Belgrad Ormanı (İstanbul) çevresinde peyzaj devamlılık değerlerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar
Research on the determination of landscape continuity value around Belgrade Forest (istanbul)
- Tez No: 254991
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKAN ALTINÇEKİÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Peyzaj Mimarlığı, Landscape Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 163
Özet
Tüm dünyada hızlı nüfus artışının beraberinde getirdiği kentleşme, endüstrileşme ve altyapının gelişimi olgularıyla birlikte doğal ve kültürel peyzajlarda yaşam alanlarının parçalanmasından (fragmentasyon) yok olmasına kadar uzanan süreçler, peyzaj ekolojisi ve peyzaj planlama alanlarında ana konular haline gelmişlerdir. Yaşam alanlarının parçalanması; delinme (perforation), bölünme (dissection), parçalanma (fragmentation), küçülme (shrinkage) ve eksilme (attrition) olarak belirtilen alansal dönüşüm süreçleriyle ifade edilebildiği gibi, peyzaj desenleri de bozulmamış (intact), çeşitli (variegated), parçalanmış (fragmented) ve kalıntı (relict) olarak sınıflandırılabilmektedir. Bu şekilde sınıflandırılmış peyzajlar arasındaki bağlılık ve devamlılık derecesinin belirlenmesinin peyzaj planlama çalışmaları açısından gerekliliğinin anlaşılması üzerine; populasyonların etkinlikleri daha ayrıntılı olarak incelenmiş, peyzaj sınır modeli (Landscape Contour Model), ada modeli (Island Model), leke-matris-koridor modeli (Patch-Matrix-Corridor Model) ve değişkenlik modeli (Variegation Model) gibi başlıca modellerle peyzajlar tanımlanmıştır. Yaşam alanlarının parçalanma düzeyi ve populasyonların etkinlikleri göz önünde bulundurulduğunda, peyzaj devamlılığını destekleyici doğal yaşam koridorları (Wildlife Corridors), adım taşları (Stepping Stones), yumuşak matris (Soft Matrix) gibi çok sayıda yöntem günümüzde peyzaj planlama çalışmalarında kullanılmaktadır. Bugüne kadar peyzaj devamlılığı ve bağlılığı üzerine yapılan çalışmalar, yapılaşmış alanların peyzaj parçalanması konusunda ana belirleyici etmenlerden biri olduğuna işaret etmektedir. Bu nedenlerle Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından, yapılaşmış alanların yeşil alanlar üzerindeki etkisinin değerlendirilmesi amacıyla ?Peyzaj Devamlılık Analizi? (Landscape Continuity Analysis) yönteminin esasları ortaya konmuş ve global ölçekte peyzajların devamlılığı değerlendirilmiştir. Daha sonra bu analiz global ölçekten ülke ölçeğine kadar indirgenerek daha da geliştirilmiş ve sonuçları günümüzde çeşitli planlama çalışmalarının önemli altlıklardan biri durumuna gelmiştir.Bu araştırma ile, İstanbul için önemli bir doğal ve rekreasyonel kaynak özelliği gösteren Belgrad Ormanı çevresi ve içindeki farklı alan kullanım tiplerinin peyzaj devamlılığına yaptıkları etkinin ?Peyzaj Devamlılık Analizi? ile belirlenmesi amaçlanmıştır. Analize uygun olarak: (1) Alan kullanım tipleri belirlenmiş; (2) kullanım yoğunluğu ve çevresel etkilerine göre bunlar sınıflandırılmış; (3) bunlara ağırlık değerleri verilmeden ve verilerek peyzaj devamlılık değerleri belirlenmiştir. Böylece, ilk defa yüksek detay düzeyinde ve küçük alanlarda Peyzaj Devamlılık Analizinin kullanılabilirliği ile farklı senaryolara göre peyzaj devamlılık değerinde olabilecek değişimler araştırılmıştır. Ayrıca yapılaşmış alanların yeşil alanlar üzerindeki etkisi ?yüksek düzeyde?, ?orta-yüksek düzeyde? ve ?düşük-orta düzeyde? olmak üzere 3 etki alanı tipine göre