Orta Tunç Çağı'ndan Roma dönemine Anadolu müzik kültürünün analizi
From The Middle Bronze Age to the Roman period, analysis of music culture of Anatolia
- Tez No: 206887
- Danışmanlar: PROF. ŞEHVAR BEŞİROĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 216
Özet
Orta Tunç Çağı'ndan Roma Dönemi'ne, Anadolu Müzik Kültürü'nün Analizi konulu bu tez çalışmasında Orta Tunç Çağı'ndan Roma Dönemi'ne kadarolan süreçte Anadolu müzik kültürünün analizi, görsel ve yazılı veriler üzerindeçalışılarak yapılmıştır.Bu dönemde Anadolu'da kültürel açıdan aynı özelliklere işaret eden bir çokMedeniyet ve topluluğun varlık gösterdiği bilinmektedir. Bu çalışmada ise Hitit,Antik Yunan, Frig ve Urartu Medeniyetleri'ne ait arkeolojik veriler temelkaynaklarımızı oluşturmuştur. Resimli ve rölyefli keramik kaplar, metal sunukapları, duvar resimleri, duvar rölyefleri, çeşitli malzeme üzerine yapılmış resimler,heykeller, sikkeler, süs eşyaları ve aksesuarlar görsel nitelikteki arkeolojik verilereişaret eder. Çalışma sırasında Türkiye'deki müzelere gidilip arkeolojik veriler,sergilenen eserler ve resmi izin alınabildiği ölçüde yerinde değerlendirilmiştir. Teziniçeriğindeki arkeolojik verilere ve bunlar üzerindeki sahnelere ait resimler ise basılıkitaplardan elde edilmiştir. Bu çalışmada, söz konusu arkeolojik verilerin tümüyerine daha karakteristik özelliklere işaret edenler değerlendirmeye alınmış,arkeolojik veriler üzerindeki sahneler diğer sahnelerle karşılaştırılarak incelenmiş,ortak ve ayrılan yönler dikkatle ele alınmıştır. Bu karşılaştırmalı analizler yapılırkenaynı zamanda özellikle Hitit çivi yazılı metinleri, Antik Yunan edebiyatı vemitolojisi ile ilgili anlatılardan da faydalanılmıştır.Farklı kaynaklarda müzikal sahne ve çalgılarla ilgili çok farklı şekillerdeyanlışlık ve yorumlama hatalarının olduğu gözlemlenmiştir. Bu konuyu vurgulamakamacıyla yorum hataları ve bu konudaki öneriler de tezin içerisine dahil edilmiştir.Bu yayınlarda çalgıların sistematik bir şekilde ifade edilmesi için bir sınıflandırmasisteminin kullanılmamış olduğu görülmektedir. Aynı çalgıların değişik yazarlartarafından farklı isimlerle ifade edilmesi bu konudaki başlıca problemlerden biriolarak karşımıza çıkmaktadır. Tez çalışmasında bu şekildeki bir anlam kargaşasınınönüne geçebilmek için Hornbostel-Sachs Çalgı Sınıflandırma sistemi tercihedilmiştir. Antik Yunan çalgıları için lir, kithara, phorminks, barbitos, arp, aulos,salpinks, syrinks, krotala, tympanon, olmak üzere genel kabul görmüş olanterminolojiyi, Hitit ve diğer Medeniyetlerle ilgili olarak ise Hornbostel-Sachs ÇalgıSınıflandırma Sistemindeki yerlerini de belirterek lir, saplı lut, arp, çift borulu, doğaltrompet, küçük deri gerili, büyük deri gerili, simbal, sallamalı idyofon terimlerininkullanılmıştır. Çalgıların isimlendirilmesi konusunda belirsizliklerin olmasıdurumunda ise temel sınıflandırma basamakları olan idyofon, membranafon, aerofonve kordofon kelimeleri kullanılmıştır.Arkeolojik veriler üzerindeki müzikal unsurlar içeren sahneler kadar müzikalunsurlar içermeyen sahneler de karşılaştırmalı bir çalışma için analiz edilmiştir. Buşekildeki çalışma özellikle benzer etkinliklere işaret eden sahnelerinçözümlenmesinde müzikal unsurların yorumlanma alanını genişletmiştir.Hitit müzik kültürünün şekillenmesinde yerli halk olan Hattilerin ve diğerAnadolu Medeniyetleri'nin yanı sıra Mezopotamya kültürleri de önemli roloynamıştır. Hitit Medeniyeti'ne ait rölyefli keramik kaplar, rölyefli keramik kapparçaları, metal sunu kapları, duvar rölyefleri, mühürler, Hitit müzik kültürü ile ilgiliönemli sahneleri içeren başlıca arkeolojik veriler olarak karşımıza çıkmaktadır. Çiviyazılı tabletler ise törenlerin yanı sıra bu törenlere katılan müzisyenler ve çalgılarlailgili önemli bilgileri içermektedir. Görsel arkeolojik veriler üzerindeki sahnelergerek kendi içerisinde gerekse diğer arkeolojik veriler üzerindeki sahnelerlekarşılaştırmalı olarak