Türkiye'de döviz kuru ve nispi fiyat değişkenliği: Doğrusal ve doğrusal olmayan zaman serileri analizi
Exchange rate and relative price variability: Linear and nonlinear time series analysis in Turkey
- Tez No: 312432
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇETİN DOĞAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 121
Özet
İstikrara yönelik olarak gelişmiş ve gelişmekte olan ülke merkez bankaları açısından yüksek ve düzensiz fiyat artışları literatürde araştırılan konuların başında gelmektedir. Ampirik olarak nispi fiyat değişkenliğinin sosyal refah etkileri üzerinde çalışılmış, ekonomilerin küresel piyasalara entegrasyonuyla birlikte nispi fiyat değişkenliğinin döviz kuru ile etkileşimi ön plana çıkmıştır. Bu çalışmadaki temel amacımız; döviz kuru ve nispi fiyat değişkenliği arasındaki ilişkiyi araştırırken hem doğrusal hem de doğrusal olmayan zaman serisi analizlerini yaparak iki yöntem arasında karşılaştırma yapmaktır. Bu amaca uygun yöntem olarak hem doğrusal hem de doğrusal olmayan zaman serisi analizleri yapılacaktır. Böylece her iki yöntem arasında karşılaştırma yapma olanağı doğacaktır.Çalışmanın ilk bölümünde satın alma gücü paritesi teorisi, nispi fiyat değişkenliği ve enflasyon ilişkisi, Türkiye'nin döviz kuru tercihleri ile gösterdiği mali ve ekonomik performans, Türkiye'de nispi fiyat değişkenliğine yönelik yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Merkez Bankası elektronik veri dağıtım sisteminden elde edilen (EVDS) 1994:1-2010:5 dönemine ait reel döviz kuru serisi ve Türkiye İstatistik Kurumundan (TÜİK) yine aynı döneme ait 1994 baz yıllı 445 alt bileşen kullanılarak 13 temel harcama grubuna göre endekslenen nispi fiyat değişkenliği hesaplanmıştır. Her iki değişkenin doğal logaritması alınarak Census-X12 yöntemine göre mevsimsellikten arındırılmıştır. Bu bölümde amaç iktisat teorisi bağlamında nispi fiyat değişkenliği ve reel döviz kuru arasındaki kuramsal çerçeve oluşturmaktır.Uygulamaya dönük olarak tasarlanan ikinci bölümde doğrusal zaman serisi analizi sonuçlarına yer verilmiştir. Doğrusal zaman serisi uygulamalarının yapıldığı bu bölümde ilk olarak birim kök testleri yapılmıştır. Geniletilmiş Dickey-Fuller (ADF, Augmented Dickey Fuller, 1981), Elliot, Rothenberg ve Stock(1996) tarafından geliştirilmiş Dickey-Fuller tabanlı GLS ve KPSS (Kwaitkowski, Phillips, Schmidt ve Shin, 1992), Ng-Perron (1996,2001) birim kök testleri kullanılarak serilerin düzey değerlerinde durağan olmadığı sonucuna varılmıştır. Araştırma kapsamında ele alınan dönemde yapısal kırılmaların varlığını ortaya koymak amacıyla tek içsel kırılma için Zivot-Andrews (1992), çift içsel kırılma için Lee-Strazicich (2003) birim kök testleri ile Bai-Perron (2003a, 2003b) tarafından geliştirilen yapısal kırılma testleri yapılmıştır. Zivot-Andrews (1992) yapısal kırılmayı dikkate alan birim kök testinde reel döviz kuru için Model A'da Haziran 1999, nispi fiyat değişkenliği için Model C'de Şubat 2001, Lee-Strazicich (2003) yapısal kırılmalı birim kök testinde ise reel döviz kuru için Model A'da Ocak 2000, nispi fiyat değişkenliği için Ağustos 2001, Bai-Perron (2003a, 2003b) yapısal kırılma testinde ise reel döviz kuru için Kasım 1999, nispi fiyat değişkenliği