Arkeolojik buluntular, betimleme sanatı ve yazılı kaynaklar ışığında Urartu Krallığı'nda tekerlekli taşıtlar
In the light of archaeological finds, representational art and written sources wheeled vehicles in Urartu Kingdom
- Tez No: 313910
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. RAFET ÇAVUŞOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 640
Özet
Bu tezin araştırma konusu ?Arkeolojik Buluntular, Betimleme Sanatı ve Yazılı kaynaklar Işığı'nda Urartu Krallığı'nda Tekerlekli Taşıtlar?dır. Tekerlekli taşıtlar hem Anadolu hem de diğer Önasya uygarlıklarının askeri, sosyal, siyasi ve ekonomik gelişmesinde etkin ve önemli bir rol oynamıştır. Savaşlarda taşıtlar düşmanı kuşatan, izleyen ve kovalayan yüksek ve hareketli birer platformdurlar. Taşıtlar ayrıca avlanma ve çeşitli sivil amaçlar içinde kullanılmıştır. Bu araştırmada geçen teknik sözcüklerin herkes tarafından anlaşılmasını sağlayacak ?Terminoloji? bölümü hazırlanmıştır. Çalışmada eserlerin büyük çoğunluğu madenden olduğundan Urartu bölgesindeki maden yatakları, bunların çok iyi işletildikleri ve bol miktarda maden eserin üretildiğini belirtmek için Urartu madenciliği üzerinde durulmuştur. Urartu metal işlemeciliğinde malzeme ve teknikler diye bir başlık oluşturulmuştur. Malzeme bölümü maden, ahşap ve dokuma-deri başlıkları altında değerlendirilmiştir. Teknikler adlı bölüm ise yapım ve bezeme olmak üzere sınıflandırılmıştır.Tezin ana konusuna geçemeden önce Yakındoğu'da M.Ö. 4000'lerden Demir Çağı sonların kadar taşıtların tarihsel gelişimi verilmiştir. Böylece Urartu Krallığı'na kadar olan süreç izlenebilmiştir.Urartu Krallığı'nın hüküm sürdüğü topraklarda bugüne kadar yapılmış olan kazılarda bir bütün halinde taşıt ele geçmemiştir. Ancak Urartu'ya ait tekerlekli taşıtlar, kemer, miğfer, sadak vs. gibi eserler üzerine işlenmiş betimlemeler, duvar resimleri, kabartmalar ve mühür baskıları üzerinde görülmektedir. Bunlardan özellikle savaş taşıtları hakkında yazılı kaynaklarda bulunmaktadır. Bu tasvirler ve yazıtlı kaynaklar dışında çeşitli kazılardan ele geçen taşıt aksamları ve koşum takımları da belli başlı bilgi kaynaklarını oluşturmaktadır. Urartu Krallığı'nda dört ve iki tekerlekli olmak üzere iki tip taşıt tespit edilmiştir. İki tekerlekli taşıtlar yük ve savaş/av taşıtları olarak sınıflandırılmıştır. Taşıtlar askeri, av ve sivil amaçlı kullanılmıştır. Taşıta çekme işleminde çoğunlukla at, nadiren de boğa ve insan kullanılmıştır. Doktora çalışmasında çeşitli müzelere satın alma ve kazılardan gelen eserler, ayrıca bazı yayınlardan derlenen Urartu taşıt aksamları ve koşum takımları incelenerek bir katalog oluşturulmuştur. Katalog'da taşıt aksamlarından 16 taşıt oku ucu başlığı, 3 boyunduruk semeri ucu, 3 boyunduruk ucu başlığı, 4 boyunduruk süslemesi, 18 metal dizgin halkası, 3 tekerlek, 9 tekerlek kelepçesi, 15 dingil ucu başlığı, 9 dingil çivisi, 10 disk; koşum takımlarından 43 çıngırak, 17 göğüs plakası, 9 yakalık, 72 gem, 121 disk, 40 göz siperliği, 18 alınlık, 3 alınbandı, 1 sorguç, 5 omuz süsü/pendant olmak üzere toplam 419 adet eserden meydana getirilmiştir. Çalışmamızda incelemiş olduğumuz taşıt aksamları ve koşum takımlarının tipolojisinde arkeolojik buluntuların yanın da görsel sanatlarda görülenlerde kullanılmıştır. Bilindiği üzere bugüne kadar Urartu krallığının hâkimiyet sürdüğü bölgede yapılmış kazılarda bir bütün halinde taşıt ele geçmemiştir. Keza Urartu betimleme sanatında işlenmiş olan taşıtlar oldukça küçük boyutlu olduklarından bazı yerlerde detaylara inilmemiştir. Bu sebeplerle bugüne kadar bu konuda yapılmış çalışmalarda taşıtlara ve koşum hayvanlarına ait bazı malzemelerin kullanım yerleri konusuna netlik getirilememiştir. Araştırmamızda eserlerin kendi içerisinde tipolojisi yapılarak bu