İmâmu'l Haremeyn Cüveynî'nin değişim geçirdiği kelâmî görüşleri
Imâm al Harameyn Ebu al meali Juwayni's changing concepts of kalam utterance
- Tez No: 357699
- Danışmanlar: PROF. DR. CEMALETTİN ERDEMCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
İmamu'l Haremeyn Cüveynî, Müslüman zihninin inşasında önemli bir yere sahip olan kelâm ilmine, ortaya koyduğu değerli eserlerle çok büyük katkılar sağlamıştır. İmam Cüveynî, ilmi kişiliği, özgün düşünce yapısı ve meselelere farklı perspektiflerden bakabilme yeteneğiyle adından sıkça söz ettirmiştir. Çalışmada ilmi otoritesini kabul ettirmiş ve İmamu'l Haremeyn ünvanına layık görülmüş, büyük İslam âlimi İmamu'l Haremeyn Ebu'l Me'ali Cüveynî'nin değişim geçirdiği kelâmî görüşleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde İmam Cüveynî'nin hayatı, eserleri, kelâm ilmindeki yeri, eserlerinin kronolojik sıralaması ve metodu'nun belli başlı özellikleri izah edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise, İmam Cüveynî'nin değişim geçirdiği kelâmî görüşleri olan; akli istidlal yöntemleri, haberî sıfatların te'vili, Ahval teorisi, insan fiilleri, teklif-i ma la yutak, akıl, Kur'an'ın i'cazı, istirsal konuları ve fikirsel dönüşüm yaşamasına sebep olan faktörler ortaya konulmaya çalışılmıştır. İmamu'l Harameyn Cüveynî, ilk görüşlerini serdettiği ''eş-Şâmil'' ve ''el-İrşâd'' adlı eserlerinde ulûhiyet, sıfatlar ve ru'yetullah'ın ispatı gibi konularda akli istidlal yöntemlerini kullanmıştır. Ancak daha sonra yazdığı ''Burhân'' adlı eserinde ise akli istidlal yöntemlerinin sağlıklı olmadığını öne sürerek bu yöntemleri eleştiriye tabi tutmuş ve reddetmiştir. Cüveynî, eş-Şâmil, el-İrşâd ve Luma' adlı eserlerinde haberi sıfatların te'vilinin gerekliliğini savunurken daha sonra kaleme aldığı Akîdetu'n-Nizâmiyye adlı eserinde ateşli savunucusu olduğu haberi sıfatların te'vilinin gerekliliği görüşünden vazgeçerek selef'in metodunu benimsemiştir. Cüveynî, eş-Şâmil ve el-İrşâd adlı eserlerinde zat-sıfat ilişkisinden doğan birtakım problemleri Ahval teorsiyle çözmeye çalışmış, ancak daha sonra kaleme aldığı Burhân adlı eserinde Ahval teorisini üzerine bina ettiği nedensellik ilkesi ve el-istidlal bi'ş-şâhid ale'l ğâib yöntemini reddederek Ahval teorisi görüşünden vazgeçmiştir. İmam Cüveynî, insan fiilleri meselesinde ilk görüşlerinde geleneksel Eş'ârî çizgisinden ayrılmayarak insan iradesinin fiillerine etkide bulunmadığını, insanın etkin bir kudretinin olmadığını savunmuştur. Ancak daha sonra kaleme aldığı eserlerinde İnsan iradesinin fiillerine etkide bulunduğunu ve etkin kudret anlayışını savunarak önceki görüşlerinden vazgeçmiş ve geleneksel Eş'ârî çizgisinden ayrılmıştır. İlk eserlerinde teklifî ma la yutâk'ın caiz olduğunu dile getiren Cüveynî, daha sonra kaleme aldığı Burhân adlı eserinde teklifî ma la yutâk'ın şeriata aykırı düşeceğinden caiz olmadığını ifade etmiştir. el-İrşâd adlı eserinde Bakıllanî'nin akıl tarifini uygun bulan Cüveynî, daha sonra yazdığı Burhan adlı eserinde Bakıllanî'nin akıl tarifini yanlışlayıp Haris el-Muhasibinin akıl tarifinin en uygun akıl tarifi olduğunu vurgulamıştır. Kur'an'ın belagat, nazım ve üslup bakımından mu'ciz olduğunu savunan Cüveynî, daha sonra kaleme aldığı Akidetu'n-Nizamiyye adlı eserinde bu görüşünden vazgeçerek sarfe görüşüne meyletmiştir. Allah'ın ezeli ilminin taalluku ile ilgili görüşler sarfeden Cüveynî, önceki eserlerinde Allahın ezeli ilminin ğayrî mutenahilere tafsili bir şekilde taalluk edeceğini öne sürmüş, ancak daha sonra yazdığı Burhan adlı eserinde Allah'ın ezeli ilminin ğayrî mutenahilere tafsili değil de İstirsalî yani bil-cümle taalluk edeceğini savunarak önceki görüşünü değiştirmiştir. Çalışma neticesinde İmam Cüveynî'nin fikirsel dönüşüm yaşamasının iki temel sebebi olduğu kanaatine varılmıştır. Bunlardan birincisi onun belli bir dönem siyasi ve psikolojik baskı altında kalması sebebiyle muhaliflerinin görüşlerine tepki olarak cebri bir tutum sergilemesi ve daha sonra fikirlerini etkileyen siyasi ve psikolojik baskıların azalması neticesinde fikirlerini rahat bir ortamda tekrar ele almasıdır. İkincisi ise eserlerinde de görüldüğü üzere uzun bir süre Bakıllanî'nin etkisinde kalarak geleneksel Eş'ârî çizgisine bağlı kalması ve daha sonra Bakıllanî'nin etkisinden kurtularak farklı perspektiften meseleleri ele almasıdır.
