Gevaş mezar taşları
Gevaş grave of stones
- Tez No: 234305
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. MEHMET TOP
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arkeoloji, Sanat Tarihi, Archeology, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sanat Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 396
Özet
İslam dünyası başta olmak üzere, birçok kültürde ölüyü toprağa gömerek ortadan kaldırmak en çok tercih edilen yöntem olmuştur. Bu gömü açılan bir çukur sayesinde ölünün buraya yerleştirilmesiyle olur. Mezar adını verdiğimiz bu çukurun şekli ve özelliği, ölen kişinin ırkına, dinine, yaşadığı coğrafyaya ve etnik özelliklerine göre değişiklik gösterir.İlk zamanlarda belki sadece mezar belirleyici olarak kullanılan mezartaşı zamanla başka evreler geçirerek içinde bulunduğu zamana, kültüre, örf ve adetlere aynı zamanda mezarda yatan kişinin vasıflarına şahitlik eder hale gelmiştir.Urartu Döneminden buyana neredeyse kesintisiz bir şekilde iskân edilmiş olan ilçe, bu köklü geçmişine koşut olarak, zengin bir kültüre de sahne olmuştur.Anadolu Selçuklularının 1243 Kösedağ savaşında yenilmeleri üzerine, tüm Anadolu kentlerinde yaşandığı gibi, Gevaş (Vastan) ın da içinde yer aldığı Van Gölü çevresindeki şehirler tahribata uğramış ve idare Moğolların eline geçmiştir. Bu dönem İlhanlıların zayıflamaya başladıkları XIV. yüzyılın II. yarısına kadar devam eder. İlhanlılardan sonra Türkiye tarihi açısından önemli bir yeri olan Beylikler Dönemi başlar. XIV. yüzyılın başlarında da Hakkâri ve Van'a hâkim olan ve o dönem kayıtlarda ?Van Beyleri? olarak geçen İrisân Beyleri yani bilinen isimleriyle İzzeddînî'ler Gevaş ve çevresinde hâkimiyet kurmuşlardır.Tarihi Hişet Mezarlığı 6 hektarlık bir araziye yayılmış ve günümüzde 1940'lı yıllarda ortasından geçirilen ve daha sonra asfaltlanarak Van-Tatvan karayoluyla birleştirilen ve şu anda kullanılmayan bir yolla ne yazık ki ikiye ayrılmıştır. Yakın zamanda etrafı ihata duvarıyla çevrilerek koruma altına alınmıştır.Mezarlık alanında şu ana kadar yapılan en önemli çalışmalar 1988?1992 yılları arasında Van Müze Müdürlüğü başkanlığında Prof. Dr. M. Taner Tarhan ile Prof. Dr. Veli Sevin'in bilimsel başkanlık ve sorumluluklarında yapılmış olan kurtarma kazısı, onarım ve çevre düzeni çalışmaları olmuştur.Mezarlık içerisinde yer alan sanduka ve şahideler, üzerlerinde yer alan, yazı ve süslemeleriyle yapıldıkları dönemin özelliklerini günümüze aksettiren ve sanat tarihi alanında önem arz eden sanat eserleridir. Bu yönüyle Halime Hatun Kümbetinin de içinde yer aldığı Tarihi Hişet Mezarlığı Ahlât'tan sonra Türkiye'deki en güzel mezartaşlarının sergilendiği bir yerdir.Buradaki mezartaşlarında, mezarı oluşturan şahide ve sandukalarda bilinen tipik formların yanında, Van Gölü çevresindeki mezarlıklarda rastlanılmayan, buraya özgü bir form olan dört yüzlü şahideli mezartaşları, en çok kullanılan mezartaşı formlarıdır. Şahidelerde en çok kullanılan biçim dikdörtgen formdur. Bunun dışında dilimli kemer, yuvarlak kemer, dört yüzlü ve koç-koyun şeklinde olmak üzere çeşitli biçimler deki formlarda kullanılmıştır.Sandukalarda da yine farklı formlar uygulanmıştır. Bunlar silindirik biçimli, prizmatik dikdörtgen biçimli, üçgen prizmatik yüzeyli ve sütun biçimli sanduka şeklindedir.Ele aldığımız mezartaşlarının büyük bir bölümünün tüm yüzeylerinin süsleme programına alındıkları izlenmiştir. Başta yazı olmak üzere taşlarda kullanılan süslemeler; palmet, rumi, kıvrık dal, ve gülbezek gibi bitkisel bezemeler ile geometrik motif olarak ta rozet, düğüm, çarkıfelek, yıldız, çokgen ve dörtgenler tercih edilmiştir. Bunların dışında en çok kullanılan diğer motifler ise kandil ve şamdan motifidir. Mezartaşlarında sıkça kullanılan ve başka yerde örneği olmayan bir diğer bezeme ise, buraya özgü bir süsleme olan mukarnas kavsaralı mihrabiyeler tezyin amaçlı kullanılan başlıca örgelerdir.Siyasi açıdan merkez İran olmak üzere İlhanlı Devletini kurmuş olan Moğolların etkisi altında olmasına karşın, süsleme ve üslup açısından Gevaş mezartaşlarında, Selçuklu etkisi ağır basmaktadır.Kitabeleri okunabilen mezartaşlarından hareketle XIV. yy.'a tarihlenen mezarlık, kendine özgü form ve süsleme özelliklerinin yanı sıra, Ahlât, Erciş Çelebibağı ve Bitlis Güroymak'taki mezartaşlarının bir sentezi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özet (Çeviri)