çözümlenmiştir. Eski Hitit krallık çağına tarihlendirilen İnandıkkült vazosu üzerindeki müzikle ilgili sahneler Hitit müzik kültürü hakkındaki en eskikaynaklardan biridir. İnandık vazosu üzerinde müzik eşliğindeki eğlence amaçlıetkinliklerin yanı sıra bazı ritüel uygulamaların da tasvir edilmiş olduğugörülmektedir. Bu vazo ile yakın dönemlere tarihlendirilen rölyefli keramik kapparçaları üzerinde kısmi de olsa müzisyen tasvirleri görülür. Öte yandan Alacahöyük,Karatepe, Kargamış ve Zincirli rölyefleri ise müzik grupları, çalgılar, müzikeşliğindeki dans etkinlikleri ve bireysel icra konusunda önemli tasvirlere işaret eder.Bu tasvirler ve çivi yazılı metinler, kült törenlerinde, adak etkinliklerinde,festivallerde, ritüellerde, müzisyenlerin grup halinde ve bireysel icra şeklinde yeraldığına işaret etmektedir. Birden çok müzik grubunun görev aldığı etkinliklerin yanısıra sadece bir müzisyenin icra ettiği etkinliklerin varlığı da söz konusudur. Çiviyazılı metinlerden yola çıkarak özellikle tapınaklarda ya da dinsel amaçlı törenlerdegörev yapan müzisyenlerin işlerini oldukça dikkatli bir şekilde gerçekleştirmişoldukları anlaşılmıştır. Hitit Medeniyeti'nde gerek müzik gruplarında gereksebireysel icralarda çift borulu, saplı lut, lir ve simbal çalgılarının yanı sıra küçük derigerili ve büyük deri gerili çalgılarının kullanıldığı da görülmektedir. Arkeolojikveriler vokal icra ile ilgili görevlilerin yanı sıra çalgı icracılarının da vokal icrayaptıklarına işaret etmektedir. Ayrıca kordofon icracılarının mızrap, çift boruluicracılarının ise phorbeia kullanımı konusunda seçici davrandıkları anlaşılmaktadır.Antik Yunan Medeniyeti'ne atfedilen arkeolojik veriler de müzik kültürü hakkındaönemli kaynaklara işaret eder. Görsel nitelikteki arkeolojik verileri, resimli keramikkaplar, kabartmalar, heykeller, sikkeler, süs eşyaları, duvar resimleri, çeşitli malzemeüzerine yapılmış olan resimler olarak sıralamak mümkündür. Antik YunanMitolojisi'nin yanı sıra sözlü gelenekle aktarılarak yazıya geçirilmiş olan anlatılar isediğer kaynaklara işaret eder. Görsel nitelikteki arkeolojik veriler üzerinde AntikYunan Mitolojisi ile ilgili sahnelerin yanı sıra kültlerle ilgili tapınma ve adaktörenlerinin, festival etkinliklerinin, yarışmaların, gündelik işlerin tasvir edilmişolduğu görülmektedir. Bu sahneler müziğin bu etkinlikler içerisindeki yerine işaretetmesi açısından oldukça büyük bir önem taşımaktadır. Özellikle mitolojik veefsanevi karakterlerin Antik Yunan Medeniyeti'nde müzikal unsurlarlailişkilendirilmiş olduğu görülür. Lir, kithara, barbitos, phorminks gibi çalgıların yanısıra aulos ve syrinks çalgılarının da tanrısal ve efsanevi karakterlerle dolaysız olarakilişkilendirilmiş olan çalgılardır. Öte yandan tapınma ve adak törenlerinde müziğinönemli bir yeri olduğu, belirli periyodlarda gerçekleştirilmiş olan festivallerin iseiçerisinde tören etkinliklerinin yanı sıra müzik yarışmalarına da yer verildiğibilinmektedir. Antik Yunan Medeniyeti'nde müzik gruplarının yanı sıra bireyselicraların olduğu da anlaşılmaktadır. Müzik gruplarında lir, kithara, barbitos'un yanısıra arpların ve çoğunlukla dansçıların ellerinde tasvir edilmiş olan idyofon vemembranafonların kullanılmış olduğu, dansçıların aynı zamanda el çırpma gibibedensel hareketlerle de müzikal icraya katılmış oldukları tespit edilmiştir. Farklıkombinasyonlardaki çalgı gruplarının oluşturulmuş olduğu, müzisyenlerin plektronve phorbeia kullanımı konusunda seçici davrandıkları görülür. Antik Yunan Müzikkültüründe farklı şekil ve kişi sayılarında oluşturulmuş olan koroların da büyük birönem taşıdığı, çalgısal ve vokal icra şeklinde gerçekleştiği anlaşılan bireysel müzikicrasında özellikle destan ve şiirleri seslendiren kişilerin genellikle Lir kullanmışolduğu anlaşılmaktadır. Homeros ve Hesiodos'un eserleri bu şekildeki icralar yoluylasözlü gelenekler şeklinde aktarılmış olmaları açısından büyük bir önem taşımaktadır.Ege Kıyıları