Alışveriş merkezlerinin tarihsel süreç içinde gösterdiği değişimler ve mekansal kurgularının sosyal yaşam üzerindeki etkilerinin örnekler üzerinde analizi
The innovation of shopping malls within the historical process and the analogous analysis of its effects, of social life of the spatial fantasies
- Tez No: 346498
- Danışmanlar: PROF. DR. ONUR ALTAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sosyoloji, Tarih, Architecture, Sociology, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2013
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 260
Özet
Tez kapsamında, tarihsel süreç içinde alışveriş kavramının ne anlama geldiği araştırılarak, alışveriş mekânlarının gelişimi ve geçmişten günümüze farklı dönemlerde ve farklı toplumlarda değişen alışveriş kavramı ve mekânları incelenmiş, alışveriş merkezleri?nin oluşumu üzerinden mekânların genel özellikleri ve davranış örüntüleri ile ilişkisi göz önüne koyulmuştur. Alışveriş merkezlerinin kentli insanın gündelik yaşamına, kentlerin toplumsal ve kültürel yapılarına önemli etkileri olduğu açıktır. Alışveriş merkezleri sosyal, siyasal, kentsel, mimari ve yönetimsel olarak araştırılmaya uygun yapılar olmalarına rağmen bu araştırmada, alışveriş merkezlerinin sosyal, ekonomik ve mimari boyutları incelenmiştir. Alışveriş merkezleri farklı açılardan ele alınabileceği gibi bu tez kapsamında özellikle mekân organizasyonları ve fonksiyonları araştırılarak, sosyal yaşam üzerine etkileri irdelenmiştir.Özellikle, alışveriş merkezlerinin mekânsal kurgu oluşumunu veinsanların sosyal yaşamları üzerine olan etkilerini şu başlıklar altında irdelenmiştir. ? İşlevsel Faktörler, ? Algısal Faktörler, ? Anlamsal Faktörler Alışveriş merkezlerini farklı açıdan sorgulayan bu çalışmada, bu mekanların psikolojik açıdan toplum üzerindeki etkileride ele alınmıştır. Alışveriş merkezleri temelde tüketim alanları olmakla birlikte, bu mekânları yalnızca ürün veya hizmet satışının gerçekleştiği alanlar olarak değil, aynızamanda kamusal ve siyasal nitelik kazanması beklenen sosyal alanlar olarak düşünmek gerekirken, oluşturulan alışveriş mekânları satma ve alma eylemlerine izin veren, kamusal nitelikteki eylemleri kısıtlayan mekânlar haline gelmiştir. Bu bağlamda, öncelikle alışveriş merkezlerinin oluşum nedenlerini incelerken, sosyal mekân olan cadde, meydan ve sokak alanlarının alışveriş merkezine yönelişi, ekonomik olarak nasıl değerlendirmek gerektiği ve mimari boyutuyla tasarım kriterleri irdelenmiştir.Alışveriş merkezlerini ekonomik olarak nasıl değerlendirmek gerektiği soruları aydınlatılırken, alışveriş merkezlerinin bir parçası olarak düşünülen organize perakende ticaret boyutunu da kapsayacak şekilde değerlendirilmiş, bu değerlendirme yapılırken de, üretim ve tüketimi hem planlayarak hem de kontrol altında tutarak ekonomik üstünlüğünü sağlamaya çalışan burjuvazinin ekonomi stratejileri ve politikalarını tüketim kültürü ve alışveriş merkezleri ilişkisi çerçevesinde incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikli olarak tüketimin değişen anlamı ve bu anlamlar etrafında dönen tüketim kültürü tartışmalarına değinerek daha sonra da tüketim kültürünün alışveriş merkeziyle olan ilişkisini irdelenmiştir. Tüketim ve tüketime yüklenen anlamlar yalnızca alışveriş