Petrologic evolution of Nemrut stratovolcano (Turkiye): Peralkaline magmatism in a collisional domain
Nemrut stratovolkanının petrolojik evrimi: Çarpışma bölgesinde peralkali magmatizma
- Tez No: 387111
- Danışmanlar: PROF. DR. ERKAN AYDAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Jeoloji Mühendisliği, Geological Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2008
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Jeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 228
Özet
Aktif Nemrut startovolkanı, Anadolu ve Arap plakaları arasındaki kıtasal çarpışmanın güney sınırını temsil eden Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı'nın 12 km kuzeyinde bulunur. Volkanın faaliyeti 1 my önce başlamış ve tarihsel zamanlarda da (~500 BP) devam etmiştir. Volkan 89 bin yıldan daha yaşlı omayan ignimbiritik patlamalarla ilişkilendirilen eliptik bir kalderaya sahiptir. Nemrut peralkali bir volkan olup, tipik ürünleri hafif alkali geçiş bazaltlarından silisçe aşırı doygun peralkali riyolitlere kadar değişiklik gösterir. Ortaç bileşimlerde ise belirgin bir boşluk gözlenir (Daly Gap). Gözlemlenen mineral toplulukları, enigmatit, arfvedsonit-ribekit, egirin, fayalit ve REE-Ti silikat şevkinit ile tipik peralkali mineraloji sergilemektedir. Mineral türleri arasındaki faz dengeleri, kristallenmenin sığ magmatik rezervuar (≤ 1 kbar) ve düşük oksijen kaçıcılığında meydana geldiğini önermektedir. Kristallenme ve magmatik rezervuar için hesaplanan yoğun hal parametreleri, sığ magma odasının kimyasal/fiziksel olarak zonlandığını ve muhtemelen kristalce zengin bir yoğunluk filtresi ile ayrıldığını işaret etmektedir. Mafik ve felsik eriyikler arasında kristalin bir filtre görevi gören bu tabaka, plajiyoklaz (labradorit-andezin) + klinopiroksence baskın mineral topluluğunun hızlı ve yoğun kristalleşmesi ve süspansiyonu nedeniyle oluşmuş olup volkanik ürünlerde ortaç bileşenlerin bulunmayışını açıklamaktadır (Daly Gap). Jeokimyasal evrim eğilimleri ve önerilen matematiksel modeller, başlıca feldispat ve klinopiroksen + olivin + Fe-Ti oksitlerini içeren mineral topluluğunun sürekli ayrımlanması ve eşlik eden değişken ancak belirgin derecelerde kabuksal kirlenmenin mevcut mafik bileşenlerden peralkali riyolitler oluşturabileceğini ortaya koymaktadır. İz element içerikleri ve Sr-Nd izotop oranları, Nemrut magmalarının değişik derecelerde kabuksal kirlenmeye sahip, dalma-batma süreçlerinden az miktarda etkilenmiş bir astenosferik mantodan türediğini belirtmektedir. Volkanın yerleştiği Muş baseninin, önceden varolan makaslamalarının doğrultu atım kazanması ile yerel genleşmelerin gelişmesi, astenosferik kısmi eriyiklerin sokulumu ve yükselimini dolayısıyla peralkali magmatizmaya yol açan sığ magma odalarının oluşmasını kolaylaştırmıştır
Özet (Çeviri)
Active Quaternary Nemrut stratovolcano is situated 12 km north of the Bitlis-Zagros suture zone, southern margin of continental collision between Arabian and Anatolian plates. Volcanic activity of the volcano began 1 Ma ago and continued in historic times (~ 500 BP). It has an elliptical caldera related to paroxysmal ignimbritic eruptions not older than 89 ka. Nemrut is a peralkaline volcano with characteristic bimodal products varying from mildly alkali transitional basalts to silica oversaturated peralkaline rhyolites, with an evident gap in intermediate compositions (Daly Gap). Observed mineral assemblages represent typical peralkaline mineralogy with aenigmatite, arfvedsonite – riebeckite, aegirine, fayalite and REE-Ti silicate chevkinite. Phase equilibria among mineral species suggest that crystallization takes place in a shallow magmatic reservoir (≤ 1 kbar) and low oxygen fugacity. Intensive crystallization and reservoir parameters indicate that shallow chamber is stratified compositionally and physically, and probably separated by a crystal rich density filter. This filtering layer is formed because of rapid and intense crystallization and suspension of plagioclase (labradorite – andesine) + clinopyroxene dominant assemblage. Such“crystalline”filter between mafic and felsic melts explains the absence of erupted intermediate compositions (Daly Gap). Geochemical evolution trends and suggested mathematical modelling depict that protracted crystal fractionation dominated by feldspar, clinopyroxene, olivine and Fe-Ti oxides with varying but significant degrees of crustal assimilation would produce peralkaline rhyolites from the actual mafic compositions taken as parents. Trace element contents and Sr-Nd isotopic ratios indicate that Nemrut magmas have been derived from a slightly subduction modified asthenospheric mantle with varying degrees of crustal assimilation. The genesis of Nemrut peralkaline magmatism in this collisional context has been ascribed to the penetration and ascension of asthenospheric partial melts into upper crustal high level reservoirs under Mus ramp basin, whose preexisting shears have gained strike slip component thus leading localized extensions where Nemrut volcano has been located.
Benzer Tezler
- Volcanostratigraphy and petrogenesis of Süphan stratovolcano
Süphan stratovolkanının volkanostratigrafisi ve petrojenezi
YAVUZ ÖZDEMİR
Doktora
İngilizce
2011
Jeoloji MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Bölümü
PROF. DR. ARFİF ÜMİT TOLLUOĞLU
PROF. DR. NİLGÜN GÜLEÇ
- Melikler bazaltlarının petrolojisi: Kars platosu üzerindeki bazaltik volkanizmanın magmatik evrimi
Petrology of Melikler basalts: Magmatic evolution of basaltic volcanism in Kars plateau
ELİF OYAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Jeoloji MühendisliğiVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAVUZ ÖZDEMİR
- Bozaniç (Sarıcakaya-Mihalgazi, Eskişehir) Eosen volkanitlerinin petrolojisi ve jeodinamik evrimi
Petrology and geodynamic evolution of Bozaniç (Sarıcakaya-Mihalgazi, Eskişehir) Eocene volcanic rocks
GÖKHAN BÜYÜKKAHRAMAN
Doktora
Türkçe
2013
Jeoloji MühendisliğiBalıkesir ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FAZLI ÇOBAN
- Bolkardağı birliği devoniyen yaşlı metaklastik kayaçların petrolojisi
Petrologic investigation of devonian agedmetaclastic rocks of Bolkardaği unit
REMZİ ERYILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Jeoloji MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER BOZKAYA
- Geyikdağı Birliği kambriyen yaşlı metaklastik kayaçların petrolojik incelenmesi
Petrologic investigation of cambrian aged metaclastic rocks of Geyikdaği Unit
MÜSLÜM KODAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Jeoloji MühendisliğiCumhuriyet ÜniversitesiJeoloji Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖMER BOZKAYA