ve adalarında yaşamış olan şairlerin ise eserlerini bu şekildeki bir çalgıeşliğinde seslendirmiş oldukları anlaşılmaktadır.Frig Medeniyeti'nin başta Antik Yunan olmak üzere diğer AnadoluMedeniyetleri'yle önemli iletişimleri olduğu, Ana tanrıça Kibele kültü'nün yanı sıradiğer bazı tanrısal karakterler adına da tapınma törenlerinin yapıldığı bilinmektedir.Boğazköy kazılarında bulunmuş olan Kibele heykelinin sağ ve solundakimüzisyenlerin çalgıları, Antik Yunan ve Frig Medeniyeti müzik kültürleri arasındakibağlantılara işaret etmektedir. Bu müzisyenlerin Antik Yunan müzik kültüründekikithara ve aulos benzeri çalgılarla tasvir edilmiş olduğu görülür.Özellikle Mezopotamya Medeniyetleri ile olan bağlantıları açısından büyük birönem taşıyan Urartu Medeniyeti'nde ise arkeolojik verilerin de işaret ettiği üzeretapınaklarda ve diğer kutsal alanlarda gerçekleştirilmiş olan ve çok sayıdamüzisyenin görev aldığı dinsel içerikli törenlere büyük bir önem verilmiştir.Özellikle madenler açısından zengin olan Urartu Medeniyeti'nde bu sebeple metalçalgıların yaygın olarak kullanılmış olduğu öne sürülebilmektedir. Urartu arkeolojikverileri arasındaki bronz bir kemer parçası üzerinde yer alan bir sahne, lir ve çiftboruluların yanı sıra küçük deri gerililerin de Urartularca kullanılmış olduğuna işaretetmektedir. Öte yandan Mezopotamya bölgesinin kültürel etkisinden dolayı,Urartularda arpların da kullanılmış olduğu anlaşılmaktadır.Anadolu'nun bu tez çalışmasını ilgilendiren döneminde bir çok Medeniyetvarlık göstermiştir. Gerek birbirleriyle gerekse başta Mezopotamya medeniyetleriolmak üzere diğer medeniyetlerle olan kültürel ilişkileri açısından büyük bir önemtaşıyan Hitit, Antik Yunan, Frig ve Urartu Medeniyetleri'ne atfedilen görsel ve yazılıarkeoloji veriler tezimizin temel kaynaklarına işaret eder. Bu Medeniyetlerdekimüzik kültürü ise gerek çalgılar gerek icra biçimleri açısından bir çok yönden ortaközelliklere işaret etse de bir kavram olarak müziğin taşıdığı anlamlar açısındanönemli farklılıkların olduğu anlaşılmıştır. Bu dönemde müziğin ağırlıklı olarak külttörenlerinde, adak uygulamalarında, değişik amaçlı ritüellerde, festivallerde yeraldığı görülür. Özellikle dinsel uygulamaların ve mitolojik anlatıların müzikalunsurlarla önemli şekilde ilişkilendirilmiş olduğu görülür. Bireysel ve grup olmaküzere iki ayrı icra biçiminin de etkinlikler içerisinde tercih edilmiş olduğuanlaşılmaktadır. Bu etkinlikler içerisinde çalgısal ve vokal icra gruplarının yanı sıraher iki icra biçimine de yer veren gruplar olduğu da görülmüştür. Bireysel icracılarınçalgılarını daha çok bir metnin seslendirilmesinde kullandıkları görülür.Görsel ve yazılı arkeolojik veriler karşılaştırmalı olarak ele alınarak müzikalunsurların çözümlenmesinde bir çok olasılık üzerinde dşüşünülmüş, çalgıterminolojisi konusunda belirsizliklerden kaçınmak için Hornbostel-Sachs çalgısınıflandırma sistemi referans olarak alınmıştır.
Özet (Çeviri)
From The Middle Bronze Age To The RomanPeriod, Analysis of Music Culture of Anatolia?, in the period between the middlebronze age and the Roman period, music culture of Anatolia, was analysed byworking on the written and visual sources.It can be seen that in this period many civilizations and social groups that hadshowed common cultural specialities had lived in Anatolia. In this study, thearchaeological remains of the civilizations of Hittite, Ancient Greece, Phrygia andUrartia have been our main sources. Pictured and reliefed cups, metallic libationvessels, wall pictures, wall reliefs, pictures made on different kinds of materials,statues, coins, beauty goods and accessories indicate the visual sources. During thethesis study, by going the museums in Turkey archaeological sources were examinedwhere they were kept in, in the limits of exhibited ones and the limits of formalpermissions. The archaeological sources and the scenes on them, that we used in thisthesis study, were