Vergi hukukunda mahkemelerin hukuk yaratma-kanun boşluğu doldurma yetkileri
The authority of the courts for gap filling and judicial further development of law in tax law
- Tez No: 159712
- Danışmanlar: PROF.DR. MUALLÂ ÖNCEL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 480
Özet
ÖZET VERGİ HUKUKUNDA HAKİMİN HUKUK YARATMA-BOŞLUK DOLDURMA YETKİSİ Hukukun kaynaklan bağlayıcı nitelikte düzenleyici bir hüküm içeren ve gerektiğinde devlet gücü ile icra edilen çeşitli hukuk kurallarından oluşur. Anayasa, kanunlar, kararnameler, tüzükler ve diğer düzenleyici idari işlemler hukukun kaynaklarmdandır. Hukukun kaynaklan arasında kanunlann özel bir önemi vardır. Burada kastedilen şekli anlamda kanunlardır; bunlar çağdaş devletin yasama organı olan parlamentolar tarafından kanun adı altında ve anayasada bunun için öngörülen usuller izlenerek çıkanlmış düzenlemelerdir. Hukuk uygulaması sırasında ortaya çıkan her hukuk kuralı geniş anlamda hukukun kaynaklanndan sayılır. Bu açıdan bakıldığında uyuşmazlığın taraflan dışında bağlayıcı olmasalar da, mahkeme kararlan hukukun tamamlayıcı kaynaklan arasında yer alır. Mahkeme kararlan kanunlardaki boşluklan dolduraıalan, hukuki uyuşmazlıklar için yeni çözüm tarzlan sunmalan ve yasama organını yasalarda değişiklik yapmaya sevk etmeleri ve hatta zorlamalan nedenleriyle mevcut hukukun gelişmesinde önemli bir role sahiptir. Çağdaş devlette yasama erki parlamento tarafından yerine getirilir, bir başka deyişle kanun koyma yetkisinin sahibi parlamentodur. Kanunlar ile aynı etkiye sahip kurallar kanun adı altında ve anayasada öngörülen usuller izlenerek sadece yasama organı tarafından çıkanlabilir, aynı şekilde kanunlan değiştirmek veya kaldırmak yetkisi de demokratik biçimde iş başına getirilmiş yasama organı olan parlamentoya aittir. Toplumun büyük çoğunluğu açısından önem taşıyan kararlar halk tarafından seçilen temsilcilerden oluşan parlamento tarafından alınır. Temel hak ve 437özgürlüklerin sınırlanması sadece kanunlar ile yapılabilir. Böylece kanunlar devlet ile yurttaşlar arasındaki ilişkinin çerçevesini belirler. Kanunlar bireylere kendi haklarında devlet organlarının işlem yapabilmelerinin koşullan ile neticelerini öğrenme imkanı verir. Mahkemeler de dahil olmak üzere hiçbir devlet organı anayasa veya yasalara öz ve şekil itibariyle aykırı düşen bir işlem tesis edemez. Bu durum yasallık-yasaların üstünlüğü ilkesi adım alır. Devlet organları anayasa ve kanunlar ile kendilerine verilen yetkiler dahilinde faaliyette bulunurlar. Hukukun üstünlüğü-hukuk devleti ilkesi ve temel hak ve özgürlüklerin güvence altında olması, her bir devlet organının kendisi için anayasada öngörülen yetki alanı dahilinde görev yapmasını gerektirir. Bu gerek güçler ayrılığı kuramı olarak da adlandırılır. Günümüz dünyasında hukukun ne olduğu ve ne olması gerektiğini belirlemekte mahkemelerin etkisinin giderek artması, güçler ayrılığı kuramının klasik anlayışında bir reforma gidilmesini gerekli kılmıştır. Sosyo-ekonomik koşullarda ortaya çıkan sürekli değişim, yasaların eskimesi ve yasa lafzının yetersizliği kanunlarda boşlukların ortaya çıkmasını kaçınılmaz kılmaktadır. Bugün hukuk uygulamasının adalet-hakkaniyet gerekleri ile uyumlu biçimde yapılması hususunda genel bir kam oluşmuştur. Mahkeme kararlan ile adalete uygun hukuki çözümler geliştirilebilir. Bu nedenle mahkeme kararlan boşluk doldurmanın temel vasıtası haline gelmiştir. Hukukun adalete uygun olarak etkin biçimde uygulanması için yargı erkinde yeniden düzenlemeye gidilmeli bu bağlamda yargı organlarının görevleri yeniden tanımlanmalı ve mahkemelere hukuk yaratma-boşluk doldurma yetkisi tanınmalıdır. Yargı organlarının temel görevi toplumda ortaya çıkan uyuşmazlıkları yasama organı tarafından çıkarılan kanunları uygulayarak çözüme kavuşturmaktır. Mahkemeler sadece hukuku uygulamak bir başka deyişle hukukun ne olduğunu, neyi 438gerektirdiğini bildirmekle yetkilidir, buna karşılık hukuk kuralı koymak mahkemelerin görevlerine dahil değildir. Ancak bazen yasaların uygulanması yasa koyucunun öngördüğü kadar kolay gerçekleşmez. Bu durum özellikle hukuk kurallarında soyut ifadelere ve belirsiz hukuki kavramlara yer verilmişse söz konusu olur. Yargıcın, önüne gelmiş bir davada uygulanacak belirsiz nitelikteki kuralın anlamını açıklığa kavuşturması yasanın yorumlanması adını alır. Yorum yardımıyla yasa koyucu tarafından getirilmiş soyut nitelikteki düzenlemenin kesin bir tanıma kavuşturulması yargı organlarının yetki ve görevleri arasında yer alır. Yasa hükümlerinin yorumlanmasında yargıç belli bazı usuller izler. Bu bağlamda yargıç öncelikle yasanın lafzı ile özünden çıkarılan anlamı tespit eder. Bunu yasadaki kuralın tarihsel yorumu izler, burada yargıç