19. yüzyıl Anadolu şehirsel ağı ve hinterland ilişkileri, Kayseri örneği
Urban network and relations with hinterland in Anatolia during the 19th. century, case of Kayseri
- Tez No: 302612
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEKİYE YENEN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 315
Özet
Bu tez 19. yüzyılda Anadolu Şehirsel Ağı'nın evrimini, ağda orta kademede yeralan merkezlerden Kayseri'nin ağa bağlanabilirliğini ölçmeyi ve kentin uzun mesafe ticaret etkinliklerinden kaynaklanan hinterlandının uzanımını tespit etmeyi amaçlayan bir kentsel sistem araştırmasıdır. Çalışmanın bir diğer amacı şehirsel ağın mekânsal organizasyonunu açıklayabilmek için ulaşım ve iletişim sistemlerini, kentsel merkezlerin nüfus büyüklüğü dağılımını ve hiyerarşisini belirlemektir. Bunun yanısıra ağdaki düğüm noktaları arasındaki etkileşimin yapısını ve son olarak düğüm noktalarının mekânsal biçimini; yerleşik alan ve ticaret merkezi büyüklüklerini ortaya çıkarmaktır.Araştırmada hem niteliksel hem niceliksel bir yöntem kullanılmış ve 19. yüzyıl Anadolu Şehirsel Ağının evrimi iki temel yaklaşım çerçevesinde çözümlenmiştir. Bunlardan ilki nüfus ve vergi büyüklüğüne bağlı olarak sistemin üstten-alta doğru okunması; ikincisi orta kademedeki sistem elemanlarının merkantil etkinlikleri üzerinden sistemin aşağıdan-yukarıya doğru okunmasıdır. Kayseri kentinin ağdaki analizi yapılırken iç içe geçmiş ağlar kümesi kullanılarak makro, mezo ve mikro coğrafi ölçekte değerlendirilmiştir. Temel örneklem alan olan Kayseri'nin şehirsel ağdaki konumunun gerekçesini açıklamak üzere; kentin ticaret merkezi ve makroform büyüklüğü uzun mesafe ticaret hinterlandında yeralan ve hepsi aynı coğrafi bölgede bulunmayan on kent (Bursa, Ankara, Tokat, Amasya, Sivas, Konya, Antep, Urfa, Diyarbakır, Maraş) ile karşılaştırılmıştır.xiiiAraştırmanın önemli bulgularından biri; 19. yüzyılda Anadolu Şehirsel Ağı'nın biçimlenişinde iç kesimlerde yeralan kentlerin yerine kıyı/liman kentleri odaklı bir dönüşümün gerçekleştiği ve İzmir, Trabzon, Samsun gibi bazı kıyı kentlerinin ağda üst kademelere tırmandığıdır. Bu dönemde bölgelerarası ticaret uluslararası ticaretin önüne geçen bir ekonomik etkinlik olarak ortaya çıkmış ve Anadolu'nun Batı bölgesindeki kentler uluslararası ticaret eylemlerinde ağırlık kazanırken bölgelerarası ticaret kuzey ve güney bölgelerde yeralan kentlerin uzmanlık alanı olarak belirmiştir. 19. yüzyılın avantajlı lojistik koridorlarını yaratan demiryolları rekabet halinde olduğu kervanyollarının etkinliğinin zayıflamasına bağlı olarak bölgelere göre farklı ekonomik avantaj sağlamıştır. 19. yüzyılda nüfus büyüklüğü bakımından Anadolu Şehirsel Ağı'nın orta kademedesinde yeralan pekçok kent (Ankara, Tokat, Amasya, Diyarbakır, Antep, Urfa, Sivas) sistemin İzmir ve Bursa'dan sonra üçüncü kademesinde yeralan Kayseri kenti çevresinde, kuzeyde ve güneydoğuda yoğunlaşmıştır.Önemli bulgulardan bir diğeri; Kayseri'nin doğu?batı ve kuzey?güney yönde ilerleyen, Akdeniz'i Karadeniz'e bağlayan karayolları vasıtasıyla ulaşımın her yönden kolaylıkla sağlanabildiği kritik yollar üzerinde bir düğüm noktası olduğudur. Kayseri değerde yüksek olan lüks tüketim mallarının, savunma sanayiinde kullanılan stratejik malların ve boya sanayisinin önemli bir hammaddesinin üretimi ve organizasyonu işlevleri ile birlikte kent üstü tüccar ağlarına bağlanabilirlik kazanmıştır. Kayseri kentinin yakın ve uzak hinterlandında yeralan kentlerle kurduğu bağımlılık ilişkileri temelinde gelişen etkileşimler sayesinde kurulan kentsel ağın ortaya çıkışında aracı kanallar olarak beliren girişimcilik ruhu yüksek tüccarların ve tüccarlar eliyle yaratılan mübadelenin rolü önemlidir. Önemli bir aracı kanal durumunda olan Kayserili tüccarların bölgelerarası ticaret akışları üzerine kurdukları pazarlama ve pamuk ticareti üzerine imalât organizasyonu 1865 yılına kadar çok geniş bir üretim ağına sahip olmuştur. Kayseri kenti yakın ya da uzak çevresindeki bölgelere, uç noktaları Erzurum, Tarsus, İstanbul ve İzmir'e, ulaşan önemli miktardaki ticaret eylemlerinin merkezi biçiminde işlev görmüştür. Kayseri'nin Anadolu'nun merkezinde dağıtımın ana bölgesi olarak işlemesindeki kritik konumunu yaratan ticarette kullanılan lojistik bağlantı koridorları ve kritik kanallardır.Bu araştırmanın öncelikli sonucu; bir şehirsel ağ içerisinde maddi bir ürünün ticaretine dayalı olarak gelişen uzun mesafe ticaret etkinlikleri ile birbirine bağlanan kentlerin alt-bölgesel kent ağlarını ortaya çıkarmasıdır. Alt-bölgelerin ekonomik bütünleşmesi ulaşım sisteminde aracı kanal olarak işlev gören ve geniş bir hinterlanda erişim gücü olan bölgesel ticaret merkezleri tarafından kontrol edilir. Bölgesel ticaret merkezlerinde merkantil aktivitelerin bir göstergesi olan ticaret merkezi gelişmiştir.