belirlenmiştir. Bu etki tiplerine maruz kalan alanlar ile orman amenajman planlarında belirlenen işletme sınırları içindeki alanlar çakıştırılarak işletme amaçları ile yapılaşmış alanların etki düzeyleri arasındaki ilişki değerlendirilmiştir.Bu çalışmada, Peyzaj Devamlılık Analizi sonucunda belirlenmiş olan peyzaj devamlılık değerlerine ait ana bulgular şunlardır:(1)Farklı yapılaşmış alan kategorilerine ağırlık değerleri verilerek yapılan analiz sonucunda elde edilen peyzaj devamlılık değeri; ağırlık değerleri verilmeden yapılan analize göre 3,42 kat daha artmıştır. Buna göre, ağırlık değerleri verilerek yapılan peyzaj devamlılık analiziyle alan kullanım tiplerinin etki alanlarına ait daha doğru sonuçlara varıldığı belirlenmiştir.(2)Ağırlık değerleri verilmeden yapılan peyzaj devamlılık analizi sonuçlarına göre yapılaşmış alanların yeşil alanlara maksimum uzaklığı 0,143 km, ağırlık değerleri verilerek yapılan analiz sonuçlarına göre ise maksimum etkin uzaklık 0,475 km'dir.(3)Yapılaşmış alanların; alansal büyüklükleri, alan içindeki dağılımları ve alan kullanım tiplerinin çevresel etkilerine bağlı ağırlık değerleri peyzaj devamlılık değerini doğrudan etkilemektedir.(4)Peyzaj devamlılık analizinin hassasiyeti alanın büyüklüğü ve seçilen detay düzeyine göre değişmektedir.(5)Farklı senaryolara göre yapılan peyzaj devamlılık analizlerine göre; rekreasyon alanları ile 2B alanları peyzaj devamlılığına olumsuz etki yapmaktadırlar. Ancak bu alan kullanım tiplerinin çevresel etkileri üzerine arazi ve uzaktan algılama çalışmalarına dayanan daha detaylı araştırmaların yapılması gerekmektedir. İşletme ömrünü tamamlamış maden alanlarının restore edilmesi ise peyzaj devamlılık değerinin %30,9 oranında artmasını sağlayacaktır. Fakat, bu, maden alanlarının restorasyonu sonucu elde edilebilecek ekolojik başarıyı (tür çeşitliliği, toprak rejenerasyonu, vb.) yansıtmamaktadır.(6)Araştırma alanının %62'si yüksek düzeyde, %27,9'u orta-yüksek düzeyde ve %10,1 düşük-orta düzeyde etki altındadır.(7)Araştırma alanındaki orman alanlarının %45,1'i yüksek düzeyde, %39,5'i orta-yüksek düzeyde ve %15,3'ü düşük-orta düzeyde etki altındadır.(8)Araştırma alanı orman amenajman planlarında yer alan başlıca işletme sınıflarından üretim ormanlarının %82,2'si, toprak koruma ormanlarının %84,8'i, su koruma ormanlarının %74,5'i ve peyzaj koruma ormanlarının %96,9'u yüksek ve orta-yüksek düzeyde etki altındadır.(9)Orman amenajman planlarında yer alan işletme sınıfları ile yüksek, orta-yüksek ve düşük-orta düzeyde etki altında olan alanlar karşılaştırıldığında, mevcut durum ile işletme amaçlarının çoğu durumda örtüşmediği görülmektedir.Peyzaj devamlılık analizi sonucunda elde edilen bulgular; bu analizin peyzaj planlama çalışmalarında yeşil alanların parçalanması ve değişimini minimum düzeyde tutacak alternatif alan kullanım kararlarının geliştirilmesi ve karşılaştırılmasında, diğer altlıkları destekleyici önemli bir altlık olarak kullanılabileceğini göstermektedir. Gerekli olan altlıkların oluşturulmasının ardından analizin kolaylıkla uygulanabilmesi özelliğinden dolayı yöntem, planlama çalışmalarında zaman ve maliyeti düşürücü rol oynayabilecektir. Ayrıca, bu analizin farklı alanlarda da yapılan planlama çalışmalarında (örneğin orman amenajman planlarının hazırlanması ve doğa koruma alanlarının planlaması gibi) kullanılması alınan plan kararlarının doğruluklarının ve eksikliklerinin değerlendirilmesi açısından oldukça önemli olacaktır.