kuralın yasalaşma sürecinde yasa koyucunun izlediği amacı araştırır. Son aşama olarak ise yasanın objektif anlam ve amacının yasa koyucunun tarihsel amacından farklılaşıp farklılaşmadığı incelenir. Yasanın günün gerekleri uyarınca uygulamada kazandığı anlam yasa koyucunun yasa çıkarılırken izlediği amaçtan farklılaşmışsa, yargıç yasanın objektif anlamını esas alır. Yorumun bu aşamasında bazı durumlarda mahkeme kararlan yasa lafzı ile birebir örtüşmez. Bu durumu ifade etmek üzere hakimin hukuk yaratması kavramı kullanılır. Hukuk yaratma kavramı mevcut hukukun toplumsal değişme ile ortaya çıkan gereksinimlere uyarlanması anlamına gelir. Bu uyarlama çoğu kez yasaya yeni hükümler eklenmek suretiyle yasa koyucu tarafından yasada değişiklik yapılması biçiminde gerçekleşir. Bununla birlikte bazı durumlarda yasadaki boşluklar yargı organlarınca hakimin hukuk yaratması adı altında doldurulur. Hakimin boşluk doldurmak suretiyle hukuk yaratmasının temel koşulu bu hususu düzenleyen bir yasa 439hükmünün bulunmamasıdır, diğer bir deyişle konu yasa koyucunun iradesi dışında yasal düzenlenme dışında kalmış olmalıdır. Acil düzenleme gerektirdiği halde bundan yoksun kalmış olan hususlarda bir hukuk kuralı ya da en azından bir hukuki ilke biçiminde mahkemeler tarafından çözüm getirilebilir. Bu şekilde mahkeme kararlan ile getirilmiş ilkesel çözümler anlamında hakimin hukuk yaratması sayesinde yargı organları mevcut hukukun ve yasaların gelişimine katkıda bulunur. Bu yolla hukuk sistemi toplumsal gerçekliklere ve ekonomideki sürekli değişime kolayca uyarlanabilir. Hakimin hukuk yaratması gerek kamu hukukunda gerekse onun bir dalı olan vergi hukukunda önemli bir yardımcı hukuk kaynağı sayılmalıdır. Zira hukuk dilinde yer alan çok sayıda kavram ve kurum hakimin hukuk yaratması yoluyla ortaya çıkmıştır. Hakimin boşluk doldurmak suretiyle hukuk yaratmasında en sık başvurulan yöntemlerden biri kıyastır. Kıyas adalet düşüncesinden kaynaklanır. Adaletin temel gereklerinden biri herkesin eşit haklara sahip olması anlamına gelen eşitlik ilkesidir. Hukuk düşüncesinde ve uygulamasında eşitlik ilkesi, yasa önünde eşitlik ilkesi biçiminde ifade edilir. Bu ilkeye göre herkes yasa önünde eşittir, hiç kimseye cinsiyeti, ırkı ve soyu, dili, memleketi ve kökeni, inancı, dini veya politik görüşlerinden dolayı ayrıcalık tanınamaz veya ayrım yapılamaz. Yasa önünde eşitlik ilkesi ayrıca yasa uygulamasında eşitliği gerektirir. Yasa uygulamasında eşitlik, yasaların benzer durumlarda farklı uygulanmamasını ifade eder. Bununla birlikte eğer farklı muameleyi yeterince haklı kılan sebepler mevcutsa benzer durumlarda farklı uygulamalar yapılabilir. Bunun dışında devlet organları bir kimsenin ayrıma tabi tutulmasına yol açabilecek her türlü keyfi işlemi yapmaktan men edilmiştir. 440Adalet düşüncesi ve eşitlik ilkesi yasanın benzer olaylar için de uygulanmasını gerektirir. Yasa lafzı tarafından kapsanmasalar da, yasada düzenlenmiş olanlarla aynı olan veya esaslı unsurlarında benzerlik gösteren durumlar hakkında yasanın ilgili hükümleri kıyasen uygulanmalıdır. Bu yüzdendir ki yasal düzenleme sınırlan içinde kalan hukuk uygulamasının bir türü olarak kıyas can be boşluk doldurma ve hukuk yaratmanın en uygun yöntemi sayılmalıdır. Sonuç olarak her ne kadar vergi hukuku yasallık ve vergilendirme alanında yasama organının münhasıran yetkili olması ilkelerinin egemen olması nedeniyle kamu hukukunun şekli dallarından biri olsa da, adalet ve bunun gereği olan eşitlik ilkesi nedeniyle vergi yargı organları boşluk doldurma ve hukuk yaratma hususlarında yetkilidir. Ancak vergi hukukunda hakimin hukuk yaratması-boşluk doldurması anayasada ortaya konulmuş olan sınırlar (keyfilik yasağı gibi) ve hukuk metodolojisi kuralları çerçevesinde söz konusu olabilir. Vergi hukukunda hakimin hukuk yaratmasının çok sayıda örneği mevcuttur. Anayasa Mahkemesi ve Danıştay kararlan arasında yasal düzenlemeye aykırı düşmeyen (contra legem hukuk uygulaması örneği olmayan) pek çok hukuk yaratma örneğine rastlanabilir. 441
Özet (Çeviri)
