Sosyo-bilimsel bir konu olan Hidroelektrik Santraller konusunda değişik gruplardan insanların karar verme süreçlerinin incelenmesi
Investigating decision making process of different groups of people about hydroelectric power plants which is a socio-scientific issue
- Tez No: 336308
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GÜLŞEN LEBLEBİCİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Hidroelektrik Santraller, Sosyo-bilimsel Karar Verme, Sosyobilimsel Olaylar, İrdeleme Şekilleri, Bakış Açıları, Hydroelectric Power Plants, Socio-scientific Decision Making, Socioscientific Issues, Reasoning Modes, Views Points
- Yıl: 2012
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İlköğretim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 90
Özet
Çoğu batı ülkesinde olduğu gibi ülkemizde de fen öğretiminin amacı bilim okuryazarı bireyler yetiştirmektir. Bu yoldaki fen öğretimi sadece bilimin, teknolojinin ve toplumun karmaşık bağlantılarını ortaya koymamalı, aynı zamanda öğrencilerin vatandaş olarak ilgili konularda karar verebilmelerini desteklemelidir (Liu ve diğ., 2011). Karar verme süreçlerini yaşatmada en mantıklı uygulamalar da sosyo-bilimsel olaylarla olmaktadır. Çünkü sosyo-bilimsel olaylarda tek bir bakış açısı ve/veya tek bir çözüm yolu yoktur. Değişik kitlelerin tartışması ve uzlaşması gerekir. Bu çalışmada, Hidro-elektrik Santralleri (HES) toplumumuzda tartışmalı bir konu olduğu ve sosyal, bilimsel ve teknolojik boyutları olduğu için, bir sosyo-bilimsel konu olarak kabul edilmiştir. HES?ler yüksekten bırakılan suyun potansiyel enerjisinden elektrik enerjisi üreten sistemlerdir. Baraj tipi hidroelektrik santraller ve akarsu üzerine kurulan hidroelektrik santraller vardır. Bu çalışmada söz konusu olan HES?ler akarsu üzerinde kurulanlarıdır. HES? lerde derenin suyu yüksek bir noktada yakalanır ve tünellere alınır. Dere suyunun çoğu dere yatağından akmak yerine tünelden geçerek tünelin ucundaki tribünlere ulaşır. Tribünlere hızla çarpan suyun enerjisinden elektrik enerjisi elde edilir. iv Üretilen elektrik enerjisi elektrik iletim hatlarıyla dağıtım bölgelerine anında taşınır, depolanmaz (Sarıbaş, 2011). HES?lerde dereden akan suyun çoğu tünele alınırken o bölge için hesaplanan suyun bir kısmı da dere yatağından akar. Buna can suyu denir. Bu can suyu miktarı uzmanlarca hesaplanmaktadır. Can suyu oranı, Su Kullanım Hakkı Anlaşması Yönetmeliği?nin 4. Maddesi?nin 2. Fıkrası?na* göre (Şirket, dere yatağının su alma yeri mansabında doğal hayatın idamesini sağlayacak ve bu kesimde su haklarını karşılayacak miktardaki suyu yatağa bırakacaktır. Doğal hayat için dere yatağına bırakılacak suyun miktar ve zamanlaması, kurulacak hidroelektrik enerji üretim tesisleri ile ilgili şirket tarafından hazırlanarak Çevre ve Orman Bakanlığı'ndan onay alınacak olan Çevresel Etki Değerlendirmesi, proje tanıtım dosyasında belirlenmektedir. Ancak, doğal hayatın devamı için mansaba bırakılacak su miktarı projeye esas alınan son on yıllık ortalama akımın en az %10?u olmalıdır (Karakaya ve Gönenç, 2006). Ancak ülkemizin coğrafi yapısı dikkate alındığında, tüm akarsuların can suyu oranının aynı olması beklenemez. Çünkü ülkemizdeki akarsuların akım ve rejimleri bölgeden bölgeye farklılıklar göstermektedir (Karadeniz, Akpınar ve Başıbüyük, 2011). Bununla birlikte Tennant Metodu?na göre, optimum biyolojik şartları devam ettirmek için nehrin ortalama akışının %60-100?ünün korunması gerekmektedir. Ancak ?mükemmel bir habitat? için dere yatağında bırakılması gereken su miktarı %30 ile %50 arasında olmalıdır (Tennant, 1976, aktaran: Jowett, 1977). Ülkemizde hidroelektrik santrallerin planlanması Devlet Su İşleri (DSİ) ve Elektrik İşleri Etüt İdaresi (EİEİ) tarafından yapılmaktadır. Fakat HES?lerin yapımı ve işletmesi özel şirketlere verilmekte, devlet teşvik sağlamakta ve HES yapılacak yerler bu şirketlere 49 yıllığına kiralanmaktadır. Kamu ve özel sektör tarafından Türkiye genelinde yapılması planlanan 2000?e yakın nehir tipi HES projesi bulunmaktadır (Coşkun, 2010). Tamamlandıklarında kurulu güçlerinin 25000MW, yıllık ortalama üretimlerinin ise 125000GWh olacağı tahmin edilmektedir (Karadeniz, Akpınar ve Başıbüyük, 2011). Dünya genelinde ulusal elektrik üretiminin 65 ülke %50'sini, 32 ülke %80'ini ve 13 ülke tamamına yakınını su gücünden elde etmektedir. Norveç (%99), Brezilya (%93), Venezüella (%71), Avusturya (%70), İsviçre (%58), İsveç (%55) ve Şili (%51) bu guruptaki ülkelerden bazılarıdır. Ayrıca bir kısım ülkeler teknik hidroelektrik kapasitelerinin yarıdan fazlasını kullanıma sokmayı başarmışlardır. A.B.D (%86), Japonya (%78), Norveç (%68) ve Kanada (%56) bunların başında gelir (Karadeniz, Akpınar ve Başıbüyük, 2011), D.S.