için Haziran 1999 ve Mayıs 2005 tarihleri ön plana çıkmaktadır. Analiz kapsamında ele alınan nispi fiyat değişkenliği ve reel döviz kurunun durağanlık seviyelerine göre seriler arasındaki uzun dönemli ilişkinin tespiti için Kejriwal (2008) ve Kejriwal-Perron (2009) tarafından geliştirilen yapısal kırılmalar altında eşbütünleşme analizinde ise Kasım 2000, Ocak 2004 ve Ağustos 2007 olarak kırılma tarihleri belirlenmiş ve bu tarihler baz alınarak dönemlere ayrılmıştır. Belirlilik katsayısı göz önüne alındığında rejimler arasında Ocak 1994-Kasım 2000 ve Aralık 2000-Ocak 2004 döneminde nispi fiyat değişkenliği ile reel döviz kuru arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Değişkenler arasında ilişkinin yönünü tespit etmek amacıyla Dolado-Lütkepohl (1996) ve Toda-Yamamoto (1995) tarafından geliştirilen Granger tipi doğrusal nedensellik analizleri yapılmıştır. Nedensellik analizlerinde hem tüm periyot için hem de Kejriwal (2008) ve Kejriwal-Perron (2009) tarafından geliştirilen yapısal kırılmalar altında eşbütünleşme analizinde bulunan tarihler baz alınarak her bir dönem için değişkenler arasında doğrusal nedensellik araştırılmıştır. Sadece Dolado-Lütkepohl (1996) Granger tipi doğrusal nedensellik analizinde 1994:1-2000:11 ve 2000:12-2010:5 dönemi için nispi fiyat değişkenliğinden reel döviz kuruna nedensellik bulunmuştur.Nispi fiyat değişkenliği ve reel döviz kuru arasındaki asimetrik ilişkileri kavrayabilmek amacıyla uygulamaya dönük son bölümde doğrusal olmayan zaman serisi analizlerine başvurulmuştur. Bu amaçla ilk olarak kendinden geçişli eşikli otoregresif model (SETAR) sonuçlarında eşik değer ve eşik değere bağlı olarak genişleme ve daralma rejimleri bulunmuştur. Daha sonra yumuşak geçişli otoregresif (STAR) modelleri ele alınmış ve geçiş fonksiyonunun lojistik veya üssel olma olasılığı ile birlikte 8 model oluşturulmuştur. Nispi fiyat değişkenliği ve reel döviz kuru arasındaki ilişkinin lojistik yumuşak geçişli otoregresif (LSTAR) veya üssel yumuşak geçişli otoregresif (ESTAR) olmasına yönelik herhangi bir iktisadi teori olmadığı için yapılacak tahmin tamamen veriye dayalı olarak ESTAR modeli öngörülmüş ve ESTAR modeli sonuçlarına göre daralma ve genişleme rejimlerine ait katsayılar elde edilmiştir. Kurulan ESTAR modeline ilişkin doğrusal olmayan etki tepki fonksiyonlarından daralma ve genişleme rejimlerine ait pozitif ve negatif şoklar saptanmıştır. Brock, Dechert ve Schienkman (1987) ve Brock, Dechert, Schienkman ve LeBaron (1996) tarafından geliştirilen BDS testi serilerin doğrusal olup olmaması test edilmiş ve sonuçta her alternatif hipotez kabul edilerek her iki değişkenin doğrusal olmadığı sonucuna varılmıştır. Hansen ve Seo (2002) tarafından önerilen eşik değerli doğrusal olmayan eşbütünleşme testi sonuçlarında ise boş hipotez kabul edilmiş ve uzun dönemli doğrusal eşbütünleşme ilişkisi bulunmuştur. Reel döviz kuru ile nispi fiyat değişkenliği arasında asimetrik nedensellikleri bulmak için Himestra-Jones (1994) ve Diks-Panchenko (2005,2006) tarafından geliştirilen doğrusal olmayan Granger tipi nedensellik analizleri yapılmıştır. Her iki test sonucunda değişkenler arasında doğrusal olmayan nedenselliği destekleyecek kanıt bulunamamıştır.
