İslam öncesi Türklerde tabiatla ilgili inanışlar
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 37211
- Danışmanlar: DOÇ.DR. HARUN GÜNGÖR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Folklore
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1994
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
ÖZET İslam öncesi Türklerin tabiata dair inanışlarını çeşitli başlıklar altında ifade etmeye çalıştık. Türklerdeki bu inanışlrın temelini de onların efsanelerinde, destanlarında, kaînatı anlayış ve kavrayış biçimlerinde aramak gerektiğini biliyorduk. Bununla beraber çalışmamızda belirttiğimiz üzere Türkler yaşadıkları coğrafya gereği bir çok din ve kültürlerle karşılaşmış. dolayısıyla da bu din ve inanışlardan da etkilenmişlerdir. Yani sözü edilen din ve inanışlar onların dünya görüşlerini yaşadıkları çevreyi algılayış biçimlerini ve nihayet tabiatta var olan bir takım nesnelere manevi anlamlar atfetmelerine sebeb olmuştur. Şüphesiz, eski Türklerin inanışları, bizim çalışmamızda ortaya koyduklarımızdan ibaret değildir. Eski Türklerin tabiatla ilgili inanışlarını oluşturan temel unsurlardan biri Gök-Tanrı inancıdır. Bu inanç sisteminin gereği olarak eski Türkler yeryüzündeki hareketlerinin doğrudan doğruya gök ve gök cisimleleriyle ilgili olduğuna inanmaktaydılar. Bu yüzden de eski Türkler herhangi bir ise başlamadan önce gök ve gök cisimlerinin (ay. güneş ve yıldızların) hareketlerini dikkate almaktaydılar. Bununla beraber eski Türkler tabiatta bir takım gizli güçlerin bulunduğuna inanıyorlardı: Dağ. tepe. mağara, taş. kaya, ırmak. su. deniz. göl. ağaç. orman v.b. bunlar aynı zamanda birer ruh idiler. Ay. güneş, yıldızlar, yıldırım, gökgürültüsü v.b. gök cisimleri de aynı şekilde tasavvur edilmekteydi. Bunların insanlara iyilik ve kötülük yapabilecek güce sahip olduklarına inanıyorlardı.“Orhun Abideleri”nde belirtildiği üzere eski Türklerde tabiatgüçlerine yer-su denildiğini biliyoruz. Kutsal kabul edilen bu yer-su' ların Türk milletine kutret, mutluluk ve bereket, getirdiğine inanılmaktaydı, örneğin. Uygurlardaki ünlü Kutlug Dağ Efsanesindeki kayalıkta bu şekilde düşünülmekteydi. Eski Türklerdeki Yada Tası1 da bu şekilde algılanıyordu. Eski Türkler bu gibi kutsal mekanlarda çeşitli dini törenler icra etmekteydiler. Böylece. zikredilen tabiat güçlerinin manevi yönlerinden faydalandıklarına inanıyorlardı. İslam öncesi Türklerin tabiata dair inanışlarının bakiyyessi olarak bugün Anadolu' nun değişik kesimlerinde görülen türbelere, tekkelere, ulu ağaçlara, akar sulara, ve yüksek dağlara saygı göstermeleri, onlara caput bağlama ve mum yakmalarını, onların binlerce yıl önceki inanışlarının devamı seklinde ele almak icabeder. % 99 'u müslüman olan halkın bu inanışları devam ettirmesi, üzerinde durulması gereken bir konudur. Biz çalışmamızda bunlar üzerinde durmaya çalıştık. Gerçektende Türklerin islam olmadan önceki devirlerde bazı inanç kalıntılarının islamiyetle terkedilmedigini. islami mense ve islami unsurlarla uzlastırı İmaya çalışıldığı Tanrı' dan dilekle bu kutsal kabul edilen ağaçlara, taslara, yüksek dağ ve tepelere, kutlu pınarlara, su kaynaklarına, yatırlara, türbelere, adak lar adamak, mum yakmak ve kurbanlar sunmak gibi inanış ve uygulamalar Tanrı kutretinin tecelli vasıtası olarak görülmesinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır.Bununla beraber bu gibi kutsal mekanların evliyalarla işbirliği etmiş olduğuna yahut da evliyalardan bu gibi kutsal mekanlara koruyucu bir kudret ve bir keramet geçtiği inancıda söz konusudur. Bugün Anadolu' da görülen bütün bu uygulamaların nedeni kişilerin islamı bilme derecesi yanında arzu ve isteklerini, ihtiyaçlarını, zorunluluğu, imkansızlık ve güvensizlik gibi sebeblerle insan varlığını asan kendisine imkanlar sağlayabilecek türlü yerlere veya varlıklara yönelmesi yanında din psikolojisi bakımından dikkate değer bir olay ile de karşılaşıyoruz. Bugün Anadolu' da görülen bu inanışların izlerinin bu doğrultuda da ele alınması gerekir, insanlar sıkıntılarını, dertlerini, baslarına gelen bela ve musibetleri bir takım yöntemlerle önleme yolunu ararken halk inanışları dediğimiz, atalarından gördüğü bir takım dini inanış ve uygulamaları da devam ettirmektedirler.
