XVIII. asrın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'nde ıslahat hareketleri
Reform movements in the Ottoman Empire at the second half of XVIIIth century
- Tez No: 310921
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET GÜNEŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Arşiv, Tarih, Archive, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 335
Özet
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren sürekli gelişme ve ıslahat çabası içerisinde bulunmuştur. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı tahtına çıkan III.Mustafa, bu ıslahat çalışmalarını devam ettirerek, Osmanlı devlet ve toplum hayatında meydana gelen menfî gelişmeleri ortadan kaldırmaya ve devleti eski güçlü konumuna getirmeye çalışmıştır. III.Mustafa, seleflerinin izinden giderek yaptığı ıslahatlarda geleneksel ıslahatı devam ettirmiş, bununla birlikte 1768'de Rusya ile başlayan savaş ve bu savaşın mağlubiyetlerle sonuçlanması onun askeri ve teknik alanda Batıya yönelmesine neden olmuştur. III.Mustafa'ya ıslahatlar konusunda en büyük yardım sadrazamı Ragıb Mehmed Paşa ile Baron de Tott'dan gelmiştir.Bu dönemde III.Mustafa ve Ragıb Mehmed Paşa yabancı devletlere karşı barış ilkesini esas almış, bu barış ortamından yararlanarak geleneksel ıslahatları devam ettirmişlerdir. Yabancı devletlerle savaş ve ittifak anlaşmalarından ziyade dostluk ve ticaret anlaşmaları yapılmaya çalışılmıştır. Ülkenin emniyet ve asayişi yeniden sağlanmak istenmiş, vilayetlerin durumu düzeltilmeye çalışılmıştır. Malî alanda düzenli ve adil vergi alınmasına, vakıf mallarının sıkı bir nizama bağlanmasına dikkat edilmiş, para cinslerinde ve ayarında görülen karışıklıklar çözülmeye çalışılmıştır. Askerî alanda Humbaracı Ocağı'na yeniden hayat verilmek istenmiş, donanma cephaneliği yeniden düzenlenerek gemilerin bir kısmı yelkenliye dönüştürülmeye çalışılmıştır. İstanbul'un odun ve tersanenin kereste ihtiyacını karşılamak için Sakarya Nehri'nin Sapanca Gölü üzerinden İzmit Körfezi'ne bağlanması planlanmıştır. İstanbul`un iaşe sıkıntısını gidermek, yangın ve depremlerle harap olan şehri yeniden imar etmek, yerli malı kullanımını ve yerli sanayiyi teşvik etmek gibi faaliyetler padişahla sadrazamın giriştiği başlıca ıslahat çalışmalarıydı.Bu dönemde Baron de Tott, askerî alanda vermiş olduğu hizmetlerle Osmanlı'nın yenilenme ve Batıya açılma politikasında önemli isimlerden biri olmuş, Osmanlı'nın Avrupa ile olan teknolojik ve kültürel temaslarında yeni bir dönem başlamıştır. Baron de Tott, Çanakkale istihkâmlarının düzenlenmesi, tophaneyi ıslah, hafif topların dökümü, yeni bir top dökümhanesinin kurulması, Boğaziçi kalelerinin tanzim ve inşâsı, kayık köprü ve top arabalarının inşâsı, topçu okulu ve sürat topçuları ocağının kurulması gibi pek çok faaliyetiyle Osmanlı ordusunda önemli ıslahatlar yapmaya çalışmıştır.I.Abdülhamid, kardeşi III.Mustafa döneminde başlatılan ıslahatları devam ettirmek istemiş bu alanda yerli ve yabancı şahsiyetlerle bir takım ıslahat çalışmalarına girişmiştir. Hazine açığını kapatmak ve savaş giderlerini finanse edebilmek için esham uygulaması başlatılmış, ülkenin emniyet ve asayişini temin etmek için levend teşkilatı kaldırılmış, timar ve zeamet sisteminde düzenlemelere gidilmiştir. Baron de Tott'un nezaretinde donanmanın ihtiyacı olan nitelikli kaptan ve personelin yetiştirilebilmesi için Mühendishane-i