Geri Dön

Alevîlik'te âyinler

Rites in Alevism

  1. Tez No: 210040
  2. Yazar: ABDUL BAHRİ BİLİŞMEK
  3. Danışmanlar: PROF. DR. MUSTAFA ÖZ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2006
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Marmara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 135

Özet

Sözlük anlamı, ?Ali'ye mensup?, ?Ali'ye ait? demek olan Alevî kelimesi, Mezhepler Tarihinde ise ?Hz. Ali'yi en üstün sahabe olarak gören ve Hz. Muhammed `den (s.a.v.) sonra onun Allah ve Peygamberin tayini ile halîfe olması gerektiğini kabul edenler için kullanılmıştır. Aleviliğin inanç ve âyinlerinde, geçirmiş oldukları tarihi evrenin izleri ve rolü çok büyüktür. Henüz Müslümanlığı kabul etmeden önce Şamanizm, Budizm ve Maniheizm gibi birçok inanç ve geleneklere sahip olan Türkler, daha ilk fetihler sırasında İslâm'la temasa geçmişler, X. yüzyılın ortalarında da kitleler halinde İslâm'ı kabul etmişlerdir. Anadolu'daki Alevîliğin tarihi, Türklerin İslam'la tanışması ve boylar halinde İslam'a girmeye başladığı zaman kadar dayanır. XI. Yüzyılda çeşitli etkenlerle Horasan, Errân, Hârizm, Azerbaycan ve Batı Türkistan'dan Anadolu'ya başlayan göçler, XIV. yüzyıla kadar devam etmiştir. Ancak bu konargöçer halk, İslamiyet'ten önce mensup oldukları Gök Tanrı kültü, tabiat kültleri, atalar kültü gibi eski Türk inançlarıyla beraber, Şamanizm, Budizm, Zerdüştilik ve Maniheizm gibi dinlerin miras bıraktığı inançların izlerini silmemiş, bunların etkisi altında yeni bir dini kabul edip kısa zamanda kendi sosyoekonomik yapılarına uydurmuşlardır. Özellikle konargöçer hayatı yaşayan ve yeni dini öğrenmek için yeterli imkân bulamayan kişi ve grupların psikolojik ve sosyal açıdan, önceki inançlarını tamamen terk edip yeni bir inancı benimsemesi, kabul edilen yeni inançların gerektirdiği düşün¬ce ve davranışları hayatına aksettirmesi oldukça zordur. İşte bu günkü Alevi-Bektâşi çevrelerin ataları olan Müslüman Türkmenler, Orta Asya'da yarı göçebe haya¬tı yaşayan ve kitabi ya da orijinal İslam'la yüzyüze gelememiş, Müslüman¬lığı'nı“halk İslam'ı yahut halk Müslümanlığı”diye niteleyebileceğimiz bi¬çimde, eski inanç ve gelenekleriyle mezcederek sürdürmeye çalışmış züm¬relerdir. Âyin kelimesi Farsça olup sözlükte; ibadet tarzı, töre, âdâb, uslüp, görenek anlamlarına gelir. Türkçe'de ise; Mevlevi, Bektaşi ve Alevi zümreler ile daha çok Müslüman olmayanların, özellikle de Yahudi ve Hıristiyanların ibadet tarzları ile, çeşitli tekke ve tarikatların hareket ve musiki unsurları taşıyan dini merasimlerini ifade etmek için kullanılmaktadır. Alevîlerde ise en önemli âyin ?Cem âyini?dir. Cem âyini, çeşitli sebeplerle yapılır ve yapılış amacına göre çeşitlilik arz eder. Bunlar Görgü âyini, Musahiplik âyini, Abdal Musa âyini, Baş Okutma âyini, Dâr'dan İndirme âyini, Düşkün Kaldırma âyini, ve Koldan Kopan Erkânı'dır. İbadet ve alevi aklın birliği için yapılan bu ayinlerin yanında, geçmişteki bir olayı hatırlatan ve onun anısına yapılan âyinler de vardır. Bunlar; Muharrem Matemi, Nevruz ve Hızır Orucu'dur. Daha önce köylerde ve kasabalarda yaşayan Alevilerin bir bölümü son yıllarda yaşanan iç göçlerde büyük şehirlere göç etmişler, metropol şehirlerin kültür erozyonundan birçok âlevi âdet ve geleneğiyle beraber âyinleri de nasibini almıştır. Alevîlerin kırsal kesimde bu geleneklerini devam ettirmeye çalışsalar da, büyük şehirlerde âyinlerin otantik uygulamadan uzaklaştığını, bilhassa görgü, musahiplik ve düşkünlük gibi kurumsallaşmış geleneklerini uygulayanların neredeyse yok denecek kadar az olduğunu göstermektedir.

Özet (Çeviri)

The word alevi means“supporter of Ali”,“related to Ali”and as a technical term in the history of Islamic sects it denotes the people who think that Ali is the best friend of the prophet and he is the caliph after prophet by the appointment of God and declaration of the prophet. In the introduction of the thesis we examined the word“alevi”, the emergence of the Anatolian alevism, the relation between the rites of alevism before and after the Islamic period. In the first chapter we dealt with the technical meaning of the word“rite”, its usage in pre Islamic period and in other religions, its place and usage in Islam. In the second chapter we analyzed the rites in Anatolian alevism without taking into consideration the regional differences. In the conclusion we studied the changes in alevi rites in modern times; especially after their migration to the big cities.

Benzer Tezler

  1. Çukurova yöresi tahtacı Alevilerinde dini mûsikî

    Başlık çevirisi yok

    MEHMET NURİ YÜCE

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DinAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Türk Din Musikisi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ SERBÜLEND ARPA

  2. Alevi-Bektaşi geleneğindeki düvazimamlar üzerine bir araştırma

    A study on duvazimams in Alewi-Bektashi tradition

    CEMALETTİN YAVUZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Halk Bilimi (Folklor)Balıkesir Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET AÇA

  3. Alevilik'te yasa karşısında insan

    A human being in relation to law within Alewi communities

    HÜSEYİN KIRMIZI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    DinAnkara Üniversitesi

    İnsan Hakları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYHAN YALÇINKAYA

  4. Alevilik'te dört kapı kırk makam

    Alewiism four doors fourty rules

    SERMİN ÇALIŞKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    DinMarmara Üniversitesi

    İlahiyat Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MAZLUM UYAR

  5. Alevilik'te erkan ve düşkünlük

    Erkan and düşkünlük in Alevism

    ABDULBAKİ BAKIR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2009

    DinMarmara Üniversitesi

    İlahiyat Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MAZLUM UYAR