Geleneksel yerleşimlerin korunması açısından kültürel peyzaj değerlendirmesi: Mudanya örneği
An assessment of cultural landspace for the conservation of traditional settlements: A case study of Mudanya
- Tez No: 198469
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2005
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 249
Özet
Yeryüzünün farklı bölgelerini temsil eden ve oldukça geniş bir çeşitliliğe sahip olankültürel peyzajlar; kültür ve doğal çevre arasındaki karşılıklı ilişkilerin etkisiyle zamaniçinde değer kazanan ve doğal, kültürel, görsel, anlamsal nitelikleriyle ifade edilebilenve coğrafi olarak sınırlanabilen bir alan olarak tanımlanabilirler. Dünya üzerindeoldukça fazla çeşitliliğe sahip olan kültürel peyzaj alanları insanoğlunun sosyalgelişiminin, yaratıcılığının ve ruhsal zenginliğinin aynalarıdır ve ortak kimliğimizinparçalarını oluştururlar. İnsan ve çevre arasındaki ilişkilerin çeşitliliğini sağlamak veyaşayan geleneksel kültürler ile bunların kaybolmakta olan izlerini korumak amacıylakültürel peyzajlar olarak adlandırılan bu alanların değerlendirmelerinin yapılması vegelecek kuşaklara aktarılması için kayıt altına alınmaları gerekmektedir. Gelenekselyerleşim dokularının ve kültürel peyzaj özelliklerinin araştırıldığı oranda tanınması,tanındığı oranda korunması ve değerlendirilmesi, sahip olunan kültürün geleceğe doğruaktarılmasını sağlayacaktır.Bu çalışmada örnek alan olarak seçilen Mudanya, gerek denizden itibaren 0-15 km.'deyer alan zeytin ağaçları ile sahip olduğu baskın maki formasyonu ve tarım dokusu,gerek yüzyıllar boyunca burada yaşamış farklı kültürlerin oluşturduğu geleneksel Rumve Türk evlerinden oluşan tarihi yerleşim dokusu, ve gerekse ulusal kurtuluşsavaşımızın sonunda önemli bir başarı olarak nitelendirilen ?Mudanya Mütarekesi?neyapmış olduğu evsahipliğinden dolayı ?kültürel peyzaj alanı? olarak kabul edilebilecekyerleşimlerden biridir. Taşıdığı nitelikler ve kompleks yapısı ile kültürel peyzajalanlarının genel özelliklerini yansıtan Mudanya, koruma sorunları ve uygulanmaktaolan stratejiler ile benzer alanlarda faydalı olabilecek önemli bir örnek oluşturmaktadır.Doğa-kültür mirası ve Mudanya'nın değerlerinin yitirilmemesi adına kültürel peyzajözelliklerinin incelenmesi ve 21. yüzyılda Mudanya'nın kimliğinden güçlü izlerbırakılması gerekliliğinden kültürel peyzaj özellikleri açısından değerlendirilmesi buçalışma için uygun görülmüştür.Bu çalışmanın kapsamı bir kültürel peyzaj alanı olarak seçilen çalışma alanınıngeçmişten günümüze nasıl bir değişim geçirdiği, bu değişimden ne kadar etkilendiği vebugün nasıl kullanıldığının araştırılması ve bu araştırma sonucunda alanın kültürelpeyzaj karakter alanlarının ortaya konulması ve günümüz kentlisinin değişengereksinim ve beklentileri ile kültürel peyzaj alanlarına gösterilmesi gereken hassasiyetarasındaki dengenin sağlanmasına yardımcı olacak değerlendirmeleriningerçekleştirilmesidir.Araştırmada ilk olarak kültürel peyzajların değerlendirilmesinde kullanılan yöntemleredair bir literatür araştırması yapılmış ve Mudanya için kültürel peyzaj yaklaşımıbelirlenmiştir. Kültürel peyzajların analizinde masabaşı çalışmaları