provided from the published books. In this study, we didn?tinclude all the archaeological sources but the ones that showed more characteristicspecialities and the scenes illustrated on these archaeological sources were examinedby comparing each other and the common and different specialities of these sceneswere examined carefully. During these comparative analysis, we benefited also fromespecially the Hittite cunei form tablets and Ancient Greece literature andmythological narrations.In the different sources, there have been observed many kinds of failures andinterpretation mistakes related to the musical scenes and the musical instruments. Inorder to emphasize this subject, interpretation problems and the suggestions aboutthis subject were included in the thesis. In these publishings, it?s seen that any kindof musical instrument classification system wasn?t used to explain the musicalinstruments in a systematic way. It is seen that same instruments were named withdifferent words by different writers, and this was our one of the main problems. Inthis thesis study in order to avoid of this kind of meaning confusion, Hornbostel-Sachs instrument classification system was preferred.For the musical instruments of Ancient Greece, most accepted terminologyincluding , lyre (lir), kithara (kithara), phorminx (phorminks), barbitos(barbitos),harp(arp), aulos(aulos), salpinx(salpinks), syrinx (syrinks) , krotala (krotala),tympanon (tympanon) ; and the terms that we have used for the musical instrumentsof Hittite and the other civilizations are lyre (Lir), necked lut (saplı lut) , harp (arp),double pipe (çift borulu) , natural trompet (doğal trompet), small membranaphone(küçük deri gerili), and large membranaphone (büyük deri gerili) , cymbal, (simbal)and shaken idiophone (sallamalı idyofon)., by indicating their placement in theHornbostel-Sachs instrument classification system1. The terms that indicated themain classification classes of Hornbostel-Sachs instrument classification system,Idiophone, Membraphone, Aerophone and Chordophone were used for someinstruments when there had been indeterminancies about naming them.The scenes, are not including musical elements were analysed importantly asmuch as the scenes that are including musical elements, for a comparative study.This kind of study, especially, enlarged the interpretation area of the musicalelements in the solving the scenes that included similar activities.It was understood that, in evoluation of the music culture of Hittites, whetherthe cultures of native Anatolian people Hatties and the other civilizations of Anatoliaand Mesopotamia had played very important roles. Reliefed cups and reliefed cuppieces, metallic libation vessels, wall reliefs and seals that were attributed to thecivilization of Hittite, are the main archaeological sources including important scenesabout Hittite music culture. On the other hand cuneiform tablets gave importantinformations about ceremonies, musicians and musical instruments. The scenes onthe visual archaeological sources were analyzed whether in it self or with comparingthem with each other or with other archaeological sources. The musical scenesillustrated on Inandık cult vase, that belongs to Hittite old kingdom period, are one ofthe oldest sources about Hittite music culture. It is seen that some scenes ofentertainment activities and rituals were illustrated on İnandık vase. Some partialmusician illustrations can be seen on reliefed ceramic pieces that belong nearly the1 Turkish usage of these terms in the thesis are indicated in paranthesis.same period with this vase. On the other hand the wall reliefes of Alacahöyük,Karatepe, Kargamış and Zincirli indicate important illustrations about music groups,musical instruments, music accompanied dance activities and individualperformances. These illustrations and the writings on the cunei form tablets indicatethat musicians