Özet (Çeviri)
Global rapid population growth brought about the urbanization, industrialization and development of infrastucture with the processes reaching from habitat fragmentation to habitat loss in natural and cultural landscapes, which has become major issues in landscape ecology and landscape planning studies. Yet habitat fragmentation might be expressed with spatial land transformation processes as perforation, dissection, fragmentation, shrinkage and attrition, landscape patterns might also be classified as intact, variegated, fragmented and relict. Following the recognition of the need to determine the connectivity and continuity degree of such classified landscapes in aspect of landscape plannig studies, the population behaviors have been studied in more detail, which led to the definition of landscapes with some basic models like landscape contour model, island model, patch-matrix-corridor model and variegation model. Considering the levels of habitat fragmentation and population behaviors, various methods like wildlife corridors, stepping stones and soft matrix are used today in landscape planning studies to encourage landscape connectivity. The implemented studies on landscape continuity and connectivity indicate that built-up areas are one of the major causes of landscape fragmentation. Therefore the basic pinciples of ?Landscape Continuity Analysis? were introduced so as to assess the effects of built-up areas on green areas by United Nations Environment Programme (UNEP) and the continuity of landscapes were interpreted in a global scale. Subsequently, the analysis was developed and applied in a country scale and the results have become one of the important elements of landscape planning studies.The determination of the effect of different land use types on landscape continuity around and inside Belgrade Forest, which manifests itself as a natural and recreational source for Istanbul, by use of ?Landscape Continuity Analysis? was aimed with this research. In accordance with the analysis: (1) Land use types have been determined; (2) they have been classified due to their usage density and environmental impacts; (3) landscape ontinuity values have been determined without assigning and with assigning wieghts to each category of built-up area. Thus, the availabilty of Landscape Continuity Analysis in high detail level and relative small areas have been invesitgated for the first time, and the possible changes according to different scenarios in landscape continuity value have been determined. Moreover, the effects of built-up areas on green areas have been identified according to three impact zones as ?high impact?, ?medium-high impact? and low-medium impact?. The areas exposed to aforesaid impact zones have been superposed with the management classes of these areas determined in forest management plans and the relationship between the management targets and impact levels have been assessed.The main results concerning the landscape continuity values acquired with the application of Landscape Continuity Analysis are as follows:(1)Landscape continuity value, acquired with the assignment of weights to different categories of built-up areas, increased 3,42 times of the acquired value without assigning weights. In respect to the results, it has been determined that the application of landscape continuity analysis by assigning weights offers more realistic results on the impact zones of built-up areas.(2)According to the results of landscape continuity analysis applied without assigning weights to the built-up areas, the maximum distance of a built-up area to a green area is 0,143 km, while it is 0,475 km as the weights are assigned.(3)The spatial extent and distribution of built-up areas have a direct affect on landscape continuity value, so as the assigned weights according to the environmental impacts of each category of built-up areas.(4)The sensitivity of landscape continuity analysis varies due to the extent of study area and preferred detail level.(5)According to different scenarios, recreation areas and 2B areas have a negative impact on landscape continuity. However, more knowledge has to be improved on the environmental effects of these land-use types based on field and remote sensing studies. On the other hand, the restoration of passive quarries in study area would increase the landscape continuity value by 30,9%. Yet, this does not reflect the ecological success (species diversity, regeneration of soil structure, etc.) that would be achieved after restoration practises.(6)62% of the study area is under high impact, while 27,9% is under medium-high impact and 10,1% is under low-medium impact.(7)The 45,1% of forest land in study area is under high impact, while 39,5% is under medium-high impact and 15,3% is under low-medium impact.(8)The 82,2% of wood production forests, 84,4% of soil protection forests, 74,5% of water protection forests and 96,9% of landscape protection forests, which are the major management classes in forest management plans, are under high and medium-high impact.(9)As the forest management classes and the spatial distribution of the areas under high, medium-high and low-medium impact are compared, an inconsistency is evident between actual situation and management targets in most cases.The obtained results indicate the compatibility of landscape continuity analysis as a supplementary tool in decision making processes by the development and comparison of alternative land-use options in landscape planning studies, aiming to prevent the fragmentation and alteration of green areas as minimum as possible. The method would be accepted as a time-sparing and cost-reducing factor in planning studies, since it is easily applied after land-cover maps are prepared at the relevant resolution. Furthermore, the application of this method in different scales of planning studies (preparation of forest management plans, planning of nature conservation areas, etc.) would play an important role by the assessment of taken decisions and their positive and negative sides.
Benzer Tezler
- İstanbul kent çeperlerinde kırsal arazilerin dönüşümü Ağaçlı-Yeniköy yöresi örneği
Transformation of rural areas on Istanbul fringe Agacli-Yenikoy sample
GÜLCE KANTÜRER
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İPEK AKPINAR
- İstanbul ve çevresindeki ormanların rekreasyonel potansiyellerinin saptanması
Determining the recreational potentials of the forests in Istanbul and around
GÖKÇEN FİRDEVS YÜCEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET C. YILDIZCI
- Belgrad Ormanı ve çevresinde yetişen mantar türleri üzerine araştırmalar
Başlık çevirisi yok
YILMAZ BALCI
- Marmara ve Ege bölgesi ormanlarında yaşayan geometridae türleri üzerinde araştırmalar
Başlık çevirisi yok
TORUL MOL
Doktora
Türkçe
1972
Ormancılık ve Orman Mühendisliğiİstanbul ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF.DR. GAFUR ACATAY
- İstanbul çevresinde yetişen Amanita Phalloides mantarında HPLC ile alfa-amanitin miktar tayini
Başlık çevirisi yok
R. ZÜLAL TÜMKOR
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Eczacılık ve Farmakolojiİstanbul ÜniversitesiFarmakognozi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AFİFE MAT