Başkale (Van) havzası'nın fiziki coğrafyası
Physical geography of Başkale basin (Van)
- Tez No: 360027
- Danışmanlar: PROF. DR. SAADETTİN TONBUL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Coğrafya, Geography
- Anahtar Kelimeler: Başkale Havzası, Fiziki Coğrafya, Jeomorfoloji, Başkale, Çek-ayır Havzası, Zap Suyu, Başkale Fay Kuşağı, Başkale Basin, Physical Geography, Geomorphology, Başkale, Pull-Apart Basin, Zap River, Başkale Fault Zone
- Yıl: 2014
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Coğrafya Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 305
Özet
Başkale Havzası, Güneydoğu Toroslar'ın doğu bölümünde, Van Gölü'nün güneydoğusunda Türkiye-İran devlet sınırında yer almaktadır. Toros orojenik kuşağı üzerinde bulunan Başkale Havzası, GB-KD yönünde uzanır. Aynı yönde uzanan yüksek dağ sıraları ile çevrelenen havza, batıda Başkale ve Mengene Dağları, doğuda Doğanlı ve Yiğit Dağları ile sınırlanır. Bu sınırlar içerisinde Başkale Havzası morfolojik bir havzaya karşılık gelir. Başkale Havzası, 2082,79 km2'lik bir alana ve 2500 m'lik ortalama yükselti değerine sahiptir. Başkale Havzası bu ortalama yükselti değeri ile Türkiye'nin en yüksek havzası durumundadır. Üst Miyosen'de dağ arası havza özelliğinde olan Başkale Havzası, Üst Miyosen sonrasında doğrultu atımlı Başkale Fay Kuşağı'nın kontrolünde gelişen bir çek-ayır (pull-apart) havzasıdır. İnceleme alanı Pliyosen'de gerçekleşen çanaklaşmaya bağlı olarak oluşmuş Pliyosen yaşlı bir havzadır. Aynı zamanda havzayı çevreleyen yüksek dağlık kesimlerin yaşlı formasyonlardan, havza tabanının genç formasyon birimlerden oluşması alana bir jeolojik havza özelliği kazandırmaktadır. İnceleme alanında Miyosen öncesi, Alt-Orta Miyosen, Üst Miyosen, Pliyosen ve En Alt Pleyistosen dönemlerinde oluştuğu tespit edilen beş farklı aşınım ve birikim dönemi belirlenmiştir. Doğusunda ve batısında uzanan dağlık alanlar arasında sıkışma tektoniğine bağlı oluşmuş olan havzada kıvrımlı, kırıklı ve şaryajlı yapılar gelişmiştir. Üst Miyosen'e kadar G-K doğrultusundaki sıkışma rejimi etkisinde gelişen yapılar Paleotektonik, bu dönem sonrasında doğrultu atımlı tektonik rejime bağlı oluşan yapılar Neotektonik yapıları oluşturmaktadır. Sıkışma etkisine bağlı olarak yaşlı birimler kıvrımlanıp birbiri üzerine bindirmişlerdir. Bu nedenle Pliyosen'e kadar olan birimler çeşitli derecelerde kıvrımlanmışlardır. Üst Miyosen'den sonra bindirmeler yerini doğrultu atımlı faylara bırakmışlardır. Dikey hareketin ön plana çıktığı bu dönemde dağlık alanlar yükselmiştir. Bu dönemde gelişen bazik volkanizma havzanın kuzeyinde Pliyo-Kuvaterner yaşlı Yiğit Volkan Dağı'nı oluşturmuştur. Doğrultu atımlı faylara bağlı olarak havzada ötelenmiş vadiler ve sırtlar fay diklikleri, sıcak su kaynakları ve traverten sırtı çatlaklar, çarpılmış birikinti yelpaze ve konileri oluşmuştur. Yüksek dağlık alanlardan taşınan malzeme, havzada kalınlığı 150-200 m'lik yatay yapılı ve Pliyo-Kuvaterner yaşlı birimleri oluşturmuştur. Havza, Kuvaterner'de güneyindeki bir kapma boğazı ile dış drenaja açılmış ve havza dolguları Zap Suyu tarafından yarılarak yapısal plato görünümü kazanmışlardır. Yörenin tektonik olarak yükselmesi ile Zap Suyu ve kollarının açmış olduğu vadilerde antesedant vadiler oluşmuştur. Yine Zap Suyu ve yan kol akarsu vadilerinde görülen sekiler havzanın dönemler halinde yükseldiğini göstermektedir. Başkale Havzası'nın iklimi planeter faktörlerin yanı sıra coğrafi faktörlerin etkisi altındadır. Yükselti, denizden uzaklık ve orografik uzanış gibi özellikler havzanın ikliminde büyük rol oynamaktadır. Yılın büyük bir bölümünde, özellikle kış aylarında kuzey yönlü soğuk hava kütleleri havzada etkinliğini korumaktadır. İnceleme alanının yükselti değerine bağlı olarak çevresine göre şiddetli karasallığın yaşanması da diğer bir coğrafi faktördür. Başkale Havzası Büyük Zap Suyu'nun kuzey havzası konumundadır. Havza, Zap Suyu ve kolları tarafından drene edilmekte ve Güneyindeki Karasu Boğazı ile Büyük Zap Suyu'na bağlanmaktadır. Zap Suyu düzenli bir rejime sahiptir. Sahip olduğu bu rejimde nival beslenme karakteri etkindir. Havza, 2800 m üzerinde yer alan yüksek dağ-çayır toprakları, daha alt metrelerde kestane rengi topraklar, havza tabanı ve çevresinde kahverengi topraklar, havzanın kuzeyinde bulunan volkanik alanda kireçsiz kahverengi topraklardan oluşur. Vadi tabanlarında ise kolüvyal, alüvyal ve hidromorfik topraklar bulunmaktadır. Bitki örtüsü orman formasyonundan yoksun ot formasyonu şeklindedir. Havza tabanı ve çevresi antropojen step alanları, yüksek kesimler ise doğal step alanlarıdır.