Many cultures, including Islamic world, prefer to to bury a dead by digging a grave has been dig a holl into the Eart. Features of this grave has been changed according to the race of dead, its religion and geographical position inwhich he lived.At first, a grave-stone was put to determine the position of a grave. But, gradually, it has been an indicator of qualites of the dead. Besides, it has been changed according to the culture and tradition.Gevas, since Urartian times, has ben settled. And, so it has many cultural specialites. After tha defeat of Anatolian Seljukids at Kosadag War in 1243, Vastan (Gevas), as other Anatolion cities, was devestated and Mongols ruled the region. This period contionued until the second chapter of XIV. Century when Ilhanid Stated began to lose its power.After this period, in Anatolia, e new period began called State-owned Period. This period is so important for Turkish history. At this period, Izzeddinids, in other words Irisan Beys, ruled around Gevas.Historical Hiset Graveyard has been covered 6 hectar land. And, unfortuneately, it was divided into two parts by a motor-way, which has not been used. Besides, it has been surrounded by a protecting-wall.The most important researches on that graveyard are those which were conducted by a scientifical crew presidented by M. Taner Tarhan, Prof. Dr., and Veli Sevin, Prof. Dr.This research included some projects about saving, preparing and re-organizing of the graveyard.Graveyard-stones have many pecularities reflecting the period when it was built. So, Historical Hiset Graveyard, with the Halime Hatun Tomb, is the second important sample of graveyard stones after Ahlât.Most of the graveyard stones have many features, including star, rectangular and many more. However they were built at the period of Ilhanid State, these graveyard stones were built under impact of Seljukid art.At last, it can be said that this graveyard has been dated to XIV. Century according to inscriptions on graveyard-stones. And, they have some unique examples of form and decoration. So, they are synthesis of Ahlât, Celebibagı-Ercis and Guroymak-Bitlis graveyard-stones.
Benzer Tezler
- Bursa, Edirne ve İstanbul'daki Erken Osmanlı dönemi Mihrabiyeli mezar taşları
Early Ottoman period in Bursa, Edirne and Istanbul Mihrabiye tomb stones
MUHAMMED SEFA BALKİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TOP
- Gevaş'ta bulunan kültür varlıkları üzerine bir değerlendirme
An analysi̇s of the cultural assests in Gevaş
ÖZLEM HAKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET TOP
- Gevaş kasabasının coğrafi etüdü
Geog raphical research of town of Gevaş
FARUK ALAEDDİNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
CoğrafyaAtatürk ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İHSAN BULUT
- Gevaş, Çadır Dağı ve Uzuntekne polyesinin toprak coğrafyası
The soil geography of Gevas Çadir Mountain and Uzuntekne polye
MÜRSEL TONGUÇ SALMANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
CoğrafyaYüzüncü Yıl ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ FUAT DOĞU
- Van ili Gevaş ilçesinin kırsal turizm potansiyelinin değerlendirilmesi
Evaluation of rural tourism potential of Gevaş district of Van province
CANAN DİNÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Peyzaj MimarlığıArtvin Çoruh ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİLAL SURAT