merkezleri bağlamında tartışılabilecek konular olmamasına rağmen alışveriş merkezlerinin bireylerin tüketim odaklı yaşam oluşturmalarında önemli bir yer ettiği açıktır. Alışveriş merkezleri tüketim odaklı yerlerdir ve günümüz kentli insanı için alışveriş merkezleri, önemli bir gündelik uğrak noktası olmuştur. Bu çerçevede öncelikle tüketim kültürü ve alışveriş merkezi ilişkisi tartışılmış daha sonra da gündelik yaşam alanları olarak alışveriş merkezlerinin ne ifade ettiği araştırılmıştır. Bu tez çalışmasının amaçlarından biri de, toplum davranış örüntülerinin mekânsal kurguylailişkisini incelemektir. Mekân, insan tarafından kurulan bir bütün olsa da bir kere oluşturulduğu zaman bireyler üstünde pek çok etki yaratır. Bu etkilerin insanlar ve sosyal yaşam üzerindeki analizi farklı yönlerden ele alınabilir. Ancak bu etkiyi iyi analiz edebilmek ve fiziksel mekân ve davranış arasındaki ilişkiyi iyi kavrayabilmek için öncelikle mekânın nasıl kurgulandığını ve sonra nasıl etkiler yaratabildiğini görmek gerekmektedir. Bu doğrultuda tez kapsamında üçüncü bölümde yer alan mekân kurgusunu irdeledikten sonra, bu bölümde mekânların toplum üzerindeki etkileri, bir fiziksel mekânın (alışveriş merkezi) özellikli bir davranış (tüketici davranışı) üzerindeki etkisini ve bu davranışın sosyal yaşama yansımasını araştıran mekânsal dizim yöntemi ile analiz edilmiştir.Bu anlamda, tez genel olarak mekân ve davranış ilişkisininbelirli bir fiziksel mekân olan alışveriş merkezleri üzerinden incelenmesini konu almaktadır. Çalışmada, alışveriş merkezlerinin tasarımsal tipolojilerin irdelenmesi mekân geometrisi, mekan geometrisi içinde yer (sabit birimler olarakda adlandırılan) taşıyıcı sistemler, bağlantı ve sirkülasyon elemanları, teknik donanımlar, değişebilir birimler ve diğer donatıların yapıya olan etkileri, müşteriye sağladığı kolaylık ve konfor olarak incelenirken, bu tiplerdeTürkiye ölçeğinde seçilen alışveriş merkezlerinin mekânsal dizim ile mekânsalkurgusunun ortaya çıkarılması sağlanmıştır. Alışveriş merkezi içindeki davranışsalörüntüler bulunarak, fiziksel mekân ve davranış ilişkisi arasında bazı çıkarımlaraulaşılmaya çalışılmıştır. Bu çıkarımları da özellikle dördüncü bölümde kullanılmış, bir tür analiz yöntemi olan Mekânsal Dizim yöntemi, mekânsal çalışmayı içeren bu bölümden sonra davranış çalışmasını kapsayan dördüncü bölümde yapılmış olan mekânsal dizimin ayrıntılı bir analizi ve tezde neden mekân ve davranış arasındaki ilişkiyi incelemek için seçildiği ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Bu çalışmada mekânsal dizim analizinin kullanılmasının nedeni, alışveriş merkezlerinin mekânsal ilişkilerinde bu tekniğin yüksek düzeyde varlık bulması ve diğerlerinden daha fazla kullanıcı hareketlerini sağlayan mekânları ayırt etmeye yaramasıdır. Alışveriş merkezleri kurguları ve işlevsel amaçları için insan hareketinin belli bir düzen içinde yapılması beklenen yapı tipidir. Mekânsal kurgu bir sistem olarak algılandığında, alışveriş merkezlerindeki hareketin mekânlarla olan ilişkisi ve insanların bu davranışa olan yatkınlığı arasında bir bağ kurulur. Bunu analiz etmek için de mekânsal dizim kullanılmıştır. Bu sayede alışveriş merkezleri fiziksel çevresinin ve onun ürettiği yaşam biçimiyle ilişkisi araştırılmıştır.Alışveriş