Özet (Çeviri)
Başkale Basin is located in the eastern of Southeast Taurus Mountains, in the south-eastern of Lake Van and in Turkey-Iran country border. Başkale Basin located on the Taurus orogenic belt stretches SE-NW direction. The basin surrounded high mountain ranges in the same direction restricts with Başkale and Mengene Mountains in the west and Doğanlı and Yiğit Mountains in the east. Within these borders, Başkale Basin corresponds to morphological basin. Başkale Basin has an area of 2082,79 km2 and an average elevation of 2500 m. With this average elevation value, Başkale Basin is the highest basin of Turkey. Başkale Basin was intermontane basin in the Upper Miocene, after Upper Miocene, it has a pull-apart basin character which develops in the control of strike-slip Başkale Fault Zone. The research area is a Pliocene aged basin which formed depending on depression occurred in Pliocene. Moreover, the conglomeration of high mountainous region which surrounds basin from old formations and of basin base from young units has given geological basin property to this area. In the research area, five different erosion and accumulation periods, which were established to have formed in the Pre-Miocene, Lower-Middle Miocene, Upper Miocene, Pliocene and Lowermost Pleistocene periods, are determined. In the basin which formed depending on compressive tectonic among highlands in its eastern and western, contorted, faulted and overthrust structures have developed. While the structures developed under the effect of compressive regime S-N direction have constituted Paleo-Tectonic structures until Upper Miocene, after this period, the structures formed depending on strike-slip tectonic regime have constituted Neo-Tectonic structures. The old units overthrust by contorting due to compressive effect. Therefore, the units till the Pliocene were contorted in various degrees. After the Upper Miocene, overlaps give place to strike-slip faults. In this period that vertical movement came forward, highlands rose. The alkaline volcanism which developed in this period formed Plio-Quaternary aged Yiğit Volcanic Mountain in the north of basin. Depending on strike-slip faults, deferred valleys and crests, fault sharps, geysers and travertine crest cracks, warped alluvial fan and cones formed in the basin. The materials transported from the highlands formed Plio-Quaternary aged units which has horizontal structure and thickness of 150-200 m in the basin. In the Quaternary, the basin was opened to outside drainage by catchment passage in the basin's south; basin fillings were eroded by Zap River and obtained structural plateau appearance. As a result of tectonically lift, in the valleys opened by Zap River and its tributaries, the antecedent valleys had formed. The terraces found in the valleys of Zap River and its tributaries indicated that the basin rose in periods. The climate of Başkale Basin is influenced by geographic factors as well as planetary factors. Features as elevation, distance from the sea and orographic extent have a great role in basin's climate. In a large part of the year, especially in a winter months, masses of cold air with north direction maintain their efficiency in the basin. Depending on research area's elevation, presence of heavy continentality compared to its surrounding is another geographic factor. Başkale Basin is in the position the north basin of Big Zap River. The basin has drained by Zap River and its tributaries and has been connected to Big Zap River by Karasu Passage in the basin's south. The Zap River has a regular regime. In this regime, character of nival reception is effective. The basin consist of high mountain-meadow soils above 2800 m, chestnut soils in a lower meters, brown soils in the basin base and its surroundings and non-calcareous brown soils in volcanic area in the basin's north. The colluvial, alluvial and hydromorphic soils have been found in the valley bases. The vegetation is deforest and in herb formation. The basin base and its surrounding are anthropogenic steppe areas, while mounted positions are natural steppe areas.
Benzer Tezler
- Çığlı çayı yukarı havzası (Başkale-Van) florası
The flora of Çiğli stream above basin (Başkale-Van)
DAVUT AVLAMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
BiyolojiYüzüncü Yıl ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LÜTFİ BEHÇET
- Hoşap Çayı Havzası'nda (Van) arazi kullanımı ve planlamasına yönelik öneriler
Recommendations for land use and planning in Hoşap River Basin (Van)
MEHMET BOZKOYUN
- Van Gölü Havzası kırsal mimarisinde kırlangıç örtü kullanımı
Use of swatcher cover in rural architecture of Lake Van Basin
YUSUF DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Sanat TarihiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLSEN BAŞ
- Güzeldere Geçidi (Başkale-Van)'nin florası üzerine bir araştırma
The flora of Güzeldere Pass (Başkale-Van)
METİN ARMAĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
BotanikYüzüncü Yıl ÜniversitesiOrtaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET KOYUNCU
- Çığlı çayı (Zapbaşı suyu)'nda (Başkale-Van) yaşayan bıyıklı balık (Barbus plebejus Bonaparte, 1832)'ın populasyon yapısı üzerinde bir araştırma
A study on population structure of barbel (Barbus plebejus Bonaparte, 1832) living in Çiğli stream, Başkale, Van, Turkey
ÖZGÜR KARA