Özet (Çeviri)
SUMMARY Under the different title, we tired to explain Turks' belief in nature before islam. We knew that we had to search the foundation of this Turkish belief in their legend. epic and the way of understanding the creation of universe. As we've mentioned in our work beceuse of the geography Turks lived on they met a lot of different religions and cultures so they have been effected by them. We mean the religions and believes caused them to give moral and spiritual meaning to some objects in nature and effected their point of view abaut the world the way of understanding of the surroundings they live in. There is no doubt that Turks beliefs about nature are not the all we mentioned in our work. There is no doubt that the belief of Sky-God was one of the basic component part which formed the ancient Turkish beliefs about nature. As being the requirement of their believing system ancient Turks were believing that movements in the earth drectly related to objects of the sky. So that before begining any work the ancient Turks took the movements of the sky and the objects of the sky (moon, sun and stars) into consideration. Besides the ancient Turks were believing that there were same mysterious strength in the nature such as mountain, cave, stone, rock, river, water, sea. lake.tree, forest etc. They were spirit. Each of moon, sun, stars. lightning, thunder, thunderbolt etc. were also being thought the same. They were thinking that these had the strenght to be able to do goodness. As it was mentioned in the“Orhun Monuments”we knew that natural strenghts were called“eart-water”by ancient Turks. These“eart- water”s which were accepted as holy were thought that they brought them happiness power and blessing. For example in the legend of kut lug mountain of Uygurs rocky place had been thought like this Yada stone had also been understood in thad way. Ancient Turks used to be celebrating certain holy seremonies in such places. In that way Turks were thinking that they were getting the moral benefits of the natural strengths mentioned above. As being of the remainder of Turkish beliefs before islam, respect to tombs, graves, huge trees, running water and high mountains, fastening clothes to them and ligthting candles should be exemined as contuniation of their thousands years' before beliefs. The continiation of the beliefs of the people whose % 99 are muslims is a subject to be thought about. în our work we studied on these subjects. ît is understood that Turkish people haven't given up their beliefs which was reminded from the dates of before islam: but they have tried to adapt them to islamic sources and component parts. ît is understood that by means of by wishing to God,beliefs and behaviors such as lighting candles and sacrit icing to these trees, stones, high mountains and hills, springs the source of water, graves, tambs comes from means of manifestation et God's power. However they think that such kind of holy places co-operate with saints; or saints give these places power and miracle. The reasons of all these applications in Anatolia are the degree of islamic knowledge, inevitableness of realisation of their necessetres. From the view of religious psychology we come across with a considerable event that beceuse of imposibilities and wanting confidence which they can't over come they go to place on being that could give them possibilities. ît is necessary to deal with the print of this beliefs from this point of view, while people are searching the solvetion of their problems, troubles and misfortune in any methool they have been going on their religious beliefs and applications.
Benzer Tezler
- Aksaray ili Ortaköy ilçesi Kümbet köyü halk inanışlarının dinler tarihi açısından incelenmesi
Examination of folk beliefs in Aksaray province Ortaköy district Kümbet village in terms of religion history
CEBRAİL ÖZTAPAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinKırıkkale ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MUHAMMED GÜNGÖR
- Uşak ve çevresi halk inanışları ve bu inanışların dinler tarihi açısından değerlendirilmesi
Folk beliefs in Uşak and its vicinity and evaluations of these beliefs in terms of religious history
VİLDAN BAŞAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinUşak ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SALİHA ESEN
- İslamiyet öncesi Türk destanlarında kadın tipi
The type of women in pre-islamic Turkish epics
ENNUR BİLECAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Türk Dili ve EdebiyatıBartın ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ŞERİFE SEHER EROL
- İslâm öncesi Türk kültüründe kutsallık izafe edilen maddî unsurlar
Material elements that are attributed to be as sacred in pre-islamic Turkish culture
FATMA AYSEL DINGIL