Evliyâ Çelebi'nin acayip ve garip dünyası
Evliya Çelebi's strange and wondrous world
- Tez No: 319535
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NURAN TEZCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi
- Enstitü: Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Edebiyatı Bölümü
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 280
Özet
Evliyâ Çelebi, Seyahatnâme'de yineleyerek vurguladığı kimi başlıklarla okurun dikkatini özellikle bazı anlatı kategorilerine çekmektedir. Bu kategorilerden biri de yapıtın kurmaca boyutunun ve Evliyâ'nın ?hikâye anlatıcı?lığının tartışılabilmesi için son derece önemli olan acayib ü garayib yani ?acayiplikler ve gariplikler?dir. Bu çalışmada, ?Evliyâ Çelebi'nin Acayip ve Garip Dünyası?, 17. yüzyıl Osmanlı toplumunun Epistemesinin söylemini yansıtan ve sözlü kültürün neredeyse tüm kaynaklarına hâkim bir hikâye anlatıcısının zihninde aranmıştır. Bu arayışta ilk olarak, Evliyâ Çelebi'ye Walter Benjamin'in ?Hikâye Anlatıcısı? başlıklı yazısından hareketle, sözlü geleneğin bir hikâye anlatıcısı olarak yaklaşılması önerilmiş ve Seyahatnâme'nin sözlü niteliği üzerinde durulmuştur. Çalışmanın odağına acayib ü garayib yerleştirilerek ?doğruluk ve yanlışlık?, ?gerçeklik ve kurmaca?, ?bağlam?, ?deneyim? ve ?bilgi? gibi kavramların değerlendirilmesinin izi sürülmüştür.Acâ'ib'in seyahat anlatısı geleneğindeki köklü geçmişi göz önünde bulundurulduğunda, Evliyâ Çelebi'nin böyle bir kategori oluşturması, bilinçli bir tercih olarak kabul edilmelidir. Çalışmada, Evliyâ'nın neyi, neden ?acayip? ve ?garip? bulup aktardığını bütünlüklü olarak görebilmek için başlıklarında bu sıfatları kullandığı anlatılar, Yapı Kredi Yayınları'nın on ciltlik kitaplarından taranmıştır. Ardından yapılan sınıflandırma denemesinde anlatıların; insanların başından geçen maceralar ya da fiziksel görünüşleri, rüya ve kehanet, ?öteki?nin inançları, sanat ve teknoloji, hayvanlar, doğa unsurları tılsım ve sihir gibi üst başlıkların altına yerleştirilebileceği görülmektedir. Dolayısıyla, Seyahatnâme'de ?acayip ve garip hikâyeler?in belirli ve sınırlı konularda yoğunlaştığını söylemek mümkün değildir. Metinlerin ortak özelliği, ?şaşırtıcı? ve ?anlatılmaya/kaydedilmeye değer? olmalarıdır. Bunun yanında, anlatıların tamamen hayal ürünü, olağanüstü ve fantastik hikâyelerden oluştuğunu söylemek mümkün değildir. Aksine birçok metinde ?acayip? ve ?garip? terimleri fanteziden ziyade gerçeklik düzlemine atıfta bulunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Evliyâ Çelebi, in his work Seyahatnâme (Book of Travels), draws the reader?s attention to certain narratives by repeated recourse to specific narrative genres. One such genre, which is important for appreciating Evliyâ Çelebi as a storyteller and understanding the fictional dimensions of his work, is that of ?marvels and wonders? (acayib ü garayib). In this study, ?Evliyâ?s world of the strange and wondrous? is analyzed through the mentality of this storyteller who feeds on and is fed by oral culture, considering the epistemological standards of the 17th-century Ottoman world. In doing so, the study proposes to approach Evliyâ Çelebi as a storyteller based on Walter Benjamin?s work ?The Storyteller? and on the oral character of Seyahatnâme. Focusing on acayib ü garayib, evaluations will also be made of such concepts as ?true and untrue?, ?reality and fiction?, ?context?, ?experience?, and ?knowledge?.Considering the long-standing history of Acâ?ib in the tradition of travel narratives, Evliyâ?s use of this category seems to be a conscious decision based on the Islamic tradition of travel writing. To fully understand what Evliyâ finds to be ?strange and wondrous? and why he does so, the narratives in question can be classified under certain concepts, such as talismans and spells, magic and witchcraft, dreams and prophecies, adventures, physical appearances, animals, different beliefs or cultures, landforms, architectural structures, and so on. These include most of the basic concepts in Evliyâ?s travels, and indeed in his life. Thus, it is difficult to say that the narratives of ?marvels and wonders? in the Seyahatnâme focus on certain restricted topics. The common characteristic of these texts is that they all evoke a feeling of ?astonishment?. Besides this, Evliyâ rarely places a totally fictitious, supernatural, or fantastic story under the title of acayib or garayib. Rather, in the majority of the texts, these terms refer more than anything else to the realm of reality, rather than to that of fantasy.
Benzer Tezler
- Traveling within the Empire: Perceptions of the East in the historical narratives of Mustafa Âli and Evliya Çelebi on Cairo
Osmanlı İmparatorluğu'nda seyahat: Mustafa Âli ve Evliya Çelebi'nin Kahire anlatılarındaki Doğu algısı
NAZLI İPEK HÜNER
- Evliya Çelebi'nin Bursa seyahati: Giriş - metin - çeviri - notlar - indeks
Başlık çevirisi yok
İBRAHİM SAMİ GÖKÇEKUYU
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE GÜRSOY NASKALİ
- Evliyâ Çelebi'nin Seyahatnâmesi'ne göre Girit: Sosyal ve kültürel hayat
The social and cultural life of Crete as depicted in Evliyâ Çelebi's Seyahatname (Book of travels)
JAMES CLAYPOOL MORRISON
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Tarihİstanbul Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN GEMİCİ
- Evliya Çelebi Seyahatnâmesine göre Azerbaycan şehirlerinde sosyo-kültürel hayat
Socio-cultural life in Azerbaijan cities by Evliya Çelebi Travel
ESRA ELÇİ
- Evliyâ Çelebi'nin Seyahatnâme'sinde görsel sanat eserlerinin tasviri: Ekfrastik bir yaklaşım
Description of the visual art objects in Evliyâ Çelebi's book of travels: An ekphrastic approach
NİLAY KAYA
Doktora
Türkçe
2016
Türk Dili ve Edebiyatıİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NURAN TEZCAN
