Kırgız şecerelerine göre Türk boyları
Turkish triben according to Kyrgyz pedigree
- Tez No: 228187
- Danışmanlar: PROF. DR. ÜÇLER BULDUK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 107
Özet
Tüm Türk boyları Avrupa ve Asya kıtalarının büyük devletleri arasında sosyal,ekonomik ve kültürel bir köprü oluşturmakla beraber zamanında de güçlü ülkelerioluşturmuşlardı. Tarihin belli aşamalarında, bu günkü dünya toprakları üzerinde çeşitlidevletler varolagelmiş ve bu devletlerin kültürel birikimleri modern Kırgızistan, Özbekistan,Kazakistan Cumhriyetlerine aktarılmıştır.Kırgızlar, Özbekler, Kazaklar Orta Asya'nın en hakiki Türk boylarındandır. Buradabelirte gideceğimiz önemli konu de Kırgızlar, Kazaklar, Özbekler milli birlik adı olarak `Kırgız, Özbek, Kazak' etnonimini kabullenmişlerdir. Türk boylarının yerleştiği topraklarıoldukça geniştir ve boylar de değişik bölgelere dağılmıştı. Çok eski zamanlardan beri tümTürk boyları kültürel gelişimlerinde silinmez izler bırakarak birçok tarihi olaya sahneolmuştur.Kırgız isminin tarihi kaynaklarda yazı şeklinde geçmesi hakikaten ta eski devirlerekadar gitmektedir.Bunun de net bir şekilde ispatlamanın yolu de,büyük Hunİmparatorluğunun Shan-yü'sü Mo-tun (Mete) zamanında zikredilmesi. M. Ö.99'da iki Çinligeneral Li Ling ve Wei Lü, Çin'deki Han hanedanından kaçıp Hunlara sığındıkları zaman,Hunlar bu generallerden Wei Lü'yü Ting-Ling'ler üzerine, Li Ling'i ise Kırgızlar üzerineidareci tayin edildikleri kaynaklarda net bir şekilde belirtilmişti.Bunlar de Hun hanedanlığızamanındaki Kırgız isminin geçmesinin net bir ispatıdır. Kırgız isminin kaynaklardageçmesinin net bir kaynağın belirtirsek o de budur, 572 yılında Mukan Kağan ölünce onunyas törenine katılan kavimler arasında Kırgızlar da vardı. Bu hakkında bilgiler OrhunAbidelerinde net şekilde sunulmaktadır.Kırgızların eski tarihlerde bayrak kaldırarak devlet kurdukları, hakikaten net birşekilde belirtilmektedir. Biz de bunu belirtirsek 840 yılında Uygur kağanı Ha-so'nunyenilmesiyle Kırgızların bağımsızlığın belirterek bayrağın kaldırması. Kırgızlar, yaklaşık birasır süren Büyük Uygur Kağanlığına son vererek Ötüken bölgesini ele geçirdiler.Kırgız isminin tarihi kaynaklarda net bir şekilde belirtilmesi hakkında Çinkaynakların dışında Türkçe yazılı kitabelerde de Kırgız adı defalarca kaydedilmiştir. 731yılında Kül Teğin öldüğü zaman cenazesine Kırgızlardan Tarduş İnançu Çor gelmişti. Buzamanda de Tarduş İnançu Çor'un Kırgızların lideri olduğunu belirte biliriz.Yukarıda belirtiğimiz gibi boylar halinde yaşamak, ya da boy organizasyonları halindeçeşitli siyasi kuruluşlar meydana getirmek, İslam Öncesi Türk Tarihinin en karakteristiközelliklerinden biridir. İslamiyetin kabulünden günümüze kadar geniş bir coğrafyada hala boyhayatını yaşayan değişik Türk grupları varlığını sürdürmektedir.Kırgızlarda, Kazaklarda, Özbeklerde geçen bazı boyların tarihi ta eskilere kadardayanmaktadır. Burada de belirte gideceğimiz konu de Kırgızların, Kazakların, Özbeklerinboy oluşumundan kurulduğu kaynaklar neticesinde belirtilmektedir. Hatta bu üç milletiniçinde bulunan boyların isimleri ta eski tarihe kadar gitmekle beraber günümüzde deyaşanmaktadır.Günümüzdeki Kırgızlarda, Kazaklarda, Özbeklerde bulunan boylar hakkında bilgilerbize çoğunlukta şecereler yardımıyla ulaşmaktadır. Boylar hakkında bilgiler yazılanşecereler oldukça rol oynamaktadır.Burada de belirteceğimiz konulardan de bu üç millettebulunan boyların isimlerinin ta eskilere kadar gitmesi hem de bu üç millet içindeki bazı aynıveya benzer boyların bulunması. Örneğin burada de biz sırasıyla belirtirsek onlar deaşağıdakiler.Kıpçak-Bu boy de Kırgızlarda İçkilik boyunda önemli sahada yer almaktadır, hattaSola Giren Boylarda Kıtan boyunun içindeki Üst Tamga içinde de bulunmaktadır. Kıpçakboyu Özbek boylarının içinde önemli rolü almaktadır. Kıpçak boyları 1391 ve 1395 yıllarıOsman Bahadır önderliğinde, Timur