Kurağa dayanıklı buğday (Triticum aestivum L.) ıslahında seleksiyon kriteri olabilecek fizyolojik parametrelerin araştırılması
A study on physilogical parameters which can be used as selection criteria in breeding wheat (Triticum aestivum L.) for drought resistance
- Tez No: 213774
- Danışmanlar: PROF. DR. AYDIN GÜNEŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Fizyoloji, Ziraat, Physiology, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Buğday, kuraklık, fizyoloji, seleksiyon, parametre, Wheat, drought, physilogy, selection, parameter
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Toprak Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 124
Özet
İç Anadolu Bölgesinde buğday verimini sınırlayan en önemli etkenlerin başında yağışların yetersizliği ve yıl içi dağılımındaki düzensizliğin neden olduğu kuraklık gelmektedir. Buğday ıslahında kurağa dayanıklılığı belirlemede kolay uygulanabilir, hızlı, tekrarlanabilir, ucuz ve seleksiyon kriteri olabilecek testlere ihtiyaç vardır. Bu çalışmanın amacı; kurağa dayanıklılıkta seleksiyon kriteri olabilecek morfolojik, fenolojik ve bazı fizyolojik parametreleri İç Anadolu Bölgesi koşullarında karşılaştırmaktır. Bu amaçla Eskişehir koşullarında bölge verim seviyesine gelmiş 20 adet ileri kademe hat ile kurağa reaksiyonları bilinen 10 adet standart çeşit üzerinde, yağmura bağımlı ve kısıtlı takviye sulamanın yapıldığı, tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekerrürlü olarak 2003-2004 ve 2004-2005 yetişme sezonunda yürütülen denemelerde parametreler karşılaştırılmıştır. Çeşitlerin ve hatların adaptasyon kabiliyetlerini ölçmek amacıyla yine aynı yıllar arasında 2 farklı lokasyonda denemeler yürütülmüştür. Kuru ve sulu denemelerde verim, verim komponentleri, başaklanma tarihi, bitki boyu, üst boğum uzunluğu, bayrak yaprak eni, boyu, ve alanı gibi parametrelerin yanı sıra, fizyolojik parametrelerden bitki örtüsü sıcaklığı (BÖS), membran zararlanması, bayrak yaprak oransal nem içeriği, translokasyon oranı ve bayrak yaprak yeşil kalma süresi (BYYKS) ölçüm ve gözlemleri yapılmış ve bu parametreler arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Araştırma sonucunda standart çeşitlerden Kırgız 95, Gerek 79, Aytın 98, Süzen 97 ve Sönmez 01 geniş adaptasyon kabiliyeti olan ve kurağa dayanıklı çeşitler olarak görülürken, Yıldız 98 ve Sultan 95 kurağa hassas çeşitler olmuşlardır. Verim komponentlerinden metrekarede başak sayısı kurak koşullarda verimle ilişkili bulunurken, morfolojik parametrelerden bitki boyuyla ilgili olarak, uzun boydan ziyade kurak koşullarda boyunu fazla kısaltmayan çeşitlerin daha avantajlı olduğu, erkencilikle BYYKS arasında önemli bir ilişki olduğu bulunmuştur. Verim ve kurak hassasiyet indeksi (KHİ) değerleri ile en yüksek ilişkiyi BYYKS değerleri vermiş, translokasyon sadece kuraklık stresinin fazla olduğu 2004 yılında verim üzerine etkili olmuştur. Stepwise yöntemi ile yapılan çoklu regresyon analizinde, çeşitlerin KHİ değerleri arasındaki genotipik farklılığı belirleyen parametrelerden ilki BYYKS olmuş, bunu bitki boyu, BÖS ve membran zararlanması takip etmiştir. Bu 4 parametre KHİ'ndeki toplam varyasyonun % 70'ini açıklamıştır. Uygulama kolaylığı ve ekonomikliği nedeniyle KHİ ve verimle en yüksek ilişkiyi vermesi nedeniyle de BYYKS'nin kurak koşullarda geniş ıslah materyali üzerinde kullanılabilir bir yöntem olduğu kanaatine varılmıştır.