Özet (Çeviri)
Being an urban system research, this dissertation aimed to measure the evolution of Anatolian urban network and connectivity of Kayseri, one of the middle sized city centres of the network in 19th century, to determine the hinterland or the expansion of the long distance trade. The other aim is to find out transportation and communication systems and the distribution and hierarchy of city population sizes in order to explain the spatial organization of urban network. Besides the structure of interactions between nodes in network and spatial structure of nodes and built-up area and commercial district sizes of cities are examined in this study.Both of qualitative and quantitative methods are used during the research and the evolution of Anatolian urban network in 19th century was handled by two major approaches. First, search of the population and tax sizes of cities and secondly, search of the mercantile activities of middle-sized cities with respect to the explanation of the urban hierarchy. The analysis of Kayseri city in urban network is evaluated by using set of nested networks in macro-geographic, meso-geographic and micro-geographic scales. The commercial district and the size of the centre of Kayseri, which is the major sample of the dissertation, is compared with cities located on the long distance trade hinterland, namely Bursa, Ankara, Tokat, Amasya, Sivas, Konya, Antep, Urfa, Diyarbakır and Maraş, in order to clarify the position of Kayseri in Anatolian urban network.xvOne of the essential findings of the research is that the transformation occurred in 19th century Anatolian urban network is in favour of the port cities instead of inland cities. Some of the port cities such as İzmir, Trabzon, Samsun are ascended to the upper hierarchy of the system. Regional trade emerged as an economic activity transcending the international trade during this period. Whilst the cities at the western side of Anatolia rising on the international trade facilities, regional trade appeared as a speciality of the cities in northern and southern side of Anatolia. Railways, created the favourable logistic corridors of 19th century, had provided different economic advantages to the regions in the event that the decline of the rivalling caravan roads primacy occurred. Most of the cities (Ankara, Tokat, Amasya, Diyarbakır, Antep, Urfa, and Sivas) located on the mid-ranges of the urban hierarchy in 19th century Anatolian urban network by the city population, concentrated in the northern and southern side of Anatolia and around the city of Kayseri, situating at the third rank of the system after Izmir and Bursa.Kayseri was a node located on critical paths where the transportation was easily implemented in every side through the roads reaching along the east-west and north-south directions in Anatolia and connecting the Mediterranean and Black Sea. Kayseri attained the upper degree of connectivity into the merchant networks by the production and organization of luxury high-value consumer goods, and strategic goods using in defence industry and an important raw material of dyeing industry, together with the city over the functions of merchant networks have gained connectivity. The merchants, appearing as an intermediate canal with great entrepreneurship skills and the exchange generated by the hand of merchants was important on the emergence of urban network, establishing by the interactions improved on the dependency relationships between Kayseri and the cities situated at immediate and discontinuous hinterland. The manufacturing and marketing organization, established on inter-regional trade flows by the traders of Kayseri that was a significant intermediate canal, had a broader production network until 1865. Kayseri served as a centre of significant trade actions of which the end points reached to Erzurum, Tarsus, Istanbul and Izmir, to the near or far surrounding area of the city. They were the critical canals and logistic corridors used for commercial links that determined the critical position of Kayseri in urban network as a main distribution centre in the middle of Anatolia.The principal conclusion is that cities reciprocally connected to each other constituted the regional urban network by the means of long distance trade activities originated in the trade of material goods within an urban network. Economic integration of sub-regions was controlled by the regional trade centres serving as an intermediate canal on the transportation system and having a power to access a large hinterland. Commercial district of regional trade centres that was the representation of merchant activities was advanced.
Benzer Tezler
- Planlama sürecinde Sivas'ın kentleşmesi ve kent formu
Urbanization and Urban form of Sivas in planning process
YAVUZ ERDAL KAYAPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1991
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiPROF.DR. VEDİA DÖKMECİ
- 19. yüzyıl Anadolu Türk resmi ve Kayseri örnekleri
Başlık çevirisi yok
ELİF ÇERİ TEMEL
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Güzel Sanatlarİnönü ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. İSMAİL AYTAÇ
- Mimari formların 15.-19. yüzyıl Anadolu ilmeli dokumalarına etkileri
Impacts of the architectural patterns on Anatolian hand - woven pile fabrics between the 15th and the 19th centuries
ÖZNİL SEDA KAÇAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. DİDEM ATİŞ ÖZHEKİM
- XIX. yüzyıl Anadolu Halvetî Tekkeleri
XIX. century Anatolian Halveti Tekkes
ALİ KEMAL ZENGİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinBayburt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ÖZKAN