merkezlerinde bulunan mekânları fonksiyon yönünden ele alan bu tez kapsamında büyük bir yapı tipi olan alışveriş merkezlerindeki bu mekânsal kurguların insan yaşamındaki etkilerin mekânsal dizim olarak anlatılması ve insanların mağazaları dolaşırken bu kurgu içinde dolaşmaları gerekliliği anlatılmıştır.Bu alışveriş yapıları günümüzün kapalı kutu içerisindeki alışveriş merkezlerinde gelinen son nokta olarak da gösterilebilir. Bu kentsel mekân ve alışveriş mekânı bütünlüğündeki kopma aslında pasajlarla başlamıştır. Bu süreçle bu tip alışveriş merkezlerinin kentten fiziksel ve soysal açıdan uzaklaşdığı ancak kent merkezine benzer bir görsel yapı oluşturmaya çalışdığı tezin önceki bölümlerinde bahsedilen işlevsel kurgudan rahatça anlaşılmaktadır. Bu mekânlar, içlerinde dış mekâna ait çeşitli öğeleri bulunduran kentsel mekânlardır. Dolayısıyla alışveriş merkezlerine konut, ofis, home ofis vb. sistemlerin eklenmesi bize ortaçağ derebeylik sistemlerine bir geri dönüşüm olduğunu göstermektedir. Kalenin hudutları içinde sınırları çizilmiş bir yaşamı hatırlatmaktadır. Günümüzde bu yapı türleri bireyin bu yaşam tarzını benimsediğini ya da mecbur bırakıldığını göstermektedir. Alışveriş merkezi olgusu tartışılırken bu mekânsal örgütlenmenin ortaya çıkışındaki ekonomik etkenler ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu ekonomik çözümleme sırasında alışveriş merkezlerini kuran, yöneten ve mağazacılık etkinlikleriyle burada artı değer oluşturup bu artı değerin çok büyük bir oranına el koyan sermayenin pozisyonuna odaklanılmış, çözümlemeye ek olarak tüketim ve gündelik yaşam boyutuna bakılmıştır. Son yıllarda, Türkiye?nin pek çok kentinde sayıları gittikçe artan alışveriş merkezleri, küreselleşmeyle birlikte değişmeye başlayan tüketim biçiminin yeni ifade mekânları olmaya başlamış; fiziksel olduğu kadar, sosyal, ekonomik ve anlamsal boyutlarıyla da kentsel doku içinde farklı odak noktaları haline gelmiştir. Değişen tüketim biçiminin bir başka yansıması da, yeni gelişen dışa kapalı farklı işlevsel fonksiyonların yüklendiği alanların görülmesidir. Bu çalışmanın amacı da, alışveriş ve yaşam mekânlarının bir arada ele alındığı projeleri, anlamsal yapmaktır. Tez kapsamında incelenen alışveriş merkezleri örnekleri, kullanıcı davranışı ile mekansal kurguları arasındaki bağlantıları ortaya çıkarmak amacı taşımaktadır. Fiziksel yapının kullanıcı davranışlarıyla ilişkisinin ortaya çıkarılması için davranış biçimleri ile zaman-mekan arasındaki ilişkiler bulunarak, bu dört tip alışveriş merkezleri?ndeki tasarımsal verilerin davranışa etkileri ortaya koyulmustur. Türk toplumundaki alışveriş davranışı ile alışveriş mekanları arasındaki ilişkinin tasarımsal yoğunluğu arasında ip uçları aranmıstır.Tez kapsamında, İstanbul da yer alan alışveriş merkezleri incelenmiş, tablo üzerinde ulaşım kolaylığı, erişilebilirlik ve bilgi toplama kolaylığı açısından en uygun olan merkezler seçilerek yerleştirilmiştir. Benzerlik ve farklılıkları yapılan bu tablo üzerinden 1-5 arası değer verilerek karşılaştırma yapılmıştır. Alışveriş merkezleri üzerine yapılacak olan ileriki çalışmalarda araştırma evresinin kapsamı genişletilebilir, Türkiye?de ve Dünya?da yeni inşa edilen alışveriş merkezleri de aynı yöntemle incelenebilir.
