Muhyeddin Muhammed'in Mecma'ü'l-Kava'id adlı eseri(Giriş-inceleme-metin-sözlük)
Muhyeddin Muhammed's Mecma'ü'l Kava'id
- Tez No: 262584
- Danışmanlar: PROF. MUHAMMET YELTEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2009
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 410
Özet
Atmacaoğlu Muhyeddin Muhammed'in 15. yüzyıl sonlarında yazdığı (1494) Mecma`ü'l-Kavâ`id, Osmanlı matematik literatürü tarihinde önemli bir yere sahiptir. Eser; ilm-i hesap yani muhasebe matematiği alanında yazılmış ilk Türkçe, kapsamlı metin olarak Türkçe'nin o dönemde bilim dili açısından kullanımına ışık tutar. Çalışmamızda Türkçenin bilim dili (matematik dili) açısından kullanımını belirleyecek örnekleri tespit etmeye çalıştık. Bunun yanı sıra eser, imla(yazılış özelikleri), fonetik (ses özellikleri) ve söz varlığı açısından da önemli bir dil malzemesi içermektedir. Bu çalışmada dönemin ticaret hayatı ile ilgili ölçü birimleri, vergi sistemi, mirasla ilgili terimler ve matematik terimleri gün ışığına çıkarılmış oldu. Bu terimlerin ortaya çıkması Osmanlının kurumlarıyla nasıl işlediğini daha çok gözler önüne serecektir. Böyle bir matematik metninin ve söz varlığının günümüz diline aktarılması bir bilim dili olan Türkçemize önemli bir katkıdır. Bir bilimsel bilgi veya bu bilgi ile üretilen teknoloji, hangi kültürde ortaya çıkarsa kavramlar ilk o dilde vücut bulur; kelimeler halinde ifade edilir. Bu kelimeler başka dillere de geçer, oralarda da kullanılır. Ancak 15.yüzyıl alimi, bugünkü Türk aydınları gibi bunun nihai bir çözüm olmadığının farkındadır. Bu eserde, bir Osmanlı alimi çağında ihtiyaç duyduğu ve Arap-Fars geleneğine dayanan bir bilim dalını kendi dilinde ifade etmenin yollarını aramıştır. Bir geleneğin bütünüyle Türkçeye aktarılması elbette ilk anda mümkün değildi. Bu nedenle metinde Arapça ve Farsçadan alıntı terimlerin çokluğu dikkat çeker. Bunun yanında o günlerin çabasıyla Türkçeleşen bazı kavramların matematik dilinde bugün hâlâ yaşadığını görmek bizim için gerçekten önemlidir.
Özet (Çeviri)
Mecma`ü?l-Kavâ`id ?the work of Atmacaoglu Muhyeddin Muhammed written towards the end of the 15th (fifteenth) century (1494)- has a crucial importance in the history of the Ottoman Mathematics literature. This importance derives from two outstanding facts. It is initially the first accounting Maths book -ilm-i hisab- written in Turkish. Secondly, it puts forward a detailed Turkish text which in turn helps us to see the usage of Turkish as a scientific language. Apart from these qualities, Mecma`ü?l-Kavâ`id gives a good account of the punctuation and the phonetics of Turkish language in the 15th century. The text also implies an important data on the language. Within the boundaries of this study, the measurement and taxing systems, the terms related with Maths and Islamic law all come into being. The emergence of these terms is not only beneficial to depict how the institutions and social life run in the Ottomans but it is also useful to be reference to the readers and the researchers of the present day. Translating the text and the terms belonging to the 15th century into the language of the modern times will be a good inheritence. It is noteworthy to point out that any scientific data and the technology deriving from this data are expressed in the language and the culture they are produced. The vocabulary is taken and used by other cultures.Atmacaoglu Muhyeddin Muhammed, just like today?s intellectuals, was aware of this fact and he knew this was not a permanent solution. In Mecma`ü?l-Kavâ`id, where Arabic and Persian influence were heavily felt in scientific studies, the author tries to find the ways to express his studies in his own language. But it was not possible to perform this completely. For this reason, the number of Arabic and Persian terms count many. However, it is important to witness the usage of some Turkish terms in Maths in today?s world.
Benzer Tezler
- XV. Yüzyıl Osmanlı Devleti muhasebe uygulamalarında yaşanan gelişmeler: Muhyeddin Muhammed'in Mecma'ü'l-Kavâ'id adlı eseri
Developments in accounting practices of ottoman state in xvth century: Muhyeddin Muhammed's work called Mecma'u'l-Kavâ'id
METEHAN KÜÇÜKER
- Abdulkadir bin Muhyiddin el–Erbilî hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
The life, works and sufistic thoughts of Abdulkadi̇r bi̇n Muhyi̇ddi̇n el-Erbi̇lî
MEHMET TAŞKANAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUHAMMET MUSTAFA ÇAKMAKLIOĞLU
- Milli Kütüphane 06 Hk 4099 numarada kayıtlı Mecmû'atü'n-Nesâyih'in transkripsiyonlu metni ve incelemesi
National Library registered in 06 Hk 4099 transcribed text and analysis of Macmû˘atü'n-Nasâyih
GAMZE DENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıHaliç ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA İMAMOĞLU
- Muhammed Muhyiddin en-Niksârî'nin 'Şerhü'l-Umde' eserinin tahkiki ve tahlili
Review and analysis of Muhammed Muhyiddin en-Niksari's 'al Sharh al Umdah'
ENES ERSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HARUN IŞIK
- Muhyiddîn Muhammed en-Niksârî'nin Risâle fî Halli Müşkilâti Baʻzı Mahâlli Tefsîri'l-Beyzâvî fî Sûrati'l-Fâtiha isimli eserinin tahkiki
Research of Muhyiddin Muhammed an-Niksārī's work named Risāle fī Ḥalli Mushkilat Baʻdi Mahalli Tefsiri'l-Beydāwī fi Sureti-l-Fatiha
OMAR OTHMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SONER AKSOY