İ. Faaliyet Raporu, 2008; v Bu çalışmanın amacı, ülkemizde yaygınlaşmakta olan HES?ler konusunda değişik gruplardan insanların karar alırken kullandıkları irdeleme şekilleri (reasoning modes) ve bakış açılarını incelemektir. Sorumlular, çevre örgütü üyeleri, yöre halkı ve uzak halk olmak üzere dört gruptan 20 kişi ve toplamda 80 kişinin katılması amaçlanmıştır. Araştırmaya katılım gönüllülük esaslıdır. Katılımcıların kendilerini özgür hissetmeleri için ankete isim yazmamaları istenmiştir. Araştırma hakkında bilgi verilerek ve anket gösterilerek araştırmaya katılmak isteyip istemedikleri sorulmuştur. Katılmak isteyenlerin bazıları anketi hemen doldururken, çoğu kişi zaman istemiştir. Zaman isteyenlere anket bırakılmış ve belli bir zaman sonra alınmıştır. Sorumlular grubundan 20 kişi amaçlandığı halde 7 kişiden anket doldurulup alınabilmiştir. Böylece, çalışmaya katılan toplam kişi sayısı 67 kişidir. Veri toplama aracı HES?ler hakkında yazılan bir metnin sonunda sorulan açık- uçlu bir sorudan oluşmaktadır. Yazılı metin HES?ler hakkında bilgi veren bir bölüm (215 kelime), daha sonra HES?lerin olumlu yönlerini anlatan bir bölüm (294 kelime) ve sonrasında HES?lerin olumsuz yönlerini anlatan bir bölümden (306 kelime) oluşmaktadır. Bunun sonunda da katılımcılardan, hidroelektrik santrallerin yapımının devam etmesi veya durdurulması konusundaki kendi düşüncelerini ve gerekçelerini ayrıntılı bir şekilde yazmaları istenmiştir. Verilerin analizi nitel kodlama ve yorumlama yoluyla yapılmıştır. Kodlama şeması Liu, Lin, ve Tsai (2011) çalışmasından alınmıştır. Kişilerin ankette yazdıkları incelenerek HES konusunda karar alırken kullandıkları irdeleme şekilleri ekolojik, bilimsel-teknolojik, sosyo-ekonomik ve etik-estetik olarak kodlanmıştır. Daha sonra veriler katılımcı gruplarına göre sınıflandırılmış ve karşılaştırılmıştır. Ayrıca, veriler HES?lerin yapımına devam edilmesini isteyenler ve istemeyenler olarak iki ana grupta sınıflandırılmış ve karşılaştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, sorumlular ülkenin kalkınması ve enerjide dışa bağımlılığın azalması için, var olan kaynakların kullanılması gerektiği ve dışa vi bağımlılığı ortadan kaldırmak için ülkemizde mevcut tüm enerji üretme sistemlerinin kullanılması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Böylelikle yurt dışından alınan doğal gaza ihtiyacın azalarak kendi kaynaklarıyla daha ucuza elektrik üreterek paranın ülke içinde kalmasını sağlaması gibi gerekçelerle HES?lerin yapımının devam etmesini istemişlerdir. Çevre örgüt üyeleri HES?lerin doğaya vereceği zararları ve yöre halkının göç etmek zorunda kalması, tarım ve hayvancılığın sona ermesi gibi sosyo-ekonomik yönden karşılaşacağı zararları gerekçe göstererek, ekolojik dengenin bozulması, derelerin kuruması, köy yollarının bozulması gibi gerekçeler göstererek HES?lerin yapımının durdurulmasını istemişlerdir. Uzak halk grubundakiler ise HES?lerin ekonomik olarak verimine inanmamakla birlikte, insanın doğanın bir parçası olması, doğal kaynakların yanlış ve hoyratça kullanılması, hayvan ve insan ölüm oranlarının artması, dere kenarındaki insanların sağlığına zarar vermesi (örneğin insanların kanser olma riskini arttırması), doğanın tabii güzelliklerine zarar vermesi, nehirlerin kurumasına ve ekolojik çeşitliliğin azalmasına neden olması, ormanların katledilmesi, doğanın dengesinin bozulması gibi gerekçeler göstererek HES yapımının durdurulması gerektiğini savunmuşlardır. Yakında yaşayan köylüler elektriği ucuzlatmaması, elektrik kesintilerinin artması, piknik alanlarının kalmaması, derelerde sinek ve koku oluşması, insanların çocukken oynadıkları yerlerin tel örgüler içinde kalması gibi gerekçeler göstererek HES?lerin yapımının durdurulmasını istemişlerdir. Sonuç olarak katılımcıların büyük bir çoğunluğunun HES?lerin durdurulması yönünde karar aldığı ve genel olarak gerekçelerine bakıldığında ise daha çok sosyoekonomik ve ekolojik kaygıları olduğu söylenebilir. Bununla birlikte değişik grupların bakış açılarının farklı olduğu bu nedenle de karar verme sürecinde değişik grupların fikirlerinin alınması gerekmektedir. Böylece konu ile ilgili farklı bakış açılarına yer verilerek daha sağlıklı kararların alınması sağlanmış olacaktır.
