Arap dili ve belâğatinde mukâbele san'atı ve Kur'ân-ı Kerîm'den örnekler
The art of mukabalah in Arabic language and rhetoric and some exemples from the Koran
- Tez No: 273859
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. HALİT ZAVALSIZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Doğu Dilleri ve Edebiyatı, Eastern Linguistics and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2010
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 90
Özet
Bedî' san'atları içerisinde muhassinât-ı mâneviyyeden olan mukabele, bir söz içinde geçen iki veya daha fazla unsurdan sonra herbirinin karşıtını yahut ilgilisini birbirlerine mukabil olacak şekilde zikretmektir.Doğrudan görüşlerinden istifâde ettiğimiz belagat teorisyenlerinin eserlerinde mukabele san'atına ilişkin beş-on âyeti geçmeyen mukabele örneğinin yer aldığını gördük. Öte yandan Safvetü't-tefâsîr'de yüz yirmi civarında mukabele örneğinin yer aldığı âyet tespît ettik. Bu durum bizleri, özellikle el-Kudâme ve el-Askerî'nin, mukabelenin tanım ve içeriği ile ilgili vermiş oldukları örnekler üzerinde yoğunlaşmya, mukabele san'atının felsefesini anlamaya ve tahlîl etmeye şevketti. Çalışmalarımızı bu istikâmette yoğunlaştırdık ve Kur'ân-ı Kerîm'de dört yüze yakın mukabele san'atı bulunduğunu tespît ettik. Bu, azımsanamayacak bir kemmiyyet demektir. Demek ki bu san'at meramı anlatmada sıkça başvurulan bir anlatım ve edâ üslûbudur. Olayları ve eşyayı farklı şekilde görmeyi, görülen ve duyulanın daha etkileyici bir şekilde sunulmasını sağlayan bu san'at;“Eşya zıddı ile kâimdir”özdeyişiyle bire bir örtüşmektedir.Mukabele san'atında ikincil unsurların öncüllerin sırasına göre tertîp edilmesi gerektiğini cumhûr-i büleğânın şart koştuğunu; bu şarta uyulmadan gerçekleşen mukabele örneklerini geçersiz saydıklarını biliyoruz. Şart koşulan tertîbe uyulmadan gerçekleşen mukabele örneklerinin Kur'ân'da yer aldığını örnekleriyle tespît ettik.Bazı belagat âlimlerinin mukabelenin fesadına sebep saydıkları“zâid unsur”meselesini belagat âlimlerinin görüşleri ve Kur'an'dan verdiğimiz bol örmeklerle doğru bir zemine oturmaya çalıştık.Mukabelenin taksîmâtına ilişkin yeni bir bakış açısı getirmeye çalıştık. Genel olarak belagat âlimleri mukâbelayi, ikinin ikiyle, üçün üçle, dördün dörtle, beşin beşle altının altıyla mukabelesi; muhalif mukabele, muvafık mukabele; lafızda mukabele, mânâda mukabele türlerine ayırmışlardır. Biz ise, tespît ettiğimiz dört yüze yakın mukabele örneği ile belagat âlimlerinin taksîmâtını göz önünde bulundurarak kapsamlı ve özgün bir taksîmât türü ortaya koymaya çalıştık: a) Sayı esaslı (ikinin ikiyle, üçün üçle, dördün dörtle, beşin beşle altının altıyla mukabelesi) taksîmât, b) Mütezâd ve Gayr-ı Mütezâd Mukabele, c) Mürettep ve Gayr-ı Mürettep Mukabele, d) Lafızda ve Mânâda Mukabele ve Sadece Mânâde Mukabele. Bizim bu eğilimimizin diğer çalışmalarda farklı ve benzer mukabele taksîmâtlarını gündeme getireceğini umuyoruz. Özellikle“Gayr-ı Mürettep”ve“Gayr-ı Mütezâd”başlıkları altında ele aldığımız âyet örneklerinin, mukabelenin daha geniş bir alanda mütâlâa edilmesine sebep olacağını düşünüyoruz. Mukabelenin yakından ilgili olduğu başta tezat olmak üzere mürâ'atü'n-nazîr ve leff-ü neşir san'atlanyla kesişen ve ayrışan noktalarını ortaya koyduk. Özellikle leff-ü neşirle olan karışıklığı örneklerle izâle etmeye çalıştık.Çalışmamızın bu alanda yapılacak özgün ve çaplı araştırmalara ilham kaynağı olmasını temenni ediyoruz.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Arap dili ve belagatinde tıbak sanatı
Tibak art in Arabic language and retouric
SÜLEYMAN CESUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimCumhuriyet ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA KAYAPINAR
- Kur'ân-ı Kerîm'deki anlamsal bedî sanatları
Arts of ornamentaion in meaning in the Quran
HASAN UÇAR
Doktora
Türkçe
2013
DilbilimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SEDAT ŞENSOY
- İsrâ Sûresi'nin beyân ve bedî' açısından incelenmesi
Examination of the Isrâ Sûre in terms of declaration and bedî'
ÖMER ARGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Doğu Dilleri ve EdebiyatıGaziantep ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA KESKİN
- Mustafa b. Ömer el-Üsküdârî'nin (Ö.1093/ 1681) Şerhu'l- Münakkahâti'l-meşrûha isimli eserinin tahkiki
Mustafa b. Ömer el-Üsküdârî (D.1093/ 1681) research of his work named Şerhu'l-Münakkahâti'l-meşrûha
KHADEEJEH ALRAWASHDEH
Doktora
Türkçe
2023
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE ARSLAN SÖZÜDOĞRU
- Kur'ân-ı Kerîm'de belâgat olgusu: Bedî' sanatının muhassinât-ı ma'neviyye yönüyle incelenmesi
The phenomenon of eloquence in the Qur'an: Analyzing the art of badi' from the perspective of spiritual embellishments
SEBAHAT ÇAKIR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinUşak ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM KOCABIYIK