SUMMARY THE AUTHORITY OF JUDGE FOR THE FURTHER DEVELOPMENT OF LAW AND GAP FILLING IN TAX LAW“Sources of law”are the forms of any directive provision which are recognized as binding and when occasions arise, are enforced by the use of state power. Constitution, statutes, executive orders, by-laws and other regulatory administrative acts can be given as examples for the sources of law. Within the conecpt of the sources of law,“the statutes”carry a significant importance. A law in the strictly formal sense is a statute. It is a regulatory act of the legislative organ which is the parliament in the modern state. A statute is enacted under the observance of the formal legislative procedure which is laid down in the constituition prerequisite. In a broader sense, every form of legal rule that comes into being during the application of laws is considered as a source of law. In this respect the court decisions, although they don't have a binding effect except for the parties of the dispute, can also be considered as a supplementary source of law since they have an important role in the further development of the existing law by filling in the gaps of the statutes, bringing new solutions for the legal disputes and inspiring and forcing the legislative organ to changes. In a modern state the legislative powers are assigned to the parliament, in other words the only state organ to enact statutes having a legal effect is the parliament. Statutes and codes in the context of a formal legislative act and following the necessary procedures foreseen in the constitution can only be enacted, amended or annuled by the legislative organ which is the democratically appointed parliament. 442The decisions on the matters which are important for the community at large can only be taken by the parliament which is duly elected for this purpose. Therefore the restriction of basic rights is possible only by a statute which is a direct regulation of Parliament following the formal legislative procedures. Thus the statutes should determine the legal framework of the relationships between the state and its citizens, enabling each individual to evaluate and be aware of the requirements and the consequences of the actions of the state authorities. The state authorities (including the courts) may not take measures which are contrary to the constitution or the statutes (both in form and substance). This principle is called as“the precedence of the statutes”. A state organ may function only by the powers conferred upon it by the constitution or the statutes. The rule of law and the conservation of basic rights require that each state organ must function within the limits laid down in the constitution.“The separation of powers doctrine”has also derived from this requirement. Yet in todays world a reform has become necessary in the classical understanding of the separation of powers doctrine since the influence of courts in determining“what the law is and what it law should be”has grown seriously. Due to the constant changes in socio-economical conditions, the obsolescence of the codes and the insufficiency of the texture of the statutes,“gaps in the statutory law”has become inevitable. Today it is commonly agreed that the application of law must be in concordance with the idea of equity. Equitable solutions in law can easily be found in the court decisions. For this reason the court decisions has become the main solution for gap filling. For an“effective application of law in conformity with the idea of justice”, the judiciary must be reorganized with its duties being redefined and 443the courts authority for the further development of law and gap-filling in the sense of judge-made law being recognized. The main duty of the judiciary is to solve disputes which arise in the society by implementing the law legislated by the parliament. Judicial organs authority is“to say what law and not to make them”. In other words they are not authorized to determine the legal rules but just to apply them. Sometimes“the implementation of the laws”is not realised as easy as the legistator has foreseen, especially when the legal rules contain“blanket clauses with undefined legal concepts”. When the judge clarifies the meaning of the ambigous rule for the case put before him, we talk about a“process of legal interpretation”. It is the function of the judiciary to give a precise definition to the abstract regulation introduced by the legislator. In interpreting a statutory rule the judge follows certain procedures. First he starts by drawing the inferences from the wording and the tenor of the statute. Then comes the historical interpretation of the rule, in this process the judge investigates the intention of the historical legistator followed during the drafting of the law. Finally at a further step of interpretation the judge examines whether the objective intention of the rule differs from this orginal intention. When the result is positive he translates the intention of the historical legislator into the needs and practice of today. Sometimes at this level of interpretation the decision arrived by the court can not be covered by the wording of the rule. This situation refers to the term“judicial further development of the law”. The term further development of the law indicates the adjustment of existing law to the needs and development of