Özet (Çeviri)
The development of the shopping centers and the change of the of concept of shopping and places in different periods and in different societies is examinated in the scope of this thesis. Moreover, general characteristics of places and the relationship between behavioral patterns and places is put into consideration through the formation of shopping malls. It is obvious that shopping centers have significant effects on the everday lifes of urban people and on the social and cultural structure of cities. Although shopping centers are appropriate to investigate in the social, political, urban, architectural and administrative dimensions, they are examined in social, economical, and architectural context in this research. As shopping centers can be handeld in different dimensions, their effects on social life is examined through reseraching on especially spatial organization and functions in this thesis.In particular, the formation of spatial plots of shopping centers and their impact on people's social lives are discussed under the following headings ? Functional factors ? Perceptual factors ? Semantic factors In this study, which is questioning shopping centers in different aspects, the places are discussed also in terms of psychological effects on society.Shopping centers should be considered basically as areas of consumption, places of only the sale of goods and services, and social spaces which are expected to gain public and political nature; however, shopping centers has become spaces, which do not allow justselling and getting actions, and which restrict nature of public actions. In this context, the orientation of the social places such as streets and squares in to the shopping centers, the economically evaluation of shopping centers, and the architectural design criterias are examined primarily, for researching the reason for the formation of shopping center. Illumination of question how to evaluate the shopping centers, evaluated considering organized retail trade dimension contemplated as part of shopping centers. During this assesment, the economic strategies and policies of bourgeoisie that is trying to ensure economic superiority by both planning and controlling production and consumption is exmined in the context of the relationship between consumption culture and shopping centers. In this context, primarily, the changing meanings of consumption and discussions on consumption culture that revolves around this meanings; then the the relationship between consumption cultere and shopping centers are examined. Although consumption and the meaning of consumption issues can be discussed in the context of shopping centers, it is obvious that shopping centers are important parts of creating consumer-oriented life of individuals. Shopping centers are consumer-oriented places, and shopping centers has been an important daily stopover point for modern urban people. In this context, firstly the relationship of consumption culture and shopping centers relationship is discussed, and then the meaning of shopping centers as areas of daily life. One of the aim of the research is, to search relation between the society behaviour pattern and the spatial fantasies. Even though place is created by human, it causes lots of effects on humanity. The analysis of these effects on humaity and social life, can be searched with different ways. But for the best analyse of these effects and to understand the relation of the physical place and the behaviour, first we have to find out how the physical place and than how effects are created. Within the third part of the thesis, after concept of `place? is searched, the effects of the place on society, the effects of the behaviour of a phsical place (shopping malls) on a specific behaviour (consumer behaviour), the research of the reflection of this behaviour to the socail life is analysied with the method of spatial syntagm. With this research the design typologies of the shopping malls, place geometry, place (named as stable units) structurel systems, linking components and the circulation units, technical equipments, changable units, the effects of the other fittings to the structure, the comfort provided to the consumer are searched an also the spatial fantasies and the spatial syntagm of the shopping malls sellected from Turkey are aimed to search out. The behaviour patterns in the shopping malls are found and some inferences between physical place and behaviour relationship are attained. These inferences are mostly used in the forth part, the detailed analyses of method of spatial syntagm and the reasons of the research between the behaviour and the place is examined. In the research, the reason to chose the method of spatial syntagm is the high-level being this technic ın the shopping mall of the spatial relationship and also this technic helps to realize the places that provides more consumer movements than the