performed in the cult ceremonies, sacrifice activities, festivals, ritualswhether as individual performer or playing in the music groups. And there can beseen that many music groups and also one individual musician performed in theactivities. The writings on the Cunei form tablets indicate that especially the officalmusicians in the temples or the musicians had played in the religious ceremonies haddone their job very carefully. Its understood that in the civilization of Hittite whetherin the music groups or individual performances, the instruments of double pipe(çiftborulu), necked lute(saplı lut), lyre(lir), cymbal(simbal), small membraphones andlarge membraphones, (küçük deri gerili ve büyük deri gerili) had been used.Archaeological sources indicate that besides vocal performers, the instrumentperformers had performed the vocal parts also. On the other hand it was understoodthat chordophone instrument performers had been selective on plectrum usage anddouble pipe (çift borulu) performers on phorbeia usage.The archaeological sources attributed to the civilization of Ancient Greeceindicates important sources about music culture. Visual sources are grouped aspictured ceramic cups, reliefs, statues, coins, beauty goods, wall pictures, picturesmade on different kinds of matarials. Besides the mythology of Ancient Greece, alsothe narrations transfered with oral traditions and written in the following centuries,indicate other sources.On the visual sources it was illustrated besides the scenes about mythology ofAncient Greece also worship and sacrifice ceremonies related to cults, festivalactivities, races, daily works were illustrated. These scenes, are very importantbecause they indicate the place of music in these activities. It can be seen that inAncient Greece especially mytological and legendary characters had been relatedwith the musical elements. Besides the musical instruments like lyre, kithara,barbitos, phorminx also aulos and syrinx are the instruments that were related withdivine and legendary characters in a directly way. On the other hand it?s known thatin worship and sacrificial ceremonies music had played very important roles and infestivals that had taken place in different periods of time, included ceremonialwhether ceremonial activities or music races. It was understood that in thecivilization of Ancient Greece, there had been whether music groups or individualperformances. In the music groups, whether lyre, kithara, barbitos and also harps andmostly seen in the hands of dancers some idiophone and membraphones were playedand it was seen that the dancers had attended to the music performances by somebody movements as shaking hands. It was understood that instrument groups hadbeen constructed in different combinations and the musicians had been selective inplectrum and phorbeia usage. It was understood that in the civilization of AncientGreece the choirs including different number of people and constructed in differentforms had been given much importance and the individual musical performances invocal and instrumental way especially had occured as narrating legendary stories orpoems with the accompainment of lyres. The poems of Homeros and Hesiodos arevery important because, they had transfered like this way as oral traditions. And itwas understood that the poets had lived in the Agean coasts and islands had narratedtheir poems in this way.Its known that civilization of Phrygia had important communications withespecially civilization of Ancient Greece and other civilizations of Anatolia andbesides cult of the mother goddess, for the some other divine characters there hadbeen worshipping ceremonies also. The instruments of the musicians that can be seenon the two side of statue of Cybele, that found in the Boğazköy excavations,indicates important relationships between the music cultures of the civilizations ofPhrygia and Ancient Greece. These