eksikliklere netlik getirilmiştir.Araştırmamızda taşıt aksamları ve koşum takımları üzerinde görülen süslemelerin ne tür bir amaçla yapıldığını söylemek için ikonografyası yapılmıştır. Keza bu tür süslemeler yazıtlı kaynaklara yansımadığından bu konuya tam olarak netlik getirilememektedir. Ancak işlenen motif, figür ve sembollerin büyük çoğunluğu, dinsel sahnelerde görüldüğünden, bunların şimdilik dinsel amaçlı olarak kullanıldıkları tespit edilmiştir. Urartu dönemi tekerlekli taşıt aksamları ve koşum takımları üzerinde görülen bezeme düzeni, figürlerin stil gelişimi, bazı bitkisel motifler, tekerleklerin parmak sayısı, üst destek çubukları ve yazıtlardan yola çıkılarak eserler tarihlendirilmiştir. Keza bunlar tarihsel gelişimde önemli etkenlerdir. Ayrıca tarihlemede çevre bölge uygarlıklarıyla da karşılaştırmalar yapılmıştır. Tarihleme de terminus post quem yöntemi uygulanmıştır. Daha sonra, bu veriler ışığında Urartu krallığında erken dönemlerinden geç dönemlerine kadar taşıtların genel gelişimi ortaya çıkarılmıştır. Yapılan tüm inceleme ve değerlendirmeler sonucunda; Urartu taşıtlarının çağdaş kültürlerle farklılıkları ya da benzerlikleri, Ön Asya dünyası içindeki yeri ve taşıdıkları önem ortaya konulmuştur. Elde edinilen bilgilerin ışığında varılan sonuçlar açıklanmıştır. Konu ile ilgili çizimler, resimler ve bunlara ilişkin levhalar listesi, ayrıca devletlerin coğrafi sınırları ve yerlerini gösteren haritalara yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The subject of this thesis is ? In The Light Of Archaeological Finds, Representational Art and Written Sources Wheeled Vehicles in Urartu Kingdom?.The wheeled vehicles have an important and effective role for martial, social, political and economical development both in Anatolia and Middle East civilizations. During wars the vehicles are high and mobile platforms that besiege, follow and chase the enemy. Besides they are used for hunting and various civil functions. In this research there has been prepared a ?Terminology? part for technical vocabulary to be understood by all people. Because in this research many pieces were made of mine; to emphise mineral deposits, their operations and various manufactured mine works, Urartian mining has been dwelled on. There has been generated a title called material and techniques in Urartian metal engraving. The material part has been evaluated in three titles: mine, wood and woven-leather. The techniques have been classified as manufacture and decoration.Before main subject of the thesis, there has been mentioned historical evolution of the vehicles from 4000 B.C. to the end of Iron Age in Near East. Hence the process could be followed till Urartian Kingdom. Up to today, during the excavations conducted in the country of Urartian Kingdom tehere has been no whole vehicle. However wheeled vehicles belong to Uraru can be seen in the decorations on helmets, belts, quiver, etc., wall-paintings, reliefs and seal impressions. In written sources especially war vehicles have been mentioned. Apart from these, some vehicle components and horse harnesses are principal sources. There has been determined two types of vehicle: four-wheeled and two-wheeled. The two wheeled vehicles have been classified as load and war-hunting vehicles. They were used for matrial, hunting and civil functions. The vehicles usually have been taken by horse, rarely bulls and human. In this study by examining pieces from excavations and brought to the museums by purchasing, also Urartian vehicle components and horse harnesses collected from some publications, there has been generated a catalogue. In the catalogue among vehicle components 16 vehicle arrowhead, 3 yoke saddle tip, 3 yoke tip head, 4 yoke ornament, 18 metal rein