XV. yüzyıl bir Türk Sufisi: Yakub-ı Çerhi
XV. century a Turkish Darwish: Ya'qub Charkhi
- Tez No: 191522
- Danışmanlar: PROF.DR. ETHEM CEBECİOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Tarih, Religion, Philosophy, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tasavvuf Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 315
Özet
Nakşbendûliğin ilk dönem temsilcilerinden olan Yakub b. Osman b. Mahmud el-Çerhû,Gazne yakınında Logar'ın Çerh kasabasında doğmuştur. Öğrenimine Herat'ta başlamış, ardından Kahire'ye gitmiştir. Kahire'de Zeyniliğinkurucusu Zeynüddin Hafû ile birlikte Şihabuddin Seyrami'den ders almıştır. Çerhû, buradakiöğrenimi sonrası Buhara'ya gitmiştir. Buhara'daki tahsilinin ardından kendisine fetva icazeti verilmiştir.Buhara'dan ayrılmadan kısa süre önce vedalaştığı Bahaeddin Nakşbend, kendisinde derinetki uyandırmış ve ona intisab etmiştir. Bahaeddin Nakşbend'in 791/1389'da vefatı sonrası ÇerhûBuhara, Keş ve Bedahşan'a gitmiştir. Bahaeddin Nakşbend'in vasiyeti ve Alâeddin Attâr'ındaveti üzerine, irşad sürecinde ona yardımcı olmak üzere Çeganiyan'a gitmiştir. AlâeddinAttâr'ın 802/1400'de ölümüne kadar yaklaşık onbir yıl onun yanında kalmıştır. Attâr'ın vefatısonrası yaklaşık yarım yüzyıl faaliyette bulunduğu günümüzde Tacikistan'ın başkentiDuşanbe'ye yaklaşık 5 km. mesafedeki Halfetu'ya gitmiş, 851/1447'de burada vefat etmiştir.Yakub-ı Çerhû'nin yetiştirdiği halifeler arasında özellikle Ubeydullah-ı Ahrâr ayrı biröneme sahiptir. Ahrâr ile birlikte tarikat Orta Asya'da ve Müslüman nüfusun bulunduğu diğercoğrafyalarda büyük gelişme göstermiştir.Geride bir çok eser bırakan Yakub-ı Çerhû, bu konumuyla Nakşbendûliğin ilk dönemlerihakkında önemli bilgiler aktarmaktadır. Eserlerinden Ney-name, Mevlana'nın Mesnevisi üzerineyazılan ilk şerhlerden biridir. Bahaeddin Nakşbend'in düşüncelerini aktardığı Risale-i Ünsiyye;Allah dostlarının özelliklerini anlattığı Risale-i Ebdaliyye; Melami kimliğiyle tanınan Ebu SaidEbu'l-Hayr'ın rubailerini şerh ettiği Havraiyye-Cemaliyye; Allah'ın doksandokuz isminiaçıkladığı Şerh-i Esma-i Hüsnâ; Kur'an-ı Kerim'in son iki cüzünü tefsir ettiği Tefsir, onuntasavvufi düşüncesini aktarmada dikkate değer eserleridir. Bunlardan başka Tarika-i Hatm-iAhzâb, el-Ehadisü'l-Erba'ûn, Şerh-i Nisab-ı Sıbyan li'l-Ferâhû, Risale der `ilm-i Feraiz Çerhi'ninortaya koyduğu diğer eserleridir.
Özet (Çeviri)
Ya?qub b. Otman b. Mahmûd who was an early shaikh of the Naqshbandi order, born inthe Charkh of the Logar district near Gazna.He studied first in Herat and then in Cairo. When he was in Cairo, Charkhy was aclassmate of Khaja Zayn-al-Din Khafû, founder of the Zaynû order, and studied under Sehab-al-Din Sherwani. Then Charky went to Bukhara and earned a licence to deliver fatwas.Shortly before leaving Bukhara he met Khaje Bahâ-al-Din Naqshband and expressedthe wish to join his circle. After short time Charkhy initiated into the order by Baha-al-dinhimself and assigned for his formal training to Ala-al-Din Attâr.After the death of Baha-al-Din Naqshband in 791/1389, Charkhy left Bukhara first forKesh and then for Badakhshan. There he received a letter from Attâr reminding him Baha-al-Din?s wish that Charkhy keep his company. He joined Attâr in Chaganian, remaining thereuntil his teath in 802/1400. Charkh moved to the region of Hesar Shadman and spent almosthalf a century there, dying in the village of Halfetu in 851/1447.The fame of Charky continues down to the present. His tomb now situated on the landsof Hesar Shadman outside Dushanbe, is still an object of pilgrimage being the principal holyplace of Tajikistan. The People of Logar would gather there on the occasion of the mulberryharvest to celebrate his memory with both prayer and picnic.He left behind five spiritual successor but the most important of them is Khadja `UbaydAllah Ahrâr. The Naqshbandi Order became firmly rooted in Central Asia and spread also toother regions of the Islamic world with him.Charky has got several writings and his books sheds light on the Naqshbandiyyah of histime such as Nay-nama that the most ancient piece of writing in explication of the Mathnawiand a commentary on the prologue to Rumi?s Mathnawi and two of the stories contained in itsfirst book. The Rasala Onsiye is about Naqshbandi practices; The Rasala Abdaliya concernsitself with questions relating to sainthood. Hawraiya Jamaliya is an extended commentary onquatrains attributed to Abu Said b. Abi?l-Kayr. Sarh al-Asma al-Hosna is about the ninety-nine names of God. Tafsir that the commentary on the opening chapter of Koran and its lasttwo sections. And Tarika-i Hatm-i Ahzab, al-Ahadis al-Erba?un, Sharh Nisâb al-Sibyan li al-Farahû, Resala der `ilm Farez a few quatrains composed by Charky himself.Charky was very active during his life. He never talk over with governer but worked forpeople. The life of Ya?qub Charky is very important because it helps us to understand thementality of Naqshbandiyyah in the Central Asia and the Ottoman Empire.
Benzer Tezler
- XV. yüzyılda Rumeli'de Heterodoks bir Türk sûfîsi: Otman Baba ve Velayetnamesi
In the XVth century, in Rumelia Heterodox a Turkish sûfî: Otman Baba and Velayetnamesi
GÖKHAN YURTOĞLU
- Cemâl-i Halvetî'nin tasavvufî mesnevîleri (Metin-İnceleme)
Cemâl-i Halvetî of the mystic masnavis (Text-Review)
LEYLA ALPTEKİN SARIOĞLU
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH AZMİ BİLGİN
- Divan şiirinde yol (XV-XVI. yüzyıl)
Road in the divan poetry (XV-XVI. century)
OSMAN BAYKAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıÇağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BELDE AKA
- 15. yüzyıl sultan şairlerinde din ve tasavvuf (Muradî, Avnî, Adlî, Harimî, Cem Sultan)
Başlık çevirisi yok
FATİH KILIÇKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
TarihBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL KEMİKLİ
- 18. ve 19. yüzyıl Aydın sufileri ve sufilerin mezar taşları
XVIII-IX century Anatolian sufis and grinding stones
BİRCAN KAYACAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN GÜLTEKİN