Kilisli Abdullah Enverî'nin Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi üzerine bir inceleme
A research on the Kilisli Abdullah Enverî's book: Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi
- Tez No: 327967
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA ÜLGER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Felsefe, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Felsefesi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 117
Özet
Tanzimat döneminde Kilis'te yetişen başta mantık olmak üzere, diğer alanlarda da eserler veren medrese âlimlerinden Abdullah Enverî'nin (1825-1887) Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi adlı eseri incelenmiştir. Adı geçen eser ilk Türkçe mantık kitaplarından biri olması bakımından oldukça önemlidir.Abdullah Enverî, mantık ilminde zamanının meşhur âlimlerinden biri olmasına rağmen, gerek kendi döneminde gerekse sonrasında kendisinden fazla bahsedilmemiştir. Dolayısıyla mevcut literatürde hakkında neredeyse bilgi yoktur. Kilis, XIX. yüzyılda merkezî ilim şehirlerine uzak bir taşra şehri olmasına karşın, mantık alanında hatırı sayılır bir üne kavuşmuştur. Kilis'te mantık ilminin ileri düzeyde öğretilmeye başlanması Abdullah Enverî'den yaklaşık yüz yıl önce başlamıştır. Enverî gerek yazdığı eserler, gerekse yetiştirdiği öğrencilerle bu geleneği daha ileri noktalara taşımıştır.Bu araştırmada Abdullah Enverî'nin hayatı, eserleri ve ilmî şahsiyeti temin edilebilen yazılı ve şifahi kaynaklarla ortaya konulmuştur. Yurt içi ve yurtdışından bulunabilen eserleri tanıtılmıştır. Bunun yanında Kilis'in mantık ilminde önemli bir yer olmasını sağlayan ilmiye ailelerine ve bu aileler arasındaki sosyo-kültürel ilişkilere değinilmiştir.Araştırmanın esasını Abdullah Enverî tarafından kaleme alınan ve ilk Türkçe mantık kitaplarından biri olan Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi oluşturmaktadır. Bu eser önce biçim, sonra da içerik açıdan derinlemesine incelenmiştir. Kitabın incelenmesinde, aynı yazara ait olan diğer bir mantık eseri Kitabü'l-Mantık Fi Tertibi'l Akyise' den de yararlanılmıştır.Yazar, Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi adlı eserinde öncelikle, mantık ilminin önemi ve ilimler arasındaki yeri üzerinde durmuştur. Yine önemle üzerinde durduğu konulardan biri mantık eğitim ve öğretimiyle ilgili hususlardır. Enverî, mantığın öneminden hareketle, bu dersin devlet tarafından bütün mekteplerde okutulmasını salık vermiştir. İncelenen eserin diğer mantık eserlerinden önemli bir farkı da, mantık tasavvuf ilişkisine yer verilmesidir. Eser bu yönü ile diğer bütün benzerlerinden ayrılmaktadır. Aşırı teorik, teknik ve soyut bir şekilde işlenen konulardan biri de kıyastır. Yazar eserinde kıyasın nasıl yapılabileceğini farklı pratik yöntemler ve örnekler vererek açıklamıştır.Anahtar Kelimeler : Abdullah Enverî, Mantık, Kilisli Mantıkçılar, Usûl-i cedîd, Tasavvur, Tasdik.
Özet (Çeviri)
In that research prepared as a master thesis in the Department of Islam Philosophy, analyzed Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi written by one of the famous madrasah âlim Abdullah Enverî (1825-1887) who was grew up in Kilis in Tanzimat period and he wrote some books especially logic area and another fields.There isn't enough information about Abdullah Enverî both his time and after, although he was one of the famous logic âlim of his times. There is also no data about for him in current recourses. Kilis had to famous high level in logic science in 19th in spite of its place was in suburb far from to main science cities. The beginning of the high level logic teaching in Kilis was started before Adullah Enveri approximately one hundred years ago. Enveri increased this application with his works.The biography of Abdullah Enverî, his books and works, scientific personality of him researched and analyzed wit help of written and oral recourses in this thesis. Some of his books taken domestic and abroad libraries were explained. Beside of this, socio-cultural relationship between some ulema families who provide important places in the logic field researched in this work.The original part of the research is one of the first Turkish logic book Usûl-i Cedîde Zübdesi Türkî Risâlesi written by Abdullah Enverî. This book firstly explained by the side of shape, later contently analyzed. Another logic book Kitabü-l-Mantık Fi Tertibi-l Akyise written by same person, was used in the research.Author, firstly explained and emphased important of logic science and its place in another science hierarchy. One of the important subjects is deal with teaching and instruction of logic lesson. Beside of important of logic Enveri recommended that logic must be teach in all schools by state. The important differentiation of this book from another logic book is to take hold relationship between logic and Sufism. This book is separated from its similarities. The other subject of book is analogy that worked very rhetorically, technically and abstractly. Author showed and explained by using very different examples how can make analogy.Key words : Abdullah Enverî, Logic, İmagination, Syllogism, Logicians of Kilis, Usul-i Cedîd.
Benzer Tezler
- Kilisli Abdullah Efendi'nin kıyas anlayışı
Kilisli Abdullah Efendi on anagoly
HALİL İMAMOĞLUGİL
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
FelsefeAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAHİR YAREN
- Kilis'li Abdullah Sermest (Halis) divanı (metin-inceleme)
From Kilis Abdullah Sermest (Halis)'s divan
ABDULLAH ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiTürk Halk Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN GÜZEL
- Kilisli Osmân b. Abdullâh Uryânî'nin kelâmî görüşleri
Kilisli Osmân b. Abdullâh Uryânî's theoric views
MİNE YAVUZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinKilis 7 Aralık ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ŞAŞA
- Divanu Lugati't-Turkün Arap sözlükçülüğüne göre incelenmesi
Başlık çevirisi yok
FARUK ÖZTÜRK
Doktora
Türkçe
2010
DilbilimKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA S. KAÇALİN
DOÇ. DR. BURUL SAGINBAYEVA
- Konsol kafes kirişli bir uçak hangarının karşılaştırmalı boyutlandırılması
Design and comparision on an aircraft hangar, consisting of cantilever lattice girder
ABDULLAH ÖNDER
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLİZ BAYRAMOĞLU