Türk sosyolojisinde ve cumhuriyet döneminde köy tartışmaları
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 25618
- Danışmanlar: PROF. DR. BAYKAN SEZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1993
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 135
Özet
Bu çalışmada cumhuriyetin ilk dönemindeki köy tartışmalarım ele aldık. Ele aldığımız köy konusunu yeni devletin kuruluşu ve II. Dünya Savaşı arasında dönemle sınırladık. Bu sınırlamanın nedeni köye yönelik ilginin bu dönem aldığı niteliktir. Bu dönemde köy Türk düşünce tarihinde benzeri görülmedik şekilde ilgi konusu olmuştur. Bu çalışmada köye yönelik bu ilgiyi, bu ilginin nedenlerini anlama ve açıklama çabası içinde olduk. Bu nedenle dönemin köy temasım işleyen metinlerinden yararlandık. Köy tartışmalarını çalışma konusu olarak seçmemizin nedeni dönemi, dönemin koşullarını ve kaygılarını anlamamızda bunların yararlı olacağı öngörüsünü taşımamızdır. 0 zamandan günümüze sorunlar ve koşullar değişmiştir. Ancak o dönemde yapılan köy temalı yayınlar ve köy tartışmaları günümüze metinler olarak kalmıştır. Bu metinleri malzeme olarak seçmemizin nedeni köyün bu derece ilgi konusu olduğu bir dönemde köy temalı metinlerin bu ilgiyi anlamada önemli ipuçları taşıyacağıdır. Sonraki dönemlerde köy aynı şekilde ilgi konusu olmasa bile Türk sosyolojisinin ve genelde de Türk düşüncesinin ana konuları arasında yer almıştır. Biz çalışmamızı bu ilk dönemle sınırlandırdık. Bunun nedenlerinden ilki, o dönemdeki köy tartışmalarının anlaşılıp açıklanmasının sonraki dönemde! yapılan köy tartışmalarını açıklamada da temel oluşturabileceğidir. 0 nedenle çalışma, Osmanlı İmparatorluğu 'nun tasfiyesi ve yeni devletin kuruluşu ile başlayan, II. Dünya Savaşı sonrasındaki koşulların değişmesi ile köye ilginin de değişmeye başladığı döneme kadarki köy tartışmalarını ele almaktadır. Köy konusundaki önemli tartışmalar 19. yüzyılda Batı 'da yapılmıştır. 20. yüzyıla etkisi olan birçok kuram ve kavram 19. yüzyılda Batı 'da yapılan tartışmaların ürünüdür. Ele aldığımız döneme 19. yüzyıl sonrasındaki gelişmelerin etkisi yanında, 19. yüzyıl, Batı 'da köy tartışmalarının en yoğun olduğu dönemdir. Bizim ele aldığımız dönemeBatı'daki bu tartışmaların doğrudan etkisinden söz etmek güç olmakla birlikte bu tartışmalarda kullanılan birçok kavram Batı 'daki köy tartışmalarının izlerini taşımaktadır. Onlardan doğrudan etkilenmese bile köyle ilgili birçok yargı ve tutum aynen benimsenmiş, 19. yüzyıl tartışmaları esin kaynağı olmuştur. Bu nedenle çalışmanın ilk bölümünde 19. yüzyıl Batı'sındaki köy tartışmalarına kısaca yer ver- I dik. Onlara kısaca bakmayı yararlı bulduk. 19. yüzyıl köy tartışmalarına bu çalışma içinde yer vermemizin bir diğer nedeni 19. yüzyılda Batı ile yeni tür ilişkilerin başlaması ve Batı'daki bütün gelişmelerin hemen günü gününe izlenmesidir. Buna rağmen 19. köy tartışmaları o dönem ilgi çekmemiştir. Siyasi tartışmalar hemen aktarılırken köyle ilgili tartışmalara hiç ilgi gösterilmemiştir. Köy tartışmaları 19. yüzyıl Avrupa'sının önemli tartışmaları arasındadır. Bu tartışmalarda köy birkaç yönden ilgi konusu olmuştur. İlk olarak köy 19. yüzyıl Batı 'sının iç sorunları nedeniyle öne çıkmış, Batı'daki tartışmalarda ve iç çekişmede taraflar, tutumlarını kanıtlayabilmek için köye, köyde oluşan -başta mülkiyet ilişkisi- ilişkilere başvurmuşlardır. Batı 'da toplum sınıfları arasındaki bu çekişme ve tartışmalar kurulu Batı düzeninin sahipliği konusu ile ilgilidir.' Batı'daki köy tartışmalarının bir diğer yanı, Batı'daki gelişmelere geç katılan Almanya ile ilgilidir. Almanya 19. yüzyılda Batı 'da kurulu ilişkilere geç katılmıştır. İngiltere, İspanya, Hollanda gibi sömürgeleri ol ayan Almanya, aynı zamanda Batı' m n en önemli güçleri arasındadır. Buna karşılık ilişkilerden az pay almaktadır. 