walls between antique age and Cumhuriyet time. The third part consists the development of the settlement in the city wall, Diyarbakir, from beginning to Cumhuriyet time. The form chapter examine the plan decisions effects on chosen sampling areas. The lasf chapter the study contains results and evaluations on the protection plans applied to the cities surrounded by walls.
Benzer Tezler
- Anadolu'nun Akdeniz bölgesi kıyı kaleleri
The Anatolian coast of Mediterranean castles
EMİNE SELCEN CESUR
Doktora
Türkçe
2009
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. E. FÜSUN ALİOĞLU
- Evolution of the castle towns in Southwestern Anatolia and a framework for their preservation
Güneybatı Anadolu'daki kale kentlerin evrimi ve korunmaları için bir çerçeve
AYŞEN ETLACAKUŞ
Doktora
İngilizce
2023
Mimarlıkİzmir Yüksek Teknoloji EnstitüsüRestorasyon Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MİNE TURAN
- Amasra kale kenti: Ceneviz ticaret yolundaki Karadeniz surlu yerleşimleri bağlamında değerlendirilmesi ve koruma önerileri
Amasra fortress: Evaluation in the context of Black Sea settlements on the Ceneviz trade road and protection recommendations
NURHİLAL BURAK
Doktora
Türkçe
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLSÜM TANYELİ
- Hellenistik ve Roma döneminde Kilikia Pedias (Çukurova) yerleşimleri
Settlements in the Hellenistic and Roman period in Cilicia Pedias (Çukurova)
AYTÜL KAPLAN
- Urartu kalelerindeki kanalizasyon uygulamaları ve Altıntepe kanalizasyon sistemi
The sewage implementations in Urartian castle and the sewage system of Altintepe
MEHMET ALİ YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
ArkeolojiAtatürk ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KARAOSMANOĞLU