Bahri-i Hümâyûn kurulmuştur. Cezayirli Gazi Hasan Paşa donanmaya yeniden nizam vermek istemiş, yeni tersaneler yaptırıldığı gibi, yabancı uzmanlardan da yararlanarak yeni gemiler inşâ edilmiştir. Seyyid Mehmed Paşa, kalem teşkilatını ıslah etmeye çalışmış, humbaracı ve topçu birliklerinin eğitimine önem vermiş, Avrupa'da yayınlanan bazı gazetelerin tercümelerinin yapıldığı bir odayı Bab-ı Âli'de kurmuştur. Bu dönemde en kapsamlı yenilikler Halil Hamid Paşa tarafından yapılarak, Osmanlı devlet ve toplum hayatındaki önemli aksaklıklar giderilmeye çalışılmıştır. Hamid Paşa, ziraî sahada ıslahat yaparak millî geliri yükseltmeye çalışmıştır. Osmanlı ordusunun kuvvetlendirilebilmesi için Fransız, İngiliz ve İsveçli uzmanlarından yararlanmış; yeniçeri ocağı başta olmak üzere, timarlı sipahileri, sürat topçuları, humbaracı ve lağımcı ocaklarıyla donanma ıslah edilmeye çalışılmıştır. Mühendishane-i Bahri-i Hümâyûn yeniden ıslah edildiği gibi bu mühendishane içerisinde yabancı uzmanların idaresinde Mühendishane-i Berri-i Hümâyûn'un da ilk nüvesi oluşturulmuştur.I.Abdülhamid'den sonra tahta çıkan III.Selim, Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durumu iyi görmeyerek, seleflerinden belirgin bir biçimde ayrılarak, her alanda bir dizi ıslahat hareketine girişmiştir. Bu ıslahatlara Nizâm-ı Cedîd adı verilmiştir. Bu dönemde yine askerî alanda ıslahatlara önem verilmiş, Yeniçeri Ocağı yanında Nizâm-ı Cedîd ordusu kurulmuştur. Bu ordunun ihtiyaçlarını gidermek ve yapılacak ıslahatları finanse edebilmek için İrâd-ı Cedîd adında yeni bir hazine kurulurken, Nizâm-ı Cedîd ordusunun subay ihtiyacını karşılamak için de Mühendishane-i Berri-i Hümâyûn adında yeni bir okul kurulmuştur. Ayrıca geleneksel Osmanlı ocakları olan humbaracı, lağımcı ve topçu ocakları için yeni kanunlar çıkarılmış, yabancı ülkelerden getirilen uzmanlar aracılıyla ocakların ıslahına çalışılmıştır. Osmanlı donanmasında önemli yeniliklerde bu dönemde gerçekleştirilerek, çok sayıda yeni gemi inşâ ettirilmiştir.Askerî alan dışında diğer alanlarda da önemli yeniliklerin yapıldığı bu dönemde, Avrupa'da ilk daimî elçilikler açılmış, ülkenin idarî taksimatı yapılmış, ticarî ve sosyal hayatın düzenlenmesi için yeni kanunlar çıkarılmıştır. Ancak yapılan bu yeniliklere başta yeniçeriler olmak üzere, bazı devlet adamları ve ayânlar tepki göstermiştir. 1807 yılında gerçekleştirilen Kabakçı Mustafa İsyanı ile Nizâm-ı Cedîd dönemine son verildiği gibi III.Selim'de kısa bir süre sonra öldürülmüştür.III.Selim döneminde yapılan yenilik hareketleri kendisinden önce yapılanlara göre daha bilinçli, planlı ve programlı olarak yapılmıştır. III.Selim başta askerlik olmak üzere her alanda ıslahatın gerekli olduğuna inanmış, bu düşünceyle hareket ederek önemli ıslahat hareketlerinde bulunmuştur. Burada belirtilmesi gereken, III.Selim her alanda ıslahatı gerekli görmesine rağmen yaptığı ıslahatların hepsinin Batılı tarzda yapılmadığıdır. Onun askerî alanda Batıdan etkilendiğini söylemek mümkündür. Ancak idarî, sosyal, ticarî ve iktisadî hayatta yaptığı ıslahatlara bakıldığında selefleri gibi geleneksel ıslahatın dışına pek çıkamadığı görülür. III.Selim her alanda Batılılaşmayı gerekli görmemiş, yalnız olaylara bir Batılı gibi yaklaşarak her alanda ıslahatın yapılması gerektiğine inanmıştır. Onun ıslahatları kendisinden sonraki ıslahat ve ıslahatçılara büyük ölçüde etki etmiştir.
