Safevîler döneminde İran'da din-devlet ilişkilerinin evrimi
The evolution of state-religion relations in Safevid Iran
- Tez No: 839386
- Danışmanlar: PROF. DR. TUFAN GÜNDÜZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 325
Özet
Bu tez çalışmasında, Safevîlerin Sünnî bir tarikattan Şiî-İmâmî mezhebe geçişi incelenmiştir. Konunun tarihsel boyutunun anlaşılması amacıyla, 1301-1722 yılları arasındaki olaylar dikkate alınmıştır. XVI. yüzyılın başlarında, İran'da Şiî karakterli yeni bir devletin ortaya çıkması sadece Osmanlı Devleti ve Özbekleri değil, İran'ın kendi ahalisini de rahatsız etmiştir. Safevî şahları farklı aşamalarda, Kızılbaşlar ve Şiî fakihlerden devlet çıkarlarına uygun bir şekilde faydalanmış ve bu sayede, İran'da güçlü bir Şiî devleti kurulmuştur. Safevî hanedanı, kuruluş döneminde meşruiyetini Ehl-i Beyt nesebine ve Safeviyye tarikat otoritesine dayandırmıştır. Bu aşamada, Kızılbaşların savaş gücü ve dini fanatizmi Safevî çıkarlarına hizmet etmiştir. Ancak ilerleyen aşamalarda Kızılbaşlar, dini ve siyasi alanda alternatifsiz bir güç hâline gelmiş ve bu durum, Safevî Devleti'ni merkezi otoritesini sağlamış Sünnî devletler karşısında zayıflatmıştır. Bu sebeple, Safevî Devleti İran'a Şiî-İmâmî mezhep teşkilatlanma ve kaideleri konusunda uzmanlaşmış âlimleri davet etmiştir. Şiî âlimler, Safevî şahlarının otoritesini desteklemiş ve İran'da Şiî-imâmî mezhebin ılımlı bir şekilde yayılmasına katkıda bulunmuştur. Safevî Devleti'nin İran'ı Şiîleştirmesi, Şah İsmail döneminde (1501-1524) baskı ve şiddete dayalı bir politika ile başlamış ve Şah Tahmasb döneminde (1524-1576) Şiî ulemânın devreye girmesiyle bu politika yerini ikna, propaganda ve Şiî teşkilatlanma yoluyla Şiîleştirmeye bırakmıştır. Şah Abbas yönetimi ile (1587-1629) parlak dönemine ulaşan Safevî Devleti ile Şiî ulemâ iş birliği, kısmî engeller olsa da son döneme kadar devam etmiştir. Safevîler döneminde Şiî-İmâmî mezhep, devletin kesin desteği ile İran'ın tüm şehirlerinde teşkilatlanmış ve şahların koruması ile Şiî tarihinde görülmemiş derecede eserler üretmiş, itibar kazanmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis examines the transition of the Safavid dynasty from a Sunni Sufi order to the Shi'ite-Imamiyyah sect. In order to comprehend the historical dimension of the subject, the events between 1301 and 1722 have been taken into account. During the early sixteenth century, the establishment of a new Shi'ite state in Iran caused significant concerns, not only for the Ottoman State and the Uzbeks but also among the population of Iran itself. The Safavid shahs utilized the support of the Qizilbash and Shi'i jurists at different stages, in accordance with state interests, and as a result, a powerful Shi'i state was established in Iran. The Safavid dynasty in its establishment period based its legitimacy on the lineage of the Ahl al-Bayt and the authority of the Safaviyeh Sufi order. At this stage, the military power and religious fervor of the Qizilbash served the interests of the Safavids. However, in the following stages, the Qizilbash becoming an unrivaled force in both religious and political arenas weakened the Safavid State against Sunni states that had provided its central authority. Therefore, the Safavid State invited the scholars who were specialized in the organization and principles of the Shi'ite-Imamiyyah sect to Iran. The Shi'i scholars supported the authority of the Safavid shahs and contributed to the moderate spread of the Shi'ite-Imamiyyah sect in Iran. The Shiitization of Iran by the Safavid State started with a policy based on oppression and violence during the reign of Shah Ismail (1501-1524). However, under the reign of Shah Tahmasb (1524-1576) and with the intervention of Shi'ite scholars, this policy shifted towards Shiitization through persuasion, propaganda, and the establishment of Shi'ite organizations. The collaboration between the Safavid State and Shi'ite scholars, which peaked during the reign of Shah Abbas (1587-1629), persisted until the final period despite encountering occasional obstacles. During the Safavid period, the Shi'ite-Imamiyyah sect was organized in all cities of Iran with the definite support of the state, and with the protection of the shahs, it produced works that were not seen in Shi'ite history and gained reputation.
Benzer Tezler
- Osmanlı-İran ilişkilerinde Caferiliğin rolü
The role of Jaʽfari̇sm in Ottoman-Iran relations
MELEK ŞENER ERDOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Dinİnönü ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KUBAT
- Ali el-Kerekî'nin İsnaaşerî Şiiliği üzerindeki etkisi
The impact of Ali al-Karakî on Imamiyye Shi'ism
OSMAN ÖMER ORTA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CEMİL HAKYEMEZ
- Maniheizm tasvirleri ile Safevi İranındaki 12 İmam tasvirleri
Manichaeism depictions and Twelve Imam depictions in Safavid Iran
KÜBRA ÖLGER ELMAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinYozgat Bozok Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULKADİR DÜNDAR
- Safevi döneminde Şii itıkadının gelişimi
The developmentof shia in the period of the Safaids
ELKHAN GARAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinManisa Celal Bayar ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜLGAFFAR ASLAN
- Safeviliğin oluşumu, şiileşmesi ve diğer tarikatlara bakışı
The formation of Safavids, their conversion to shi'ism and views on other tariqas
İSKENDER TANIŞ
Doktora
Türkçe
2023
DinNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DOĞAN KAPLAN