Türk kültüründe ışık kültü
The light cult in Turkish culture
- Tez No: 279199
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. TÜRKER EROĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sakarya Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Işık, Türk kültürünün temel taşlarından biridir. Türk mitolojisinin temelinde ışık vardır. Türkler tarafından ışıklı gökyüzü kutsal bilinmiş, gökyüzü tanrı mekânı olarak kabul edilmiştir. Gök Tanrı İnanç Sisteminden günümüze Türk kültüründe pek çok değişiklik olmasına rağmen ışık kültü değerinden pek bir şey kaybetmeden; aksine daha da kıymetlenerek günümüze kadar gelmiştir. Bunun sebebi ışığın, insanoğlunun hayatındaki önemidir. En başta insanoğlu ışık sayesinde etrafını; hatta kendini görebilmiş, ışıkla ısınmış, ışığın etkisiyle tarım yapıp yaşamını sürdürebilmiştir. Bunlar ışığın insan hayatındaki maddi yönleridir. Bunlarla birlikte insanoğlu ışıklı gökyüzünden önce korkmuş, sonra ona hayran olmuş; en sonunda da onu kutsamış ve ona saygı duymuştur. Haliyle de ışığa dair pek çok inanış oluşturmuştur.Işığa dair inanışların başında tanrının gökte olduğuna inanılması gelmektedir. Bilindiği gibi Gök Tanrı İnanç Sisteminde tanrı göktedir ve tanrının gökyüzünden Türk hakanına verdiği güçle(kutla) hakan yeryüzünü tanrı adına yönetmektedir. Bunun yanında Türk hakanına yol göstermek için gelen Bozkurdun yüzü de ışıklıdır; çünkü bozkurt da tanrı temsilcisidir. Yine Oğuz Kağan'ın evlendiği göğün kızının yüzü de ışıklıdır; nihayetinde o da tanrı tarafından Türk hakanına bir kut olarak gönderilmiştir. Peki, neden tanrı Türk mitolojisinde göktedir; çünkü gök insanoğlunun en büyük ışık kaynağı olan güneşin göründüğü yerdir. Bununla birlikte, geçmişten günümüze gelen ve muhtemelen bugünden de yarına aktaracağımız Türk kültüründeki pek çok inanışın temelinde ışık kültü vardır. Yerin kötü göğün iyi, gecelerin kötü (dar vakit), gündüzlerin iyi olarak bilinmesinden tutun da karanın kötü akın iyi olarak kabul edilmesine kadar Türk inanış dünyasının temelinde ışık kültürün etkisi görülmektedir. Nitekim ışık kültünün Türk kültüründeki yeri bunlarla da snırlı değildir. Aydınlık olan suyla, yakıcılığı yanında ışığıyla da insanları etkileyen ateşin kültleşmesi de ışığın Türk kültüründeki yerini gösteren birer örnektir. Ayrıca ışık ve ışığın etkisi olan her şey Türk kültüründe üzerine yemin edilen unsurlardandır ki, ışık üzerine yemin etme örneklerini ilahi kitaplarda da görmekteyiz.Geçmişten günümüze ışık kültünün Türk kültüründeki yeri incelendiğinde kültürün süreklilik, değişkenlik, nesilden nesile aktarım ürünü olma gibi özellikleri bariz olarak görülebilmektedir. Yine ilahi kitaplara ışık açısından bakıldığında da bu kitapların ortak bir temele dayandığı anlaşılabilmektedir. Bununla birlikte dünyanın farklı coğrafyalarındaki Türk, Hint ve Mısırlıların kültürleri de ışık bağlamında incelendiğinde kültürün hem insan ürünü olduğu için farklı milletlerde gösterdiği benzerlik, hem de insan her yerde aynıyken çevre şartlarından, içinde bulunulan değişik faktörlere göre kültürlerin değişkenliği özellikleri saptanabilmektedir. Bütün bunlar bir kült çerçevesinde yapılan bir çalışmada kültürün pek çok özelliğinin belirgin olarak gözlenebileceğinin kanıtıdır. Nitekim tezimizin asıl konusu Türk kültüründe ışık kültünün yeri iken, bununla birlikte ışık kültü çerçevesinde kültür kavramının özelliklerini örneklendirmeye de çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Light is the one of the basic elements of Turkish culture . There is light in the basic of Turkish mythology.Shining sky is known holly and sky is known as God?shome by Turkish people.Although there are many changes in Turkish culture fromthe system of god in the sky to today , light culture comes today with the getting worth without losing any worth. The reason of this is the importance of light in humanbeing `s life.At first ,humanbeingsaw around, heated themselves ,did cultivation with the effect of the light.Even,they saw themselves with the light .These are material aspects of light in humanbeing?s life Firstly,people were afraid of shining sky. Then they admired it. Finally, they sacrified it and respected it.So,there were many beliefs about light.The belief of God?s being in the sky is in the head of beliefs about light.As it is known ,God is in the skyin God in the sky belief system and The Sultan administrate earth fort he sake of God with the power given to Turkish people from the sky by God . Besides,the face of grey wolf coming to guide for Turkish sultan is shining with the light because Greywolf is representative of God . The face of girl who is the wife of Oguz Sultan and comes from the sky is shining with the light.At the end , she was sent for Turkish Sultan by God to be a religious symbol. Why is God in the sky in Turkish culture mythology ? Because sky is the place where the sun the biggest source of light forhumanbeing is.Also,there is the culture of light inthe basic of many beliefs in Turkish culturecoming from past to today and going on future .People accept that earth is bad sky is good,night is bad and day is good .They also accept black is bad white is good. The reasons of these ideas are the culture of light in thebasic of Turkish belief. These are not all forthe palce of light culture in the culture of Turkis. The fire ` burning and the light features also affecting people with the water called as light are an example showing the place of light in the culture of Turkish.Also, light and everyhting which is affaceted by lightare the elements sweared inthe culture of Turkish .we can see the examples of swearing in lightinthe religious books.We can see culture?s continuity,changebility and transformission from generation to generation when we examine the place of light in the culture of Turkish .It can be seen all these books depending on the same basic when look religious book in the aspect of light. Also,when we examine the cultures of Turkish ,Indian ,greek and Eygpt in different erea of world, we can see the features of similarities in different nations as culture is human product and the feature of culture?s changable in different environment.. All these are evidence of many aspects of culture are seen around culture. While the basic topicof thesis isculture oflight in Turkish culture , we try togive exampleforfeatures of culture around cultureoflight.
Benzer Tezler
- İslamiyet öncesi Türk destanlarında kadın tipi
The type of women in pre-islamic Turkish epics
ENNUR BİLECAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıBartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞERİFE SEHER EROL
- TTK ders kitaplarındaki kalıp sözler: Kalıp sözlerin kullanımında İsviçre örneği
Phrases in TTK textbooks: The Swiss example in the use of phrases
KÜBRA KAYA TERME
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NERMİN YAZICI
- Cengiz Aytmatov'un 'Beyaz Gemi' romanındaki halk bilimi unsurlarının kültürü aktarmadaki işlevleri ve toplumsal cinsiyet rolleri
Functions of folklore elements in Cengiz Aytmatov's novel 'The White Ship' in cultural transmission and gender roles
KÜRŞAT VARDI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıHatay Mustafa Kemal ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖNÜL REYHANOĞLU
- Türk kültüründe ateş ve ocak ile ilgili inanışlar
The beliefs on the fire and fire place in Turkish culture
AYBİLGE IŞIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
Halk Bilimi (Folklor)Sakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TÜRKER EROĞLU
- Geçmişten günümüze Türk kültüründe av ve avcılık
Game and hunting in Turkish culture from past to present
GÖKHAN TÜRK
Doktora
Türkçe
2024
Halk Bilimi (Folklor)Aydın Adnan Menderes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CANER IŞIK