Özet (Çeviri)
The purpose of science education in our country as in many western countries is to educate science literate individuals. In this path, science education is not only analyzing complex connections of science, technology and society, but also to support decision- making on issues related to students as citizens (Liu et. al, 2011). Towards this end, the most logical applications of the decision making process is on socio-scientific issues. This is because there is not a single perspective and/or a single solution for socio-scientific issues. Different stake- holders should discuss and negotiate socioscientific issues. Since Hydroelectric Power Plants (HEPP) are contraversial issue and has social, scientific and technological dimension, it had been accepted as a socio-scientific issue in this study. During this study, reasoning modes of different groups of people when they were making a decision about HEPP were investigated. HEPP are the systems which produce energy form the potential energy of the released water from a high point. There are two kinds of HEPP which are dam type and river type.River-type dam are the subject of this study. The river?s water is captured from very high point and is taken to the tunnels and then it reaches to the tribune. ix Majority ofThe big amount of water is passed through the tunnel instead of flowing at the river bed. The electric energy is produced from the water when it hits the tribune. The produced electric energy is transmitted by the transmission lines immediately to the distribution regions (Sarıbaş, 2011). While majority of the water is taken to the tunnels at the HEPP, minority of the water which is calculated for that specific area is stayed on the river bed. This minority of water is called ?life-giving waters?. This amount is calculated by the experts. Government Water Works and Resources Survey and Management of Electricity are responsible for the planning of HEPP in Turkey (Coşkun, 2010). However, the construction and operation of HEPP is given to private companies. Government incentives provide places for private companies for constructing and managing HEPP for 49 years. In total 2000 river type HEPP project is planned to be constructed. The purpose of this study is to investigate different groups of people?s reasoning modes and aspects while they are making desicions about HEPPs. There are four groups of people which are officers, members of environmental organizations, local people and distant people. It was aimed to include 20 participants from each group, and 80 participants in total. Participatio-ng in this study was voluntary. Participants were askednot to write their names on the questionnaire to help them express their ideas freelyAfter providing information about the research study and the questionnaire they were asked whether they want to participate in the study or not. Some of the participantsfilled out the questionnaire promptly while, some of them filled out the questionnaire on their spare time. The questionnaire datacollection instrument, is a text which has an open-ended question at the end of an explarotory test about HEPP. The text consist of three parts; an explanation of HEPP (215 words), advantages of HEPP (294) words), disadvantages of HEPP (306 words). At the end of the text it was asked to decide whether construction of HEPP was stopped or to be continued. They were also asked to write their reasons for their decision in detail. Analysis of the data is made by qualitative codification and interpretation. Encoding scheme was taken from Liu, Lin and Tsai?s (2011) study. Reasoning modes x were coded asecological, scientific-technological, socio-economic