Kağan yönetimiyle Toktamış'a karşı olan savaştaenercili katılmışlar idi.Burada belirttiğimiz bilgilere ek olarak Abuhayır Han'ın yönetiminde ve bu han'agüvenliğini gösteren ve sonradan de Şeybani Han'a güvenli askerliğini yapan Türk boylarıniçinde Kıpçak boyu de önemli yeri almıştı. Kazak Türklerin içinde bulunan Kıpçak boylarınbelirtirsek, Kıpçak boyu de burada Orta Cüz içinde bulunmaktadır. Buradaki Kıpçaklar dadört büyük oymaktan ibaretti: Kök Murun, Küldenen, Buçay, Karabalık.Nayman boyu-Bu boy Kırgızlarda, Kazaklarda ve Özbeklerde de bulunmaktadır. Buboyun yerleşme şeklin belirtirsek onlar de aşağıdakiler. Nayman Kırgızlarda içkilik boyunagirmektedir. Hatta bu içkilik boyun içindeki Kandı boyunda Kandınayman diye geçmektedir.Nayman boyu de içerisinden değişik parçalara ayrılmaktadır. Bizim bunları buradabelirtmemize gerek yok herhalde. Çünkü yukarda geniş şeklinde belirtilmişti.Nayman boyu Özbek Türklerinin içinde de oldukça önemli rolü almışlardı. Timurdevrinde buna en yakın iş yürüten boyların biri olarak Nayman'lar belirtiliyor. Bu tarihlerdeNayman Boyun Emir Akbuğa yönetmekle Timur'un birkaç seferinde katıldığı belirtiliyor.Bu boy ismi Şeybani Han ordusunun içinde geçtiği bellidir. Kazak boylarının içinde geçenNayman boyu de Orta Cüzde bulunmaktadır. Nayman boyu da on iki oymağa ayrılıyordu:Akbora, Bularçi, Ters Damgalı, Törtovul, Kökcarlı, Ergenekti, Semiz Baganalı, Baltalı,Kazay, Sadır, Matay, Sarı Cumart. Kazak boylarıyla Kırgız boyları tamamen benzer şekildeüçe ayrılmıştı. Kırgız boyları Sağ-Sol-İçkilik, Kazak boyları de Uluu Cüz-Orta Cüz-KüçükCüz. Bu sistemi de ordu sistemi diye belirte biliriz.Kazak Türkleri çok eski devirlerden beri Orta Asya'da yaşamakta olan bazı Türkboyları ve siyasi gruplarının birlik oluşturmaları neticesinde ortaya çıkmıştır. Bu hakkındakibilgiler Kazak Türkleri şecerelerinde net bir şekilde hem de tarihi kaynaklarda açıktan açıkbelirtilmektedir. Özbek Türkleri-Özbek atı de belirtiğimiz şeklinde insan ismindengelmektedir. Türk boylarının bu isim altında toplanmasıdır. Boy sistemi günümüzdekiÖzbekistan cumhuriyetinde Kırgızistandaki, Kazakistandaki gibi yaşanmaktadır.Dünya haberlerinde tarihlerinde tam olarak belli olduğu gibi Avrupanın Osmanlıİmparatorluğun paylaşmak amacıyla saldırmalarıyla Ruslar, XVII. yüzyıldan itibarenTürkistana doğru ilerlemeye başlamışlardır. I. Petro Kara Deniz ve Baltık denizlerindenAvrupa'ya yol açarak, bütün Asya hanlıklarının `kapıları ile kilitlerini aralamıştır'.Buvakitlerde Ruslar Türkistanı parçalamanın kolay yolun de bulmuşlardı. Onların bu kolayyolu de bu bölgede bulunan kardeş halkı bir biriyle çekişme düğmesine basmak.Bu bölgelerde bulunan tüm Türk Boylarının-Milletinin mutlu yılları, komutan Timurdevrinde oldu, tarihinin bundan sonraki hiçbir döneminde Orta Asya'daki tüm Türk halkı, budönemdeki huzur ve mutluluğu yaşayamadı. Ancak ne olursa olsun, dışardan gelensöndürme politikaları tam olarak başarılı olamamıştır. Herşeye rağmen, Kazaklar, Kırgızlar,Özbekler dini, milli ve kültürel kimliklerini yaşatmayı ve muhafaza etmeyi başarmışla
Özet (Çeviri)
All the various Turkish tribes in Europe and Asia being part of the biggest nations of theirtime, in addition to the creation of a social, economic and cultural bridge, also establishedpowerful and strong states. At specific points in history, they established many states on thesurface of our modern world and the cultural heritage of these states were inherited bymodern-day countries of Khazakstan, Ozbekistan and Kyrgyzstan.The Kyrgyz, Ozbeks and Khazaks are the most authentic among all the variousTurkish clans. One important thing that we wish to mention here is that as a name of nationalunity for the Kyrgyz, Khazks and Ozbeks, the ethnonym ?Kyrgyz?, ?Ozbek? and ?Khazak?have been accepted. The lands occupied by the various Turkish ethnic groups are indeed vastand wide and they have settled