Bir Türkiye'de Selçuklu Veziri: Fahrettin Ali (Sahib Ata)
A Turkey Seljuk Vizier of: Fahrettin Ali
- Tez No: 159743
- Danışmanlar: PROF. DR. FEDA ŞAMİL ARIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
“Bir Türkiye Selçuklu Veziri: Fahreddin Ali”adlı bu çalışmamızın konusunu Ebu'l-hayrat lakablı Sahib Fahreddin Ali'nin hayatı ve faaliyetleri oluşturmaktadır. Türkiye tarihinin çok önemli dönemlerinden birini içine alan Anadolu Selçuklu Devleti'nin bu çok önemli son veziri devletin en sıkıntılı zamanlarında uzun yıllar vezirlik yapmış mühim bir devlet adamı olduğu gibi dikkatimizi çeken bir başka tarafı da Anadolu'nun birçok yerinde vücada getirdiği ve tarihte pek az insana nasip olan o hayır müesseseleri olmuştur. Başlıca beş bölüm halinde hazırlamaya çalıştığımız bu çalışmanın ilk bölümünü Fahreddin Ali'nin siyasi yaşamı öncesindeki hayatına; ikinci bölümünü, vezirliğinden önceki devlet hizmetine; üçüncü bölümü, vezirlik hizmetleri ve faaliyetlerine; dördüncü bölümünü, ölümü ve şahsiyetine; beşinci bölümünü de eserlerine ayırmayı uygun gördük. Onun tarihteki yerini veya tarihi rolünü ise sonuç bölümünde ele aldık. Çalışmamızı yürütürken, daha ziyade ilk elden kaynaklardan yararlanmaya dikkat ederek, faydalandığımız bu yerli ve çağdaş kaynaklan giriş bölümünde açıkladık. Fahreddin Ali'den bahseden kaynaklar, onun siyasi hayatından önceki yaşamına dair hiçbir bilgi vermezler. Bu yüzden nerede ve ne zaman dünyaya geldiği, milliyeti, babası, dedesi ve kendisinin Anadolu Selçuklu Devleti hizmetinde görülene kadar hangi işlerle meşgul olduğu, kimlerden eğitim gördüğü ve eğitim durumu gibi konular, karanlık kalmaktadır. Selçuklu vekayinamelerinde zikredilen iki oğlundan başka iki oğlu daha ve bir kızı olmak üzere toplam 5 evlad sahibi olan Fahreddin Ali, bugün, kaynakların bahsettiği iki oğlu, kızı ve torunları ile beraber, Konya da yaptırdığı kendi türbesinde medfundur. İlk olarak Selçuklu Devlet hizmetinde emir-i dad olarak ortaya çıkan Fahreddin Ali'nin ilk başarısı, Moğolların anlaşma dışı taleplerini önlemek üzere gönderildiği Moğol ordugahında, İlhan'dan, Türkiye Selçuklu Devleti'nin istediği yarlığı almak olmuştur. Ardından saltanat naibliğine yükselmiş ve bu görevinin de layıkıyla yerine getirerek Sultan İzzeddin Keykavus II tarafından 1260 yılında vezirliğe yükseltilmiştir. 1261 yılında ise, Pervane Muineddin Süleymamn araya 74girmesiyle Rükneddin Kılıç Arslan IV hizmetinde tüm ülkenin veziri olmuştur. Bu dönemde Pervane, devletin kaderinde birinci derece rol oynayan kişi olduğundan Fahreddin Ali ancak onun ölümünden sonra devletin en etkili ismi olarak siyaset sahnesinde yer almıştır. Kılıç Arslan IV'ın ardından Gıyaseddin Keyhüsrev III ve onun ardından da Gıyaseddin Mesud IFun hizmetinde olmak üzere arka arkaya dört Selçuklu sultanına, ölümüne vezirlik yapmıştır. Onun bu vezirlik hayatı devletin en buhranlı dönemine denk geldiğinden, bir taraftan her geçen zaman Anadolu'da artan Moğol askerlerinin ihtiyacını temin için gerekli hesap işleriyle, diğer taraftan da bu duruma bir tepki olarak zaman zaman ve muhtelif yerlerde ortaya çıkan Türkmen ayaklanmalarına bastırmakla geçmiştir. Bunlardan en mühimi Karamanoğullarının isyanı olup Fahreddin Ali, bu uğurda çok sevdiği ve kaynakların methetdiği iki oğlunu şehid vermiştir. Devletin kurtuluşunu, Moğollarla iyi geçinme yolunda gören Fahreddin Ali, Moğollarla ilişkilerde daima uzlaşma yolunu tutmuş ve onların Anadoluda bir karmaşaya meydan vermemesi için devletin maddi imkanlarının tükendiği noktalarda, kendi hazinesinden Moğol askerlerine para tedarik etmiştir. Vezirlik hayatı boyunca sadece bir kere oda, Pervane'nin entrikaları sebebiyle vezirlikten uzaklaştırılmış ancak sonradan suçsuz olduğu anlaşılarak tekrar vezirliğe getirilmiştir. Son zamanlarında, sultan gerçek bir otorite taşımadığından, devletin tüm yükünü üzerine almış ancak yaşıda ilerlediğinden bu duruma daha fazla dayanamayarak 1288 de Akşehir'in Nadir köyünde vefat etmiştir. Moğol istilası altmda harap olan Anadolu“yu tekrar imar etmek için pek çok eserler inşa ettirmiş, bunlardan daha çok ilime verdiği değerden dolayı medrese inşasına önem vermiştir. Konya, Kayseri ve Sivas başta olmak üzere pek çok şehirde imar işleri yaparak, başlıca bu üç şehri kültür merkezleri haline getirmiştir. Aynı zamanda Anadolu”nun Türkleşmesinde birer yapı taşı olan bu muazzam eserleri halkın hizmetine sunmuş ve halk arasında nail olduğu sevgi ve saygısından dolayı kendisine Ebu'l-hayrat, Sahib Ata unvanları verilmiştir. 75
Özet (Çeviri)
