Şah Tahmasb (1524-1576) ile Osmanlı Sarayı arasında teati edilen mektupları içeren 'Münşe,at-ı atîk'in edisyon kritiği ve değerlendirilmesi
The edition critic and evaluation of the ancient compiling 'münşe'ât-i atik which comprises the letters exchanged between shah tahmasb (1524-1576) and the Ottoman serai
- Tez No: 215740
- Danışmanlar: Y.DOÇ.DR. SÜLEYMAN GENÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Tarih, Türk Dili ve Edebiyatı, Political Science, History, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Sehzâde Bayezid, Sah Tahmasb, Kanuni Sultan Süleyman, Safevîler, Osmanlı, Shahzada Bayazid, Shah Tahmasb, Kanuni Sultan Suleyman, Safavids, Ottoman
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 290
Özet
XVI. Yüzyılda slam âleminin ve hatta o günkü dünyanın basta gelen iki önemli devleti olan ran Safevî Devleti ile Osmanlı Devleti arasında slam Dünyası'nın Liderligi ve Cihan Hâkimiyetini elde etme rekabeti yüzünden birçok çatısma yasanmıstır. Mamafih Yavuz Sultan Selim zamanında siddetlenip Osmanlıların Çaldıran Zaferi'yle had safhaya ulasan mücadele; Sultan Süleyman döneminde üç büyük ran Seferi ile devam etmistir. Anadolu'da yasayan Türkmenler arasında Siiligi yayıp bu bölgelerde çesitli isyanlar çıkartarak Osmanlıyı zayıflatmaya çalısan Safeviler, bunu basaramamıs olsalar da büyük ölçüde varlıklarını ve güçlerini hissettirmislerdir. Osmanlı Devleti ile Safevî Devleti arasında 1555'te yapılan Amasya Anlasması ile çesitli sartlarda uzlasan iki devlet, Sehzade Bayezid'in, ran'a iltica etmesiyle tekrar karsı karsıya gelmistir. Zira Sehzade Bayezid'in iadesi için birçok mektup teatisi olmustur. Bu mektupların büyük bir kısmının suretinin yer aldıgı zmir Milli Kütüphanesi 899/1 numarada kayıtlı Münse'at-ı Atik adlı yazmayı mektupların bir kısmını yine suret olarak içeren diger yazmalarla karsılastırmalı transkribe edip edisyon kritigini yapmaya çalıstık. Bu mektuplardan hareketle baslangıçta Tahmasb'ın bu meseleyi kardesi Elkas Mirza'nın Osmanlılara sıgınmasının intikamı olarak degerlendirdigini daha sonra ise, Bayezid'in kendisini öldürme planları yaptıgını ögrenince onu bazı menfaatler elde etmek için pazarlık konusu yaptıgını tespit ettik. Osmanlı Devleti'nin, büyük ödünler vermek zorunda kaldıgı, elini kolunu baglayan ve itibarını zedeleyen, Avrupa'da ilerleyisini yavaslatan ve dâhilî karısıklıkların çıkmasına zemin hazırlayan bu hadise, yapılançetin pazarlıklar sonucu, Sehzade Bayezid ve dört oglunun, Safevilerin baskenti Kazvin'de bogularak katledilmesiyle neticelenmistir. Mektuplardan anlasılan o ki, Sah Tahmasb, basarılı bir diplomasi uygulayarak, isteklerine büyük ölçüde ulastıgı gibi maddi-manevi kazanımlar elde etmenin yanında, gelecegin Padisahı Sehzade Selim'den iki devlet arasındaki anlasmanın ve dostlugun devamını saglamak arzusuyla bir ahid-name almaya muvaffak olmustur. Bayezid Vakası, Osmanlı Devleti'nin duraklama devrine girmesine sebep olan askerî, ekonomik ve sosyal problemleri tetikleyen hadiselerden birisi olmustur. Bu hâdise, tımar sisteminin bozulmasına, issiz levend ve suhtelerin eskiyalık hareketleriyle baslayan Büyük Celalî syanları'na, rüsvet ve ahlaksızlıgın artmasına en önemlisi de halk arasında idareye karsı tepki ve güvensizligin baslamasına zemin hazırlamıstır, denilebilir.