Özet (Çeviri)
For national central banks that have a developed and developing attitude towards stability, high or instable price rise is the major issue under investigation in literature. Empirically, the effects of relative price variability on social welfare have been studied and through the integration of economies with global markets, the interaction between the relative price variability with rate of exchange has come to fore. The main objective of this study is to study relative price variability and exchange rates as well as to make comparisons between linear and nonlinear time series. Therefore, it is aimed to compare the long term relations obtained from linear time series, which have been created under linearity assumptions, and the results obtained through co-integration and causality analysis when causation and linearity are abandoned.By using real exchange rate of 1994:1-2010:5 term, obtained from Data Distribution System of Central Bank (DDSCB), and 445 sub-components based on the same year- 1994 obtained from Turkish Statistical Institution (TÜİK), relative price variability indexed according to 13 basic expenditure group has been calculated and it has been isolated from seasonality according to Census-X12 by taking into consideration its natural logarithm. In the first section of the study, it has been tried to build a theoretical framework between relative price variability and real exchange rate has in terms of economics theory.The results of linear time series analysis are included in the second section focused on econometric application. In this section, where linear time series applications are carried out, unit root tests are done. Stationarity of series is tested by using Augmented Dickey-Fuller, Dickey-Fuller based GLS, Ng-Perron and KPSS tests developed by Dickey and Fuller (1981), Elliot, Rothenberg and Stock (1996), Ng-Perron (1996, 2001) and Kwaitkowski, Phillips, Schmidt and Shin (1992), respectively. It has been concluded that series are not stationary on level values. In order to indicate the availability of structural breakage during the same period, for a single endogenous breakage Zivot-Andrews (1992) , for double endogenous breakages Lee-Strazicich (2003) unit root tests and structural break tests, developed by Bai-Perron (2003a, 2003b). Zivot-Andrews (1992) unit root test finds structural breakage for real exchange rate June 1999 in Model A, and for relative price variability February 2001 in Model C. Also Lee-Strazicich (2003) test implies that there are structural breaks for real exchange rate in January 2000 in Model A and for relative price variability in August 2001. Lastly Bai-Perron (2003a, 2003b) test finds structural break for real exchange rate in November 1999 and for relative price variability in June 1999 and May 2005. As a result of cointegration analysis with structural breaks which developed by Kejriwal (2008) and Kejriwal and Perron (2009) to determine long term relationship between variables by considering stationarity level, structural break dates are November 2000, January 2004 and August 2007 and these structural break dates are used to cut the period into parts. When we take into account identification parameter, we find a significant relationship between relative price variability and real exchange rate for periods between January 1994 and November 2000 and December 2000 and January 2004. We employed Granger type linear causality tests developed by Toda ? Yamamoto (1995) and Dolado ? Lütkepohl (1996) to identify the direction of causality. Causality analysis are made for whole period and also for each sub-period identified by cointengration analysis with structural breaks which developed by Kejriwal (2008) and Perron (2009). According to Dolado ? Lütkepohl Granger type causality analysis results, there are only causal realtionship between variables running from relative price variability to real exchange rate for periods 1994: 1- 2000: 11 and 2000: 12 ? 2010: 5.In order to understand asymmetric relation between real exchange rate and relative price variability, we apply non-linear times series analysis in the last section of empirical applications. In this context, initially, we find threshold value and then we use threshold value to find expansion and contraction regimes by employing self-exciting threshold autoregressive (SETAR) analysis. Then we use smooth transition autoregressive model (STAR) and we construct eight different models with the possibility of being logistic or exponential of transition function. Because of absence of economics theory explaining whether the relation between relative price variability and real exchange rate is logistic smoothing threshold autoregressive (LSTAR) or exponential smoothing threshold autoregressive (ESTAR) model, we employee ESTAR model due to data used in the analysis. Parameters belonging expansion and contraction regimes are obtained by ESTAR model. By using non-linear impulse response functions of ESTAR model, positive and negative shocks are captured in the expansion and contraction regimes. Linearity of series is tested by BDS test developed by Brock, Dechert ve Schienkman (1987) and Brock, Dechert, Schienkman and LeBaron (1996). As a result of this test, alternative hypothesis is accepted and results imply that both series are non-linear. According to results of non-linear threshold cointegration test developed by Hansen and Seo (2002), null hypothesis is accepted and there is a long term linear cointegration relationship between variables. Also we employee non-linear Granger type causality analysis developed by Himestra-Jones (1994) and Diks-Panchenko (2005, 2006) to find assymetric causality between variables.
Benzer Tezler
- Türkiye'de parasal şokların fiyat istikrarı üzerindeki etkileri: Teori ve uygulama (2002-2018)
Effects of monetary shocks on price stability in Turkey theory and practice (2002-2018)
İBRAHİM HOROZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
EkonomiNuh Naci Yazgan Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK SÜREKÇİ YAMAÇLI
- Türkiye'de altın fiyatlarını etkileyen faktörlerin ekonometrik analizi
Econometric analysis of the factors affecting gold prices in Turkey
VİLDAN AYGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
EkonometriKaradeniz Teknik ÜniversitesiEkonometri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KÖSEOĞLU
- Reel döviz kuru ve TL'nin aşırı değerlenme oranının ölçümü
The real exchange rate and measurument of the overvaluation rate of the TL
RAİF CERGİBOZAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Ekonomiİstanbul Teknik Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖNER GÜNÇAVDI
- Döviz kuru politikası ve Türkiye'de satınalma gücü paritesinin geçerliliği
The Exchange rate policy and the validity of purchasing power parity
METİN YILDIRIM
- Türkiye'nin dış ticaretinde 1980 sonrası dönemde meydana gelen yapısal değişiminin ekonometrik analizi (1973-1992)
Başlık çevirisi yok
ZEKERİYA MIZIRAK