Özet (Çeviri)
One of the most important factors limiting wheat yield is drought, due to inadequate rainfall and its erratic distribution in growing season in Central Anatolian Plateau of Turkey. Repeatable, practical, cheap and quick tests which can be used as selection criteria are needed in wheat breeding programs for drought resistance. The objective of this study was to compare morphological, phenological and some physiological parameters usable as selection criteria in Central Anatolian conditions. The parameters were compared on 20 advanced wheat lines from regional yield trials and 10 registered varieties with known reactions to drought. The material were grown under two water regimes, one of which was rainfed and the other was with supplementary irrigation in Eskisehir. The trials were carried out in Randomized Complete Block Design with 4 replications, in 2003-2004 and 2004- 2005 growing seasons. Trials were also carried out in two locations to determine adaptation ability of lines and varieties in the same growing seasons. The parameters studied on irrigated and rainfed trials were yield, yield components, heading date, plant height, peduncle length, flag leaves? width, length, area, and some physiological properties such as canopy temperature (CT), membrane stability (MS), relative water content of flag leaf (RWCFL), translocation capacity, and flag-leaf duration (FLD). Relationships among these parameters were studied. The results showed that, among standard varieties Kirgiz 95, Gerek 79, Aytin 98, Suzen 97 and Sonmez 01 were tolerant to drought and had wide adaptation capacity, while cvs. Yildiz 98 and Sultan 95 were sensitive to drought. Spikes per square meter gave positive correlation with yield under drought conditions. Rather than tall varieties, varieties showing less decreases in plant height under drought were more advantageous. There was a strong correlation between earliness and FLD. Translocation capacity was positively correlated with yield only under rainfed conditions in 2004 where drought severity was the highest, however FLD gave negative correlation with Drought Susceptibility Index (DSI) and positive correlation with yield in both years. The result of multiple regression analysis by stepwise method showed that among the parameters determining the genotypic differences in DSI values of varieties and lines, the most important one was FLD followed by plant height, CT and MS. These 4 parameters explained %70 of total variation in DSI. It was concluded that FLD can be used as screening criteria on wide breeding materials since it gave high correlation with yield and DSI and due to its easy and cheap measurement.
Benzer Tezler
- Van gölü havzasında yetiştirilen yerel ekmeklik buğday çeşitlerinden seçilen hatlarda (Triticum aestivum L.) kurağa dayanımlarının değerlendirilmesi
Determination of drought resistance in lines selected from bread wheat landraces (Triticum aestivum L.) grown in the Van lake basin
BURAK ÖZDEMİR
Doktora
Türkçe
2023
ZiraatVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÜLKER
DOÇ. DR. HARUN BEKTAŞ
- Buğday (Triticum aestivum L.) bitkisinde kuraklık ile ilişkili bazı hareketli genetik elementlerin (transpozon) ve fizyo-biyokimyasal parametrelerin incelenmesi
Investigation some mobility genetic elements (transposons) and physio-biochemical parameters that response to drought in wheat (Triticum aestivum L.)
YUSUF TEĞİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
BiyolojiSiirt ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BEHCET İNAL
DOÇ. DR. ATİLLA DURMUŞ
- Buğdayda (Triticum aestivum L. em Thell.) endosprem ve tane iriliğinin çimlenme ve fide özellikleri ile verim ve kalite unsurlarına etkisi
Effects of endosperm and seed size on germination and seedling characteristics withal yield and quality traits in wheat (Triticum aestivum L. em Thell.)
HAZIM SERKAN TENİKECİER
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
ZiraatNamık Kemal ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEMEL GENÇTAN
- Ekmeklik buğdayda (Triticum aestivum L.) kurağa dayanıklılıkla ilişkili morfolojik ve fizyolojik özelliklerin saptanması üzerine araştırmalar
Researches on determination of morphological and physiological traits associated with drought resistance in bread wheat (Triticum aestivum L.)
ALPAY BALKAN
Doktora
Türkçe
2011
ZiraatNamık Kemal ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TEMEL GENÇTAN