loops, 3 wheels, 9 wheel clamps, 15 axe tip head, 9 linchpins, 10 disc; among horse harnesses 43 bells, 17 breast plates, 9 collars, 72 bridle, 121 disc, 40 blinkers, 18 fronlets, 3 forehead bands, 1 crest, 5 shoulder ornaments/pendants, totally the catalogue consists of 419 works. In this study for typology of examined vehicle components and horse harnesses besides archaeological findings the ones that can be seen in visual arts have been used. As known, up to today during the excavations conducted in the country of Urartian Kingdom tehere has been no whole vehicle. Therewithal because the vehicles that have been decorated in art were very small in size, in some pieces there has been no details. Thus in the studies executed related to this subject till today, usage functions of some materials belong to vehicles and draft animals have not been certainly known. In our research by making a typology among the works these deficiencies have been clarified. To determine the functions of decorations on vehicle components and horse harnesses there have been created an iconography. Therewithal because the inscriptions do not consist of these decorations, this has been completely cleared. However since many decorated motifs, figures and symbols can be seen in ritual scenes, it is determined that these decorations were used for religious purposes up to now. The works have been dated based on decoration order seen on Urartian wheeled vehicle components and horse harnesses, development of the style of figures, some plant figures, the finger number of wheels, upper supporting bars and inscriptions. Therewithal these are important for historical process. Additionally for dating some comparisons have been made between surrounding civilizations. For dating terminus post quem method has been implemented. Later, in the light of these datas, general development of these vehicles from early times to the late period in Urartian Kingdom has been presented. As a result of all examinations and evaluations; the differences or similarities between contemporary civilizations and Urartu, the importance and role of the vehicles in Middle East have been set forth. In the light of knowledge, results have been expressed.There have been added drawings, pictures related to the subject and plate list. Besides the maps that show the geographical boundaries and locations have also been added.
Benzer Tezler
- Urartu yazılı belgeleri ve betimleme sanatında savaş ve savaş ekipmanları
War and war equipment in Urartian written documents and descriptive art
ADEM BAYDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ArkeolojiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HANİFİ BİBER
- Ejderhanın motif olarak gelişimi ve Osmanlı sanatında kullanımı (1453-1600)
Başlık çevirisi yok
CANDAN ÜLKÜ
- Zeugma mühür baskılarında krallar, imparatorlar, imparatoriçeler, filozoflar ve semboller
The figures which are emperors, empress, kings, philosophers and symbols on the Zeugma seal impressions
MEHMET ÖNAL
Doktora
Türkçe
2006
ArkeolojiSelçuk ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN ÖZGAN
- Kabeiroi ve betimleri
Kabeiroi and their depictions
ZEYNEP YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Arkeolojiİstanbul ÜniversitesiArkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ELİF TÜL TULUNAY
- Laodikeia kazılarında ortaya çıkarılmış erken Bizans Dönemine ait kazıma-kabartmalı tabaklar ve bir uygulama
The engraved and reliefed plates belonging to the early Byzantium era brought to light in the laodikeia excavations and an application
ASLI ŞALBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
ArkeolojiDokuz Eylül ÜniversitesiSeramik ve Cam Tasarımı Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. İ.ALP ÇAM