the society. The further development of the law is realized mostly by additions or amendments to the codes by the legislators. Yet in 444many cases the legal gaps are filled by the decisions of the judiciary which is called as“the case law”or“the judge-made law”.Thus the basic requirement for the judicial further development of the law through gap filling is the“absence of a regulatory provision”meaning that the subject has been left unregulated, yet not on purpose, by the legislator. Thus for the issues in need of a urgent regulation yet lacking it, a solution in the form a legal rule or at least a legal principle is supplemented in the court decisions. By the help of these through the judiciary developed principles, namely the judge-made law, the courts initiate the further development of the existing law and its statutory provisions. In this way the legal system is easily adjusted to the realities of the society and to the constant changes in the economics. Judge-made law must be considered as an important supplementary source of law both in public law and its branch tax law. Since many institutions have been introduced to the legal terminology as a by product of the judge-made law. One of the most conventional methods of judicial further development of law and gap-filling is“analogy”. Analogy derives from“the idea of justice”. One of the central concepts of the idea of justice is“the general principle of equality”meaning that all individuals should possess equal rights. In the legal theory and its application the general principle of equality is formulated as“the principle of equality before the law”. According to this principle all individuals shall be equal before the law, no one may have prejudice or enjoy preference because of his sex, descent and race, language, homeland and origin, faith, religious or political beliefs. The principle of equality before the law also guarantees“the equality under the application of law”in the sense that the statutes may not be applied differently in identical situations. Unless there are material grounds adequately justifying differential treatment, any 445arbitrary action by the state causing one to suffer prejudice in the exercise of the authority of the state is prohibited. Although they might not be covered by the wording of the regulation, for the situations which are identical or similar in its essential elements the ones stated in the statutes, related statutory rules and principles should also be applied to by the method analogy. The idea of justice and the principle of equality require this analogical application of law to the similar cases. Therefore analogy as a method of application of law within the boundaries of the existing legal regulations can be considered as the most suitable way of gap filling and further development of the law. Thus we conclude that although the tax law is a formal discipline of public law, requiring the precedence of the statutes and the reservation of statutory powers to the parliament in the area of taxation, due to the basic principle of equality before the law deriving from the idea of justice, tax courts are also authorized for the further development of the law and gap-filling. Yet further development of the law and gap- filling in tax law is allowed only within the limits set forward in the constitution (such as the prohibition of any arbitrary state action) and the rules of legal theory. Hence there are various examples of judge-made rules in tax law. Decisions of the Constitutional Court and the Council of State consist such examples of judge-made rules not contrary to the statutory regulations. 446
Benzer Tezler
- Contribution a la recherche d'un cadre juridique pour un droit international de laconcurrence plus efficace
Daha etkin bir uluslararası rekabet için hukuki çerçeve arayışı
ALİ CENK KESKİN
Doktora
Fransızca
2009
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JEAN MARC SOREL
PROF. DR. HALİL ERCÜMENT ERDEM
- Türk vergi hukukunda uzlaşma kurumu
Reconciliation institution in Turkish tax law
MEHMET KARAKUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
HukukGaziantep ÜniversitesiEkonomi Hukuku Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TAYFUN ERCAN
- Medeni Usul Hukukunda alternatif uyuşmazlık çözümü ve arabuluculuk
Başlık çevirisi yok
MUSTAFA S. ÖZBEK
Doktora
Türkçe
2003
HukukAnkara ÜniversitesiÖzel Hukuk (Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku) Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EJDER YILMAZ
- Farklı yargı düzenindeki yargı organı kararlarının birbirleri üzerindeki etkileri
Reciprocal effects of judicial decisions made by judicial and administarative courts
HİLAL ALBAL