0 nedenle Almanya, Batı' m n dünya egemenliğine ve Batı'daki kurulu ilişkilere ve bu ilişkilerin ifadesi liberalizme ilk tepki gösteren ülke olmuştur. Serbest ticarete karşı görüşler ve devletin ekonomiye müdahalesi ve milli ekonomi konusundaki görüşler ilk kez Alman düşüncesinde ortaya çıkmıştır. Almanya Osmanlı İmparatorluğu 'nu kendi“hayat sahası”içinde görmüş, Osmanlı İmparatorluğu 'na tarım ülkesi olarak yer vermiştir. Ancak bu bizde pek yankı uyandı rmamıştır. ' 219. yüzyıl köy tartışmalarının Batı'daki bir diğer yönü Batı'nın yeni gereklerine göre Doğu toplumlarına yön ve biçim verme tasaları sonucudur. Sömürgelerin rasyonel hale getirilmesi, bu ülkelerde üretimin -Doğu'da zenginliğin tarıma dayanması nedeniyle tarım üretiminin- Batı'nın gereklerine göre yapılması ve temelde de Batı işgalinin doğrulanması tasaları ile ilgilidir. Batı'daki köy tartışmalarının bir diğer yönü, ilişkilerin dışına düşmüş Batı köyünün yeni koşullara uydurulması, Batı köyünde eski düzenin tasfiye edilip yeni düzenin kurulmasıdır. Batı 'da eski düzen kıra dayanmaktadır. Yeni düzen ise şehre ve şehirde oluşmuş ilişkilere dayanmaktadır. Yeni düzenin Batı sorunlarını çözmede üstünlüğü nedeniyle kırdaki eski ilişkilerin tasfiyesi ve yeni ilişkilere köyün katılması konusu Batı'daki köy tartışmalarının diğer yanım oluşturmaktadır. Bunun dışında Batı 'da köy tartışmalarının başka bir yanı daha bulunmaktadır. Bu da Batji'nın yeni alacağı biçimde köyün rolünün ne olacağıdır. Bu çerçevede ise özellikle Rus köyü ilgi görmüş, Rus köyündeki ortak mülkiyet ilişkilerinin Batı'nın gelecekte alacağı biçimde rolü konusuna tartışmalarda yer verilmiştir. Batı'daki köy tartışmaları 19. yüzyılda Türkiye'sinde ilgi uyandı rmamıştır. Ancak buna karşılık 19. yüzyılda köye yönelik yasalaştırmalar başlamıştır. Bunların da söz konusu tartışmalarla ilgisi olduğunu öne sürmek güçtür. Ancak bunlara karşılık imparatorluğun yıkılışı ile birlikte köy önem kazanmış, Türk düşüncesinde en çok ilgi gören konu olmuştur. Tarihimizde köy konulu tartışma olmadığı ve imparatorluk döneminde de Batı'daki benzeri köy sorunumuz olmadığına göre bu köy tartışmalarının nedeni neydi. Bunu anlayabilmek için bu bilgilerden de yararlanarak köy tartışmalarını ele almayı amaçladık. ? ı Bize yansıyan köy tartışmaları ile ilgili kavramlar büyük ölçüde 19. yüzyıla aittir. Ancak Batı'daki bu köy tartışmalardan doğrudan et kilenmiş köy tartışmasından söz etmek de güçtür. Köyle ilgili yargılara ve değerlendirmelere bu dönemin tartışmaları esin kaynağıolmuştur. Cumhuriyet döneminin köy tartışmaları 19. yüzyılda yapılan köye yönelik uygulamalarla doğrudan ilişkili de değildir. Köy Os manlı Imparatorluğu'nun yıkılış günlerinde yaygınlaşan bir şekilde ilgi konusu olmuş, yeni devletin kuruluşu ile özel bir yön kazanmıştır. Bunun sonucu birçok yazarın şikayet ettiği,“denetlenemez”dediği bibliyografya zenginliği ortaya çıkmıştır. Bu malzeme bolluğuna karşılık, bunların ilk bakışta sistematikten yok sun oldukları izlenimini vermeleri, dağınıklıkları, ayrıca aynı sözlerin değişik imzalı yazılarda da çok sık tekrarlanması söz konusudur. Bu çalışmada onca dağınıklığa rağmen köyle ilgili bu metinlerin rasgele söylenmiş sözler olmadığı, belli bir bütünlük taşıdıkları ve iç sistematiği bulunduğundan yola çıkılarak bu sis tematik yakalanmaya çalışılmıştır. Ve ele alınan dönemin köyle il gili metinleri bunların temaları üç temel noktada toplanmıştır. İlk olarak köye yeni devletin, yerini aldığı yıkılan imparatorluktan üstünlüğünü kanıtlamak için başvurulmuştur. Bu nedenle Osmanlı köy ilişkisi ve Osmanlı köy mirası konusu ilgi konusu olmuştur. Osmanlı'nın Türk köyü ile ilişkisi konusunda birçok yazıda görülen benzer temalar işlenmiştir. Osmanlı köy mirası ilgi konusu olmakla, Osmanlı'nın Türk köyünü ezdiği, yoksullaştırdığı, sömürdüğü söylenmiştir. Bununla birlikte Osmanlı'nın Türk köyü üstünde bu uygulamaları ne tür ilişki ve mekanizmalarla gerçekleştirdiği konusu ise ilgi görmemiştir. Bu çerçevede köyden, Osmanlı köy mirasından söz edilmiş, Türk köyü'nün“Osmanlı'nin en alt tabakası”iken yeni devletle birlikte