Gagavuz Türkçesinde ad işlevli bağımlı cümleler
Subordinated clauses with nominal function in Gagauz Turkish
- Tez No: 950031
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DUYGU ÖZGE GÜRKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 225
Özet
Gagavuz Türkçesi, Oğuz grubu dilleri arasında Türkiye Türkçesine en yakın olandır. Ancak buna rağmen, Gagavuz Türkçesi sözdizim özellikleri açısından Türkçede görülmeyen birtakım farklılıklar sergiler. Bu farklılıklardan biri sözcük dizilişidir. Çünkü Gagavuz Türkçesi, yüzyıllar boyu etkileşimde olduğu Hint-Avrupa dillerinin sağa dallanan cümle yapısını kopyalamıştır. Buna göre, Türkçe temel dizilişte ağırlıklı olarak ÖNY sıralamasını tercih ederken Gagavuz Türkçesi ÖYN sıralamasını tercih etmektedir. Yoğun dil ilişkisinden kaynaklı, Hint-Avrupa dillerinden Gagavuz Türkçesine cümle düzeyinde kopyalamalar gerçekleşmiştir. Bu dil ilişkisi sonucunda temel cümlenin yanı sıra bağımlı cümle türleri de kopyalanmıştır. Ad işlevli bağımlı cümle yapıları da bunlardan biridir. Bu çalışmada,“Gagavuz Türkçesinde Ad İşlevli Bağımlı Cümleler”konusu, Üretici Dilbilgisi, İşlevsel Dilbilgisi ve Kod Kopyalama Modeli gibi modern dilbilim kuramlarından faydalanılarak biçim-sözdizim-edimbilim-anlambilim etkileşimi ve dil ilişkileri bağlamında ele alınmıştır. Burada, Gagavuz Türkçesinde ad işlevli bağımlı cümleler; temel cümle içerisindeki sözdizimsel işlevleri, temel cümleye bağlanma yöntemleri, temel sözcük dizilişleri, sözdizimsel konumları, uyum özellikleri, özne bulundurup bulundurmamaları, denetleme, istem, durum yükleme, üye yapıları ve tematik rolleri gibi farklı ölçütlere göre betimlenmiştir. Bu betimleme, Gagavuz Türkçesi ve Türkiye Türkçesi arasında eşzamanlı yöntemle karşılaştırmalı olarak yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
Gagauz Turkish is the closest language to Turkey Turkish among the Oghuz group languages. Nevertheless, it exhibits certain syntactic features that are not observed in Turkish. One of these features is word order. Gagauz Turkish has copied the right-branching sentence structure of Indo-European languages with which it has interacted for centuries. Accordingly, while Turkish predominantly prefers SOV (Subject-Object-Verb) word order in its basic structure, Gagauz Turkish tends to employ an SVO (Subject-Verb-Object) order. As a result of intense language contact, sentence-level copying from Indo-European languages into Gagauz Turkish have occurred. These copying include not only main clauses but also various types of subordinate clauses. Subordinated clauses with nominal function are one of these structures. This study examines subordinate clauses with nominal function in Gagauz within the frameworks of modern linguistic theories such as Generative Grammar, Functional Grammar, and the Code-Copying Model. The analysis is conducted in the context of morphosyntactic-pragmatics-semantic interaction and language contact. In this framework, subordinate clauses with nominal function in Gagauz Turkish are described according to various criteria, including their syntactic functions within the main clause, clause linkage methods to the main clause, basic word orders, syntactic positions, agreement features, presence or absence of subjects, control, valency, case assignment, argument structures, and thematic roles. This description is conducted comparatively between Gagauz Turkish and Turkey Turkish using a synchronic method.
Benzer Tezler
- Mariya Mercanka'nın 'Kadem Kaynaa' adlı romanının söz varlığı bakımından incelenmesi
An analysis of Mariya Mercanka's novel 'Kadem Kaynaa' in terms of vocabulary
CEYDA ERDİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimTrakya ÜniversitesiBalkan Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ LEVENT DOĞAN
- Gagavuz Türkçesinde zaman, görünüş, kip ve kiplik
Tense, aspect, mood and modality in Gagauz Turkish
EBRU DİLBAS
Doktora
Türkçe
2025
DilbilimErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKÇE YÜKSELEN PELER
- Gagavuz Türkçesinde sıfatlar
Adjectives in Gagauz Turkish
AHMET FARUK SAVRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimAfyon Kocatepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NADEJDA ÖZAKDAĞ
- Gagavuz Türkçesinde belirteç işlevli bağımlı cümleler
Subordinated clauses with adverbial function in Gagauz Turkish
EZGİ NUR OKUTAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DUYGU ÖZGE GÜRKAN