in different areas as well. From far in the past uptill now allthe various Turkish ethnic groups have, by leaving indelible traces on cultural advancement,played active roles in a host of historical events.Indeed, the appearnce of the word (name) ?Kyrgyz? in historical references in theform of writing belongs to the very old past. The most evident proof of this is its mentioningat the time of the Great Hun Empire?s Shan-yü?sü Mo-tun (Mete). It has been evidentlystated in references (books) that in 99 BC when two Chinese generals Li Ling and Wei Lüfled from the Chinese Han Dynasty to seek refuge at the Huns, Wei Lü and Li Ling wereappointed as administrators over the Ting-Lings and the Kyrgyz respectively. If we were to bemore specific by showing that the name?Kyrgyz? appeared in historical references it would bethis: In the year 572, ?Kyrgyz? were part of the people who attended the funeral of MukanKağan. A clear and concise information about this is clearly presented in the monuments ofthe Orhuns.In reality, the fact that the kyrgyz lifted a flag and created a state is clearly andexplicitly stated. To be more specific, In the year 840 the defeat of the Uygur emperor Hasoled to the independence of the Kyrgyz by lifting their own flag. By doing so. the Kyrgyz putan end to the century-long kingdom of the Uygurs and took over Ötüken.Regarding the fact that the ethnonym ?Kyrgyz? clearly appeared in historicalreferences?apart from those of Chinese ?it is true that the same name (kyrgyz) appeared inwritten Turkish sources many times. In the year 731, when Kül Teğin died, Tardush İnanchuChor from the Kyrgyz community attended his funeral ceremony. It is true that Tardushİnanchu Chor was the Kyrgyz leader at this time.As we have stated above, living in the form of tribes or in the form of tribalorganizations and the establishment of various political institutions are some of the mostcharacteristic features of the pre-Islamic Turkish history. Since their acceptance of Isalm up todate, many different Turkish groups still continue to live as ethnic groups in a vastgeographical location.The history of some tribes among the Kyrgyz, Khazaks and Ozbeks dates back wellinto the past. One thing we want to mention here that as a result of the sources establishedfrom the tribal system in the Kyrgyz, Khazaks and Ozbeks. Infact, the tribes within thesethree groups still continue to live.In the present, we obtain information about the tribes found among the Kyrgyz,Khazaks and Ozbeks mostly from the geneological trees of these tribes. These geneologicaltrees is conveying to us information about the various tribes. One of the points that we want tomake mention here is that the names of these three tribes date back to the far past and sometribes within these three groups are either similar or the same. Examples of these are as listedbelow:Kıpchak?This tribe occupies an important place in the? İchkilik boyu? among theKyrgyz. Moreover, it is also found in the ?Usta Tamga? group of the ?Kıtan boyu? as part ofthe tribes found in the ?sol? tribes. The Kıpchak tribe occupies a very important role amongthe Ozbek tribes. The Kıpchak tribes in the years 1391 and 1395, under the leadership ofOsman Bahadır and the rule of Timur Kağan took part in the war against Toktamısh.As an addition to what we have mentioned above, the Kıpchak tribe was part of theTurkish tribes who under the rule of Abuhayır Han showed security and trustworthiness,afterwards they showed that same feature under the rule of Sheybani Han. Among theseTurkish ethnic groups who offered millitary services, the Kıpchaks too had an important rolein it. İf we point out the amount of Kıpchak present within Khazak Turks, the Kıpchak ethnicgroup is here too found within the middle fragment. The Kıpchaks here are also made up offour great clans which are as follows: `Kok Murun, Kuldenen, Buchay, Karabalık.The