and ethical-aesthetic. Then the data is classified and compared according to four groups of participants. In addition, the data is compared and classified into two main groups. One of them is people who want the HEPP?s contruction continues the other group is people who do not want the HEPP?s construction continues. Results of the analysis on the officers showed that they decided on continuing construction of HEPP because, HEPP are proposed to reduce the country?s dependence on foreign energy supply systemsThe members of environmental organizations indicated harmful effects to the the environment, compulsory migration of villagers by reducing, agriculture and animal husbandry. They also cite the disruption of the ecological balance,dictruction of picnic areas, streams, village roads.People living away from the HEPP proposed that rivers, to be a part of the nature and people?s wrong and overuse of natural resources. They also pointed out the increase in the death rate of animal and human, cancer of humans, the damage to natural beauties. Destruction of rivers reduction of ecological diversity, disturbing the balance of the nature, disrupting the food chain were also proposed as reasons for their decisions of stopping the construction of HEPP. Villagers ling nearby HEPP were totally refused the construction of HEPP for reasons such as not reducing the electricity costs, the increase in the electrical defficiency, distruction of their leasure areas nearby the river, the formation of disturbing smell, flies on the river because of the low rate of water. As a result, majority of the participants in all four groups of people decided on stopping the construction of HEPP and their reasoning modes were mostly socioeconomical and ecological. But, different views existed in different groups when the data were analyzed in detail in different groups of people. Thus, it is reasonable to include different stake holders in making a decision on a socio-scientific issue such as HEPP to better include different view points and thus making more comprehensive decisions.
Benzer Tezler
- Hikayelendirme yöntemi ile desteklenen argümantasyon temelli eğitim kapsamında öğretilen sosyo bilimsel konuların 8. sınıf öğrencilerinin, eleştirel düşünme becerilerine, fene karşı tutumlarına ve argümantasyon seviyelerinin gelişimlerine olan etkisinin incelenmesi
Investigation of the effects of socio-scientific topics taught in the scope of argumentation-based education supported by the storytelling method on the development of 8th grade students' critical thinking skills, attitudes towards science and argumentation levels
GÜL ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA TÜYSÜZ
- Sosyobilimsel konulara dayalı okul dışı öğrenme ortamlarının öğrencilerin kavramsal anlamalarına ve karar verme becerilerine etkisi
The effect of out-of-school learning environments based on socio-scientific issues on students' conceptual understandings and decision-making skills
MELİKE YAVUZ TOPALOĞLU
Doktora
Türkçe
2016
Eğitim ve ÖğretimSakarya Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATİME BALKAN KIYICI
- Düşey mülkiyet haklarının 3-boyutlu yönetimi için yapı bilgi modellemesi (Bim)-tabanlı bütünleşik bir modelin geliştirilmesi ve üç-parçalı döngü yaklaşımı
Development of a building information modeling (Bim)-based integrated model for 3-dimensional management of vertical property rights and tripartite cycle proposal
DOĞUŞ GÜLER
Doktora
Türkçe
2022
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAHSİN YOMRALIOĞLU
- Siverek ilçesinde kan davalarının sosyo-ekonomik açıdan incelenmesi (1950-2017)
The socio-economic investigation of blood fued cases in Siverek district (1950-2017)
FATMA KIZILTOPRAK
- Exploring manifestation of critical thinking skills anddispositions on argument and counter argument development about a socioscientific issue
Eleştirel düşünme beceri ve eğilimlerinin sosyobilimsel konuya ilişkin geliştirilen argüman ve karşı argümanlardaki yansımasının keşfedilmesi
BUĞÇE BÜÇKÜN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Eğitim ve ÖğretimBoğaziçi ÜniversitesiOrtaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DEVRİM GÜVEN