others. Shopping malls are the structures that have to provide the consumers make their movements in an order that designated before. When spatial fantasy is sensed as a system, it?s possible to connect the tendency of the behaviour o human and the relation of the movements inside the shopping malls. To analyse this; spatial syntagm is used. By this way, the physical environment of the shopping malls and the life-style that is created bye shopping malls are searched.Within the thesis which aims to search spatial functions of the places of shopping malls, these spatial structures?s effects on humanity and nessesity of the order of walking inside the shopping malls are tried to explained. These kind of shopping malls can be defined as the last tendency of shopping. The dissociation of urban place and shopping place begins with the passages. İn the previous part of this thesis, it?s defined that with this dissociation process not only the shopping malls are separated phycally and socially from the city, and also it tries to seem similar to the characteristic architectural view of the city with it?s structure. These places are the places that holds some components inside which belongs to outdoor. So that shows us the entegration of residences, offices, home-offices with the shopping malls, there is a reversal of feudal system of medieval. That reminds us the life inside the castles. New Century?s shopping malls shows us the modern age?s humainy accepts or forced to this kind of life style. Altough the fact of shopping malls are argued, also the economical factors of spatial organization of these places are determined. While the economical solutions are determined, the capital which organizes, manages, improves the shopping malls and after improving, seizes high percentages of this capitals, are focused. İn this part in addition to the solutions, consumptions are daily life cases are searched. İn the last years the shoppings malls that has been built in lots of cities of Turkey, begin as to be the new expressions places of the new consumption style which changed with the globalization. Shopping malls are the new focal points of the city with its phsycal, social, economical and semantic contents. Another reflection of the changed consumption style is, new developed, closed, gated and different functional contents meaned places. The aim of this study is to mean the projects which shopping and living places are both organized. İn this thesis it?s aimed to search out the relationship between the spatial structures and the behaviour of consumer from the samples of the shopping malls. To reveal of the relation between the physical structure and the behaviour of the consumer, the styles of behaviour and the relation between time and place is searched and the effects of the datas of designing to the behaviour for the 4 type of shopping malls are revealedAlso the clues of relation between the behaviour of shopping of Turkish people and the intensity of the designing the shopping places are searched with the thesis. Within the thesis, the shopping malls in İstanbul is examined, the ones which are easly reached, accessibility, convenience of access to the information, are selected and placed to the table.For the next researches of the shopping malls, the content of the research can be enlarged and also the new shopping malls built in Turkey and in the world can be searched with the same method.
Benzer Tezler
- Alışveriş merkezi yer seçimi kriterleri ve kullanıcı memnuniyetinin değerlendirilmesi: İstanbul örneği
The evaluation of location selection criteria for shopping malls and the customer satisfaction: The example of Istanbul
TUBA ÜNLÜKARA
Doktora
Türkçe
2017
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE LALE BERKÖZ
- Alışveriş merkezi tasarımında kullanıcı güvenliği
Occupancy safety in architectural design
HANDE GÜNER KISA
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YÜKSEL DEMİR
- Alışveriş merkezlerinde ortak kullanımlı yemek alanlarının tasarım kriterleri ve örnekler üzerinden analizi
Design criterias of food court in malls and analysis through examples
GÜLŞAH KARYAĞDI
Doktora
Türkçe
2020
İç Mimari ve DekorasyonMimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesiİç Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İPEK FİTOZ
- Alışveriş merkezlerinin tarihi ve Kapalı Çarşının incelenerek modern alışveriş merkezleriyle karşılaştırılması
In examination of the historical process the shopping malls has been through and its comparison to the modern shopping malls over Kapalicarsi example
ŞAHİN GÜRZ
- Alışveriş (çarşı) yapılarının tarihsel süreç içerisindeki gelişimi üzerine bir inceleme; Çankırı örneği
Aresearch on the development of shopping (mall) buildings in the historical process; the sample of Çankırı
SELİM KARTAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
MimarlıkKarabük ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL TURCAN