Sahib Fahreddin Ali's life and his activities forms the subject of this study named 'Bir Türkiye Selçuklu Veziri: Fahreddin Ali' whose epithet was 'Ebu'l Hayrat'. Besides the very important last vizier of Anatolian Seljuk Empire, which comprises one of the very important eras of history of Turkey, was an important statesman, who executed his viziership in highly distressed periods of the Empire; another success of him that attracts our attention is the charitable foundations he established in many places in Anatolia, which. We thought it to be suitable to devote the first part of this study, which we tried to prepare in five parts, to Fahreddin Ali's life before his political life, the second part to his government service before his viziership, the third part to his viziership service and activities, the fourth part to his death and personality and fifth part to his works. We considered his place in history, in other words his historical role, in the conclusion section. While we were carrying out our study, we tried to apply to the first hand resources and have mentioned these native and contemporary resources, which we applied to, in the introduction section. Resources discussing Fahreddin Ali give no information concerning with his life before political career. So, the matters as when and where he was born, what his nation was, which occupations he and his grandfather had done until they were involved in the service of Seljuks, from whom he got his education and what was education level are vague. Fahreddin Ali, who had five children, a daughter and two sons besides two children who were mentioned in Seljuk chronicles, is buried in his tomb, which he have had built, with his two sons, one daughter and grandchildren mentioned in contemporary resources. The first success of Fahreddin Ali, who were first seen in the service of Seljuk Government as 'emir-i dad' was to get yarlık, which Seljuk Government asked for, from Ilhan in the Mongolian military camp where he was sent to stop Mongols' demands, which were out of treaty. Later, he was promoted to regent and achieved this duty as required, then he was promoted to viziership by Sultan Izzeddin Keykavus II in 1360. In 1361, by Pervane Muineddin Süleyman's interference, he 76become the viziership of the whole country in the service of Rükreddin Kılıç Arslan IV. Because Pervane was the person who had the highest rank role in destiny of the country, Fahreddin Ali took part in politics with the most efficient name Pervane' s his death. He was the vizier until his death in service of Giyaseddin Keyhiisrev after Kılıç Arslan, later Giyaseddin Mesud II. On the account of his viziership was in time of the highest depressed period of the Empire, his life as a vizier was spent in accountings required for supplying the needs of Mongolian soldiers in excessive numbers and suppressing Turkoman rebellions occurring sometimes as a reaction to former situation somewhere in the country. One of these was Karamanoğullan rebellion, for which two sons of him, whom he loved very much and were praised in resources, died while serving the Seljuk country. Fahreddin Ali, who thought salvation of the country was dependent on getting on well with Mongols, pursued the way of reconciliation with Mongols, even he he supplied money for Mongolian soldiers from his personal treasury when the government's sources fell short. During his life of viziership, only for one time he was taken away viziership because of Pervane' s tricks but then he was found innocent and raised to viziership again. In his later times, because the Sultan was powerless, he took all responsibilities of governing but on the account of his old age he couldn't endure this load and died in 1288. In order to improve Anatolia destroyed under Mongolian invasion, he built many architecturally magnificent buildings, furthermore, he gave great importance in building madrassahs on the account of he knew the value of scientific knowledge. By architecturally developing many cities especially Konya, Kayseri and Sivas, he made these three cities cultural centers. He put great works into public service and on the account of love and respect of people, was named as Ebu'l Hayrat and Sahip Ata. 77
Benzer Tezler
- Türkiye Selçuklu Devleti vezirlerinden Sâhib Ata Fahreddin Ali (Hayatı ve siyasi faaliyetleri)
Sâhib Ata Fahreddin Ali, A Vizier of Seljukian Empire (His Life and Politics)
HÜSEYİN TOPAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Tarihİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YUSUF AYÖNÜ
- Muînüddin Süleyman Pervâne: Hayatı ve siyaseti
Muînüddin Süleyman Pervâne: Life and politics
İLKNUR ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihÇankırı Karatekin ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SAYİME DURMAZ
- Türkiye Selçuklu Veziri Şemseddin Muhammed İsfahani (?-1249)
Turkey Seljuk Vizier Semseddin Muhammed İsfahani (?-1249)
EROL TOPÇU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜLEYMAN ÖZBEK
- Türkiye Selçuklu Devleti idarecilerinin medreselerle münasebetleri
The relation of Turkey Seljuk state administrators with madrasas
ÖZLEM COŞKUN
- III. Alaeddin Keykubad ve Türkiye Selçuklu Devleti'nin sonu
III. Alaeddin Keykubad and end of Turkey Seljuk State
MELEK GÖKSU ERDEĞER