Özet (Çeviri)
Al Haremeyn Juwayni, has made a major contribution to“ilm al kalam”which is very important in building of muslim mind, with valuable works. He was mentioned name of Juwayni most often with his scientific personality, original ideas and talent of the different perspectives. In this study, his scientific authority had accepted and he was concidered worthy as title of Imamu Al Haremeyn –the great islamic scholar-. We try to present Imamu Al Harameyn Ebu Al Meali Juwayni's changing concepts of Kalam utterance. In begining of this study, we try to explain his life, works, methods, place in science for Kalam and works in chronological order. In the second part of study, Juwayni's changing concepts of kalam uttarance are as follows; interpreting attributes of predicate, state theory (Ahval), rational inference methods, mind, acts of servitors, unbearable obligation, miracle of Korân, surface points and factors of changing minds. Juwayni has asserted his first opinions in books; Shamel, İrshad, Luma'. He defended necessary of interpreting attributes of Allah in those books. Therefore he has written Akeedat-un Nizamiyye and he adopted Selef's method. Juwayni has worked to solve some problems in Shamel and İrshad with state theory (Ahval), but he gave up the idea about that of state theory in his book which is name called Burhan. First of all, he has accepted Bakıllani's description of mind in İrshad, finally in Burhan he falsified Bakıllani's description and he adopted what Haris el-Muhasibi said about this topic. Imam Juwayni, he defends human self control is not effected on human behavior by the traditional way of Esh'ari and human has not an effected power. However, he defended human self control is effected on behavior in his books that he wrote lastly, and he left the traditional way of Esh'ari. In his first books he told us the idea of unbearable obligation is allowable, but then he represented that idea is not allowable so it is against of Islamic Rules (Shari'a) in book, Burhan. Juwayni defends The Holy Korân is a miracle as poetry and rhetorical thereafter, in his book, Akeedat-un Nezamiyye, he gave up that idea. At first, Juwayni, has indicated eternal knowledge of Allah involves endless creatures with details. After that in the book of Burhan, he has accepted this situation is not detailed, its surface. As a result of this study, it is understood there are two main reasons that the Imam Juwayni has changed ideological. First of them, he was under pressure for a while by political and psychological forces. The second one, for a long time he has effected by Bakillan's ideas and he was connected with the traditional Esh'ari way. Only then, he left Bakıllani's ideas and found his own way.
Benzer Tezler
- İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî'de imâmet teorisi
The theory of imāmah in Imām Al-Haramayn al-Juwaynī
ENES ER
Doktora
Türkçe
2024
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARUK SANCAR
- İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî'nin usûl düşüncesinde istidlâl
Istidlal in İmamü'l-Harameyn el-Cüveynî's jurisprudential thought
HÜSEYİN ÖRS
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL AYBAKAN
- İmâmü'l-Haremeyn el-Cüveynî'de rü'yetullah
Ruyetullah in Imam al-Haremeyn al-Juwaynî
İREM KARALAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinZonguldak Bülent Ecevit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT AKIN
- Cüveynî'nin Mu'tezile eleştirisi
Juwayni's critique of Mu'tazila
MEHMET TEKELİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAksaray ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN KAHRAMAN
- İmâmül Harameyn el-Cüveynî'de Hüsün-Kubuh meselesi
The issue of Husn-Qubh in İmâmü'l-Harameyn el-Cüveynî
ELİF GÜL YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinSiirt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FADIL AYĞAN