Özet (Çeviri)
In the XVI. Century, there have been many conflicts between the Iranian Safevi State and the Ottoman State who where the two important states in that era, because of the rivalry of getting the leadership of the Islamic World and the whole Earthsovereignty. This struggle which has reached the excessive limits with the Ottoman Caldıran Victory in the Yavuz Sultan Selim Period, has continued in the Sultan Süleyman Period with three Iranian campaigns. Although the Safevis have worked to weaken the Ottomans by spreading the Shiism among the Türkmens living in the Anatolia and making many revolts in theese regions, but not successed, they let perceive their existence and power. The two states who where reconciled in various conditions with the Amasya Agreement in 1555, have come at facing each other again by the Sehzade (Prince) Bayezid taking refuge in Iran. After that there have been many letters exchanged for returning Sehzade Bayezid. We have tried to make edition critic by tanscribing the letters in writing named Münseat-ı Atik registered in the Izmir National Library with the number 899/1 comparing with the other writings. Starting with this letters, we fixed that at the beginning Tahmasb has evaluated this subject as the vengeance of his brother Elkas Mirza?s refuge in the Ottomans, but later on making this as the bargaining subject of getting some benefits when he learned that Bayezid has made plans to kill himself. This event that made the Ottomans compulsory by giving the big rewards, binding his hands and arms, damaging his prestije, slowing down his advance in Europe and preparing the ground for internal unrests, has come to an endafter hard negotiations, by killing Sehzade Bayezidand his four sons being strangled in the Safevi?s capital city Kazvin. We have learned from the letters that Shah Tahmasb, by way of successful diplomacy, has reached his desires in great measure and beside getting the material and moral gainings, he has also been successful to get a treaty from the future Turkish Sultan Sehzade Selim by the desire of securing the continuation of agreement and friednship between the two countries. The Bayezid Incident has become one of the events that triggern the military, economic and social problems which are the reasons of the Ottoman State entering in the interruption period. It can be said that this event has preapered the ground fort the deterioratin of the feodal fief, the Big Celali Revolts which has started with the robbery of the unemployed marines an the suhtes, increasing of the bribery and corruption and the most importantly the beginning of the reaction and mistrust against the Administration among the people.
Benzer Tezler
- Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine 757 envanter numaralı Nizâmî Hamse'sinin tezhip sanatı açısından değerlendirilmesi
Topkapı Palace Museum Library the evaluation of Nizâmî Hamse with inventory number Hazine 757 in terms of design
FATMA KESEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarSelçuk ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAFİZE MELEK HİDAYETOĞLU
DOÇ. DR. GÜLNİHAL KÜPELİ
- Safevîler döneminde İran'da din-devlet ilişkilerinin evrimi
The evolution of state-religion relations in Safevid Iran
ONUR YILDIZ
- Fars kaynaklarına göre Şah Tahmasb döneminde ( 1524-1576) Safevi ülkesinde yaşanan iç sorunların Osmanlı-Safevi ilişkilerine etkileri
The effects of internal issues in the Safavid country in ( 1524-1576)during the Shah Tahmasb period on the Ottoman- Safavid relations according to Persian sources
AWESTA FUAD HASSAN HARKY
- İran'daki Türk boyları ve boy mensubu kişiler (Safevî Dönemi I. Şah Tahmasb hâkimiyetinin sonuna kadar / 1576)
The Turkish tribes and their members in Iran (during the Safavid dynasty until the end of the reign of Shah Tahmasb I /1576)
BABAK JAVANSHIR
Doktora
Türkçe
2007
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF.DR. AHMET TAŞAĞIL