Özet (Çeviri)
Since its establishment, the Ottoman Empire was in constant development and reform efforts. Mustafa III, succeed to the Ottoman throne at the second half of the XVIII. century, had these reform efforts continued, tried to eliminate the negative developments in the life of the Ottoman state and society, and togive the state the former strong position. Mustafa III continued the traditional reforms by following the foot steps of his predecessors, however, the war began with Russia in 1768 and the conclusion of this war with defeats caused him move to wards the West in military and technical areas. Largestaid to Mustafa III on reforms camefrom Grand Vizier Ragıb Mehmed Pasha and the Baron de Tott.During this period, Mustafa III and Ragıb Mehmed Pasha took peace as a principle against foreign states and continued these traditional reforms in the peace atmosphere. Ratherthan war and alliance treaties, friend ship and trade agreements were tried to be made with foreign states. Safety and security of the country were tried to be maintained and the situation of provinces were tried to be corrected. Importance was given to take regularly and fair taxes in the financial field and to connecting foundation as setstostrict orders, and confusions in currencies were tried to be solved. It was tried to give life again to Humbaracı Ocağı in the military field, and by rear ranging the naval arsenal, some ships were tried to be turnedin to the sail. Tomeet the need for fire wood of Istanbul and lumber of yard, Sakarya River is planned to be connected to the Gulf of Izmit over Lake Sapanca. Activities such as over coming Istanbul's subsistence shortages, re-zoning the city deva stated by fire and earthquakes, encouraging the local industry and the use of domestic goods were the major reforms under taken by the Sultan and Grand Vizier.During this period, Baron de Tott, due to his services in the military field, became one of the important names in the policy of regeneration of the Ottoman Empire and opening to the West, and a newera began in the technological and cultural contacts of Ottoman Empire with Europe. Baron de Tott, tried to make many important reforms in the Ottoman army such as regulation of Gallipolifortification, improvement of artillery production, dumping of slightguns, the establishment of new artillery gun factory, arrangement and construction of the for tresses of the Bosphorus, the construction of the bridge boatsand cars, establishment of artillery school.Abdulhamid I wanted to continue thereformsinitiated in his brother Mustafa III Period, and tried to carryout some reform studies in this area with domestic and foreign people. To finance the treasury deficit and war expenses, stock implementation was started, and to ensure safety and security of the country, levend corps were removed and arrangements were made in timar system. Under the supervision of Baron de Tott, Mühendishane-i Bahri-i Hümâyûn was founded to train qualified captains and personel for the navy needs. The Algerian Gazi Hasan Pasha wanted some rear rangements fornavy, and new ship yards and ships were built with the help of foreign experts. Seyyid Mehmed Pasha tried to reform the pen organization, gave importance to education of humbaracı and artillery corps, and set up a room at Bab-i Ali where translations of some newspapers, published in Europe, were made. In this period, the most comprehensiveinnovations were made by Halil Hamid Pasha and sign ificantdisruptions in the life Ottoman state and society were tried to be solved. Hamid Pasha tried to raise the nationalin come by making reforms in the agricultural field. Tostrength the Ottoman army, French, British and Swedish experts were used, and navy tried to be improved with Janissary Corpse specially, timarlı sipahiler, speed artillery, and humbaracı corps. Mühendishane-i Bahri-i Hümâyûn was rear ranged and the firstcore of Mühendishane-i Berri-i Hümâyûn was form edunder the administration of foreign experts.Selim III, who ascended the throne after Abdülhamid I, did not seewell the situation of the Ottoman Empire and distinctly separated from his predecessors, embarked on a series of reform movement in all areas. These reforms were called Nizam-i Jadid. During this period, attention was given again to the military area, and besides Janissary Corps, the Nizam-i Jadid Corps was established. In order to address the needs of the army and finance thereforms, a new treasure, called İrâd-ı Jadid, was established, and to meet the army officer needs of the Nizam-i Jadid, a newschool, called Mühendishane-i Berri-i Hümâyûn, was established. In addition, new laws were issued for the traditional Ottoman corps; humbaracı, lağımcı and artillery, and there formation of corps was tried to be made with experts brought from foreign countries. Important refroms were performed in this period at the Ottoman navy, and a very large number of new ships were built.In this period, important reforms were made in areas other than the military area, the first permanent embassies were opened in Europe, the country's administrative division was made, and new laws were issued to regulate the commercial and social life. But, especially the janissaries, including some government officials, reacted to wards the sereforms. Nizam-i Jadid period was lasted with Mustafa Kabakci Rebellion in 1807 and Selim III was killed after a short period of time.Reform movements in the period of Selim III were more conscious, planned, and scheduled as compared with the previous ones. Selim III believed that reforms were necessary in all areas, particularly in military, and made important reform movements by acting with this mind. Despite Selim III thoughts that reforms were necessary in all areas, his reforms were not made in western style. It is possible to say that he was influenced in military area by the west. However, it is seen that he was not beyond the traditional reforms like his predecessors as weanalyze his reforms at administrative, social, commercial and economic life. Selim III did not see westernization necessary in all areas, but look edevents as a western and believed that reforms were needed in all areas. His reforms had great impacts on the succeeding reforms and reformers.
Benzer Tezler
- Bir geçiş dönemi olarak İstanbul'da 3. Ahmet Devri mimarisi
Ottoman architecture in İstanbul during the period of Ahmet 3. (1703-1730)
GÜLÇİN CANCA
Doktora
Türkçe
1999
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEKİ SÖNMEZ
- Kаzаk ulusu'nun dоğuşundаn günümüzе Türk-Kаzаk ilişkilеri
Turkish and kazakh relations from the birth of the Kazakh nation to the present
AKMARAL OSPANOVA
- XVII. asrın ikinci yarısında Bursa'da kadınlar tarafından kurulan vakıfların kuruluş amaçları ve işleyişleri
Foundation objectives and functions of foundations established by women in Bursa in the second half of the XVII. century
NİDA GÜR KAMUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihBursa Uludağ Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN KARATAŞ
- Ulemanın ıslahatlara yaklaşımı bağlamında Kevkebü'l-Mes'ûd fî Kevkebeti'l-Cünûd adlı eserin metin ve tahlili
The Text and the analysis of the Kevkebü'l-Mes'ûd fî Kevkebeti'l-Cünûd in the context of ulama's approach to the reforms
MAHMUT DİLBAZ