two musicians were illustrated with theinstruments similar to the kithara and the aulos of Ancient Greece music culture.In the civilization of Urartia, the civilization that had been very important fromthe point of view of its relationships with the civilizations of Mesopotamia, asarchaeological sources indicated, it had given very much importance to the religiousceremonies that had taken part in temples and other sacred places with thecontribution of many musicians. It can be said that, because of mine richness of thecivilization of Urartia, metallic instruments had been used wide spread. The musicalscene on a piece of bronze belt, one of the archaeological sources of the civilizationof Urartia, indicates that lyre (lir), double pipe (çift borulu) and small membraphone(küçük deri gerili) instruments had used by Urartians. and because of the culturalinteractions to the Mezopotamia region its understood that the harps had also beenused by Urartians.Many civilizations had lived in Anatolia in the period that this thesis studyconcerned with. The archaeological sources attributed to civilizations of Hittite,Ancient Greece, Phrygia and Urartia which are important from the point of view ofthe cultural relationships whether with each other or with other civilizations ascivilizations of Mesopotamia, were the main sources in this thesis study. Altough themusical culture of all these civilizations indicated many common specialities aboutwhether instruments or performing forms, it was understood that there were somedifferencies from the point of view of the meanings that were carried by music as aconcept. In this period it can be seen that music mostly took place in cultceremonies, sacrificial ceremonies, rituals had concerned with different purposes andfestivals. Especially it can be seen that the religious ceremonies and mythologicalnarrations were related with musical elements importantly. It is understood that twokinds of music performing form had been preferred in the activities as individual andgroup. Altough there had been instrumental and vocal music groups and also groupsincluding two kinds of these performing forms. It was mostly seen that the individualperformers had used their instruments to accompany their narrating activities.Visual and written sources were studied on in a comparative way and it wasimportantly thought on many probabilities and in order to avoid from indefinitenessabout the instrument terminology, Hornbostel-Sachs instrument classification systemwas taken into consideration as a reference.
Benzer Tezler
- Erken Hristiyan ve ilk Bizans resim ve kabartma sanatında kaynak ve okullar (2 cilt)
Sources and school of painting and sculpture during the early Christian and first Byzantine period
AHMET MEHMET KİPMEN
- Seyitömer sivil mimarisinin özellikleri ve gelişimi
The characteristics and development of Seyitömer the civilion architecture
NAZAN YÜZBAŞIOĞLU
- Examining 4600 years of human-environment interaction:climate and vegetation history around lake burdur(Southwestern Türkiye) through palynological analysis
4600 yıllık insan-çevre etkileşiminin araştırılması: burdurgölü (Güneybatı Türkiye) çevresindeki iklim ve bitki örtüsütarihinin palinolojik analizlerle incelenmesi
ÜMİT CEVHER ELMAS
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Antropolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiAntropoloji Bilim Dalı
DOÇ. DR. DEMET BİLTEKİN
- Yazılı ve arkeolojik kaynaklar ışığında Demir Çağı'nda Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi'nin ulaşım ağı
Transportation network of Northeastern Anatolia in the Iron Age in the light of written and archaeological sources
BURAK BİNGÖL
- Apollonia ad Rhyndacum Nekropolü kerpiç mezarları
Necropolis of Apollonia ad Rhyndacum Mudbrick Grave
OSMAN ERCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArkeolojiBursa Uludağ ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ŞAHİN