Nayman ethnic group-This ethnic group is found among Kyrgyz, the Khazaks andthe Ozbeks too. The settlement of this ethnic group is explained below. The Naymans inKyrgyzstan are classified under the `ichkililik? group. The Nayman ethnic group is alsodivided into various groups, but I believe at this point there is no need to emphasize thisbecause it has already been emphasized and explained plainly.The Nayman ethnic group among the Ozbek Turks too has quite an important role. Inthe Timur era they were known as one of the tribes with great labour productivity. The nameof this tribe passed in the Sheybani Han empire too. Within the Kazak tribes the Naymanethnic group is found in the middle fragment. The Nayman ethnic group too is divided intotwelve clans which are as follows: `Akbora, Bularchi, Ters Damgalı, Törtoyul, Kökcharlı,Ergenekti, Semiz Baganalı, Baltalı, Kazay, Sadır, Matay, Sarı Cumart. Just like the Kırgıztribes the Kazak tribe too are divided into three. The Kırgız tribes are divided as Right-Leftmiddle, the Kazak tribe is divided too as the Uluu clan-Middle clan-Little clan. This systemof classification can also be emphasized as an army classification.The Kazak came into existence as a result of the union formed between some Turkishtribes and political groups who have been living in the Middle Asia since times dating back toold ages. This has been clearly and vividly mentioned in historical sources as well as in thegeneological trees of the Kazak Turks. The Ozbek Turks?the name Ozbek, as we stated,came from a person?s name. It is the coming together of the Turkish tribes under one name.This tribal system, like in Kyrgyzstan and Khazakstan, is also present in our modern-dayRepublic of Ozbekistan.As it was exactly stated in world news and history. The Russians, starting from the17th century, began heading towards Turkistan (Turkish Republics) after the Europeanssatged an attack on the Otoman Empire in an attempt to divide it. Petro I, sailing from theBlack and the Baltik Seas to Europe, `distaced the keys from the doors? of all the then AsianKingdoms. At this moment, the Russians had a perfect and easy way of dividing Turkistan(Turkish Republic) That easy way was inciting violence among the fraternal people living inthat region.The most happiest years for all the Turkish ethnic groups?or nations?living in thisregion was at the time of Commander Timur; never afterwars in Middle Asia had any of theTurkish ethnic groups lived the kind of peace and trnquility witnessed at this time. However,against all odds, none of the external extinguishing politics had one hundred percentsucceeded. Inspite everything, the Khazaks, Kyrgyz and the Ozbeks have succeeded andexcelled in living and protecting their true religious, national and cultural identities andvalues.
Benzer Tezler
- Kırgızistan'da şecere ve Kırgız tarihini yazan ilk yazarlar ve onların eserleri (1849-1949)
Başlık çevirisi yok
CILDIZ ASANBAEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ ATAOĞLU
- Чүй өрөөнүнүн этносаясий тарыхы (XVIII кылымдын экинчи жарымы – XIXC кылым-дын аягы)
Çüy bölgesinin etno─siyasi tarihi (XVIII yüz-yılın ikinci yarısı─XIX yüzyılın sonu)
İSLAMBEK SULAYMANOV
Yüksek Lisans
Kırgızca
2015
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DÖÖLÖTBEK SAPARALİYEV
- Kırgız, Kazak ve Karakalpak Türkçelerinde fiil
Başlık çevirisi yok
EROL GÜNGÖRDÜ
Doktora
Türkçe
1998
DilbilimGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LEYLA KARAHAN
- Kırgız Türkçesi'nde edatlar - Cengiz Aytmatov'un 'Cemile' romanındaki edatlar üzerine karşılaştırmalı bir çalışma -
Başlık çevirisi yok
ÜNAL ZAL
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA UĞURLU
- Kırgız Türkçesinin şekil bilgisi
Morphology of Kirghiz Turkish
MURAT CERİTOĞLU
Doktora
Türkçe
1998
DilbilimÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. VAHİT TÜRK