bu konumundan kurtulduğu toplumun en önemli toplumsal grubu olduğu söylenmiştir. Köy yeni devletle birlikte ülknin“efendisi”olarak tanıtılmıştır. Bundan kalkılarak da im paratorlukta köylünün kötü durumu, yeni devlette de üstün toplumsal statüsü değişik yazılarda tasvir edilmiştir. ikincisi köy yeni devletin ulusal devlet olduğunun, Türk köyüne dayandığının, imparatorluk gibi geri ve ortaçağdan kalmış ilişkilere dayanmadığının, yeni devletin Türk devleti olduğu kadar çağdaş dev let olduğunun da kanıtlanabılmesi amacıyla ilgi görmüştür. Devleteyakıştırılan nitelikler devletin Türk köyü ile ilişkisi konusundaki yazılarla desteklenmiştir. Son bir ilgi nedeni de yeni devlet dünya ilişkileri içinde im paratorluk değildir. 0 nedenle varlığını sürdürmek, için imparator lukta olduğu gibi dünya ilişkilerine,, toplumlararası siyasi ilişkilere değil, toplumun ürettiği zenginliğe dayanmak zorundadır. Bu nedenle tarımsal zenginlik ihtiyacı nedeniyle ilgi konusu olmuştur. Bütün bunlardan çıkılarak da köy Osmanlılık gibi Batı ile uyuşmaz niteliğin dışında bir devlet, Batı ile uyuşabilir bir devlet olunduğunun kanıtı olarak öne çıkarılmıştır. Tarım-Sanayi işbirliği kuramları ile Batı ile işbirliği yapılabileceği desteklendiği gibi köylü devlet olmamızla birlikte geleneksel Doğu ile ilişkimiz de im paratorlukta olduğundan farklı şekil almıştır. İmparatorluk Doğu'nun sözcüsü ve öncüsü iken yeni devletle birlikte Doğu ile dünya piyasalarında aynı ürünleri satma çabasında olan, Doğu ülkeleri ile rakip konumda bir yer edinilmiştir. Batı ile ilişki değişikliği köyle temellndirildiği gibi, Doğu ile ilişki değişikliği de bu temelde olmuş, yeni devlet Doğu dünyasına Batı ile ilişkilerde“örnek ülke”olmuştur. Bütün bunlar da sonuçta Türk toplumuna sınırlamalar getirmiştir. Bu sınırlamanın temelinde de yeni devletin kendisini“köylü devlet”olarak tanımlaması bulunmaktadır. Söz konusu sınırlamalar, bu seçim ardından mümkün olmuş, köy temalı yayınlarla da bunun yaygınlaştırılması sağlanmıştır. İmparatorlukta Batı cıl aşma seçimi ardından köye yönelik düzenlemeler olmakla birlikte köy tartışması bulunmamaktadır. Yeni devletle bir likte de köy veya köylü sorunu olduğunu söylemek güçtür. Köye dayalı bir toplum hareketi de yeni bir siyaset oluşturmuş değildir. Yeni devlet de geleneksel kadrolar eli ile kurulmuştur. Buna rağmen ısrarla köy konusu üstünde durulmuş, yeni devletin köylü devlet olduğu özenle vurgulanmış, bu konu çok sık tekrar edilmiştir.Koşulların değişmesi ile de köylü devlet olduğumuz konusunda ısrarlar terk edilmiştir. Bunların temelinde de yeni devletle birlikte yapılan siyasi seçim ve bu seçimin doğrulanması tasaları yatmaktadır. Köyle ilgili tartışmaların koşulların değişmesi ile nitelik değiştirmesi bunu açıkça göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Edebiyat sosyolojisi açısından Memduh Şevket Esendal'ın hikayelerinde toplumsal meseleler
In terms of sociology of literatüre social issues in the stories of Memduh Şevket Esendal
ÇİĞDEM ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HACER GÜLŞEN
- Ziya Gökalp ve Erol Güngör çizgisinde Türk sosyolojisi
Turkish sociology in line with Ziya Gökalp and Erol Güngör
SAADET BERNA OCAKCIOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
SosyolojiMarmara ÜniversitesiSosyoloji ve Antropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİ ARSLANTÜRK
- Turkish sociology in a sociology of knowledge perspective: the double-bind of survival/identity
Bilgi sosyolojisi perspektifinden Türk sosyolojisi: hayatta kalma/kimlik çifte açmazı
ANIL MÜHÜRDAROĞLU
Doktora
İngilizce
2014
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEYLAN TOKLUOĞLU
- Frankfurt Okulu ve Türk sosyolojisinde eleştiri (1940-1950)
The Frankfurt School and the critique in Turkish sociology
ZAFER DURDU
- 1923-1945 arası Türk sosyolojisinde pozitivist eğilimler
Philosophy of degree positivist tendencies in Turkish sociology between 1923 and 1945
NURAY KARACA