ve genel araziçalışmalarının hemen ardından gelen aşamada ise çalışma alanının, dokümantasyonamacıyla, doğal peyzaj elemanları (bu çalışma için zeytinlikler, kıyı bandı, topoğrafya,vb) ve yollar, sınırlar ve yerleşimin özellikleri gibi kültürel peyzaj elemanları temelalınarak, alan baskın ve belirleyici karaktere sahip dört farklı peyzaj karakter alanınaayrılarak incelenmiştir. Özellikle ?birinci peyzaj karakter alanı? olarak değerlendirilenbölge, vaktiyle Rumların yerleştiği Giritli Mahallesi'nden oluşmaktadır ve birbirineparalel ve bunları dik kesen sokakların oluşturduğu ızgara planlı yerleşimiyle farklı birkarakter sergilemektedir. Türklerin yerleştiği ve halk arasında yerli mahallesi olarakgeçen bölge ise topoğrafik yapının da etkisiyle eğimli ve dar sokaklardan oluşmuş vehücrelerin birleşmesi gibi organik bir doku meydana gelmesiyle farklı bir karaktersergilediğinden ?ikinci peyzaj karakter alanı? olarak belirlenmiştir. ?Üçüncü peyzajkarakter alanı? ilçenin ticaret ve kamu yapılarının toplu olarak bulunduğu ve Türk-Rummahallelerinin birleştiği bölge olarak göze çarpmaktadır ve Cumhuriyet dönemininetkilerini taşımaktadır. ?Dördüncü peyzaj karakter alanı? olarak değerlendirilen kısımise ?Modernleşme? denilen süreçte kimlik değişimi olarak Mudanya'yı da etkileyen vegeleneksel doku ile uyuşmayan yazlık konut, site ve apartmanların oluşturduğu yeniyerleşim bölgelerini içermektedir. Bu bölümlemelerle araştırma alanının kültürel peyzajenvanterinin bütünü için bir çerçeve oluşturulması hedeflenmektedir.Peyzaj karakter alanlarının değerlendirilmesinden sonra ise kullanım ve kullanıcıya aitözellikler ile kullanıcıların peyzaj tercihlerinin ve önceliklerinin değerlendirilmesiyapılmıştır. Bu aşamada ilk olarak, kentteki önemli peyzaj elemanlarının, tarihi vekültürel özelliklerin kullanıcı tarafından algılanışının ve kentsel mekanlarla ilgilitercihlerinin ve sezgisel tepkilerinin belirlenmesi amacıyla ?Kullanıcı KatılımlıFotoğraflama Tekniği?nden yararlanılmıştır. Bu fotoğraf çalışmasının hemen ardındanve bu çalışmada elde edilen verilerden yararlanılarak hazırlanan anket tekniği, yine yörehalkının gözünden Mudanya'nın olumlu ve olumsuz yönleri ile kentteki doğal vekültürel çeşitliliği korumak ve geliştirmek için yapılacak değişiklikleri değerlendirmeyeyönelik ikinci bir teknik olarak uygulanmış ve ?Kullanıcı Katılımlı Fotoğraflama?tekniğinden elde edilen kategorilerin kontrolü amacıyla yardımcı bir yöntem olarakkullanılmıştır. Çalışmada fiziksel çevre analizinde bir teknik olarak kullanılan mekansaldizin yöntemi ise diğer iki yöntemden elde edilen kısmen subjektif mekansal algı vetercih verileri ile matematiksel analize dayalı olan bu yöntemle elde edilen verilerarasında karşılaştırma yapabilmek, benzerlik ve farklılıkları ortaya koyabilmekhedeflenerek uygulanmıştır.Çalışmanın son aşamasında ise önceki aşamalarda gerçekleştirilen incelemelersonucunda ortaya çıkan veriler temel alınarak Mudanya'nın kültürel peyzajözelliklerinin korunmasında karşılaşılan sorunlar ve çözümler üzerine değerlendirmeleryapılmış ve geleneksel yerleşimlerin korunması açısından genel bir koruma yaklaşımıve öneriler getirilmiştir.
Özet (Çeviri)
The term ?cultural landscape? emcompasses a variety of landscape types, including:rural agricultural areas, traditional settlements, small towns, designed gardens andnational parks. For this reason some agencies including both the United States NationalPark Servis and UNESCO World Convention, have tried to define the term and thetypes of the cultural landscapes. The cultural landscape could be defined as ? ageographically definable area that acquires significance over time by virtue ofinterrelationship between culture and the natural environment, and which may bedescribed by its natural, cultural, visual, and meaning attributes. A cultural landscape isa complex phenomenon with a tangible and intangible identity. The intangiblecomponent arises from ideas and interactions which have an impact on the perceptionsand shaping of a landscape. Cultural landscapes mirror of the cultures which createdthem and they need to be examined and registered for transfering the inventory throughthe next generations.In this research, Mudanya was chosen for the cultural values comes from its traditionaldwelling and settlement patterns devoloped in hundred years and most part of the townstill keep its vernacular architecture and historic vernacular landscapes and itsagricultural patterns dominated by olive trees and more it is the place that an importanttruce finished the war between Turkey and Greece took place that makes the town animportant historic site. An assesment of Mudanya?s cultural landscape provides aholistic perspective from which to provide planning strategies for inventory andconservation of cultural landscape characteristics.The objective of this study is to research how the cultural landscape characteristics arechanged from the past until today, how much of these are affected by this change andhow they are perceived today and to realize the assesments that will help in providingthe balance between the needs and expectations of the urban people of the 21st centuryand the sensitivity that needs to be shown to the traditional settlements.In the first chapter, the theory and analysis of cultural landscapes has reviewed andconceptual border of the cultural landscape approach for Mudanya has beendetermined. After the literature and field studies, based on the natural landscapeelements (in this case olive plantations, coastal line, topography, etc.) pathways, bordersand settlements characterictics, the study area has divided into four different landscapecharacter areas and examined.Following the analyses of these landscape character areas, the evaluation of residentsand visitors? landscape preference and priorities, and usage characteristics haveconducted. In this step ?Visitor Employed Photography? (VEP) has used as a techniquefor determining the perception of the users about important landscape elements, culturaland historical characteristics, and their intuitive reactions related to the city. By usingVEP technique, what critical areas, elements and special outdoor places are essential tocultural identity of the town has been evaluated. After that, the questionarie categoriesderived based on the VEP results and has conducted for evaluating residents? perceptionabout positive and negative aspects of the city and their proposals about thesettlements? natural and cultural diversity that needs to be protected. Finally, the spacesyntax method as a technique for physical environment analyses has applied to the area.The aim of applying space syntax method was to make comparion of data betweenspace syntax method based on mathematical analysing and VEP and questionariemethods that gather partly subjective user perception and preference; and to displaysimilarities and differences of results.The final section of this research consist of the evaluation of the problems and theirsolutions gathered from the previous sections and general conservation approach andsuggestions for the conservation of the traditional settlements.
Benzer Tezler
- Türkiye'de nüfusunu yitiren kırsal yerleşimlerin korunması için bir yöntem önerisi: Ödemiş-Lübbey Köyü örneği
A model proposal for conservation of abandoned rural settlements in Turkey: Case study of Odemis-Lubbey Village
KORAY GÜLER
Doktora
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. YEGAN KAHYA SAYAR
- Kırsal alanlarda geleneksel peyzaj katmanlarının okunması
Reading traditional landscape layers in rural areas
MUHAMMED ENES ÖZPOLAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Peyzaj Mimarlığıİnönü ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVGİ GÖRMÜŞ CENGİZ
- Kırsal yerleşim peyzaj kimlik özelliklerinin tespiti, korunması ve geliştirilmesine yönelik değerlendirme matrisi önerisi
An evaluation matrix proposal for identification, preservation and development of landscape characteristics of rural settlements
MELTEM ERDEM
Doktora
Türkçe
2012
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SELİM VELİOĞLU
- Tarihi yerleşmeler için ekolojik kentsel tasarım kriterlerinin belirlenmesi, Battalgazi (Eski Malatya) örneğinde bir irdeleme
Determination of ecological urban design criteria for historical settlements, an examination on the case of Battalgazi (Old Malatya)
EZGİ TAÇORAL KIYAT
Doktora
Türkçe
2022
Peyzaj MimarlığıBartın ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE SELMA ÇELİKYAY
- Bursa-Keles ilçesi Gelemiç kırsal yerleşmesi geleneksel mimari dokusunun incelenmesi ve koruma amaçlı değerlendirilmesi
Investigation of the traditional architecture of Bursa-Keles district Gelemic rural settlement and evaluation of protection purpose
FADİME YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ TÜLAY ÇOBANCAOĞLU